موسوعة القرآن العظيم

موسوعة القرآن العظیم

نام کتاب	موسوعة القرآن العظیم
نام های دیگر کتاب	الموسوعه الشامله لمصطلحات القرآن، و ...
پدیدآورندگان	حفنی، عبدالمنعم (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏66‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏7‎‏م‎‏8
موضوع	قرآن - دایره المعارف‏ها
ناشر	مکتبة مدبولي
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	2004 م
کد اتوماسیون	10484

معرفى اجمالى

«موسوعة القرآن العظيم»، فرهنگ معارف قرآن كريم، به زبان عربى، تأليف عبدالمنعم حنفى است كه در آن موضوعات و اطلاعات مختلفى پيرامون قرآن كريم ارائه شده است.

ساختار

كتاب در دو جلد و 18 باب تدوين شده است كه هشت باب آن در جلد اول و مابقى در جلد دوم ارائه شده است. اين موسوعه، مشتمل بر معرفى قرآن، مصطلحات قرآن، قصص، امثال، سوره‌ها، اسباب نزول آيات، مقايسه قرآن، تورات و اناجيل، آداب تلاوت و حفظ قرآن، مباحث اجتماعى و اقتصادى اسلام، قانون جزائى و مانند آن است.

گزارش محتوا

مطالبى كه در ابواب مختلف كتاب ذكر شده، به‌اختصار و به ترتيب ابواب به اين شرح است:

1. در باب اول كتاب، تعريف قرآن، اسامى، رسم‌الخط، قرائات، سوره‌ها و قسمت‌هاى آن، آغاز و پايان سوره‌ها، مشهورترين آيات و... آمده است (متن كتاب، ص 7).

2. نبوت و نبى در قرآن عنوان مطالب باب دوم كتاب است. ضرورت نبوت، معناى مصطفى، تعداد انبياء، ويژگى‌هاى آنها، خاتم انبياء و اخلاق، اسامى و اهل بيت او از جمله مباحث اين باب است (همان، ص 143).

3. ايمان و اسلام عنوان باب سوم است. اين باب در دو بخش ارائه شده است. در بخش اول، ايمان با عناوينى مانند: «ماهيت ايمان در قرآن»، «ايمان و اسلام»، «دلائل بعثت»، «توحيد»، «كفر» و در بخش دوم، اسلام با عناوينى مانند: «ماهيت اسلام»، «دين واحد»، «اركان اسلام» و مانند آن آمده است (همان، ص 267).

4. اسرائيليات و شبهات و اشكالات، موضوع اين باب از كتاب است. در ابتدا ماهيت اسرائيليات مطرح شده است، پس از آن اسرائيليات در مشهورترين تفاسير، مشهورترين اصحابى كه متهم به نقل اسرائيليات هستند، دلائل شبهات، تناقض قرآن و تورات و مانند آن بحث شده است (همان، ص 371).

5. در اين باب يهود و نصارى از ديدگاه قرآن بررسى شده‌اند. مباحثى مانند علت انتقاد يهود از قرآن، احتجاج در باره خداوند، فرزندان خدا، صفات يهود و جرائم آنها، احبار و رهبان از جمله مباحث اين باب است (همان، ص 473).

6. در باب ششم، تمامى 114 سوره قرآن به‌اختصار معرفى شده است (همان، 521).

7. موضوع باب هفتم كتاب قصص قرآن كريم است. در ابتداى اين باب فن قصه در قرآن و تفاوت آن با قصه رايج در بين مردم تشريح شده است. قصه در قرآن كريم خالى از خيال بوده و حاكى از واقعيت است. قصه‌هاى قرآن با قصه خلقت حضرت آدم و بررسى آن در قرآن و تورات آغاز شده است. داستان قابيل و هابيل، نوح، عاد و ثمود، صالح، ابراهيم، اسماعيل، موسى و فرعون از جمله داستان‌هاى اين باب است (همان، 831).

8. از جمله مباحث مهم قرآن كه كتب فراوان در رابطه با آن نوشته شده است امثال و حكم قرآن است. نويسنده در ابتداى باب هشتم به تأثير مثل‌ها در روح و روان آدمى اشاره كرده و حكيمانه بودن و جزء مهم‌ترين فنون كلام تلقى شدن آنها و روى همين جهت استفاده فراوان قرآن از آن‌ها را خاطرنشان كرده است. در ادامه، امثال و حكم به ترتيب سور قرآن شرح و توضيح داده شده است (همان، ص 1177).

9. اسباب نزول آيات قرآن، موضوع مطالب باب نهم است. نويسنده در ابتدا به اين نكته اشاره مى‌كند كه در نزول برخى از آيات قرآن كريم سبب خاصى وجود ندارد و در نزول برخى ديگر سبب وجود دارد. كسانى مثل بخارى، مدينى، واحدى، جعبرى، ابن حجر، سيوطى و... از اسباب نزول سخن گفته‌اند. نويسنده در ادامه، فايده آگاهى از اسباب نزول را ذكر و اسباب نزول آيات را به ترتيب سوره‌هاى قرآن ذكر كرده است (همان، ص 1245).

10. در اين باب از كتاب، ماهيت «نسخ» و اختلاف مسلمانان در باره اين موضوع بررسى شده است. از جمله مطالبى كه نويسنده در اين باب به آن پرداخته موضوع «بداء» است و ادعا مى‌كند كه يهوديان و رافضه (شيعيان) قائل به اين موضوع هستند و در قرآن چنين چيزى نداريم (جلد دوم، ص 1479).

متأسفانه، اهل سنت با دريافت غلط معناى «بداء» و عدم تشخيص فرق «بداء» در انسان و خداوند، به‌شدت آن را انكار كرده‌اند. مخالفان «بداء در خداوند» آن را به همان معناى لغوى آن كه در باره انسان مصداق دارد، گرفته‌اند و چون اين معنا سبب مى‌شود كه علم و دانش خداوند دچار تغيير و تبديل شده و نسبت جهل به ذات پروردگار داده شود، آن را به‌شدت انكار كرده‌اند. آيات بسيارى در قرآن كريم وجود دارد كه «بداء» را در باره خداوند به اثبات مى‌رساند، ائمه اهل بيت(ع) با استناد به همين آيات «بداء» را به اثبات رسانده‌اند.

11 - 15. در ابواب يازدهم تا پانزدهم كتاب موضوعاتى مورد مطالعه قرار گرفته كه به جهت رعايت اختصار در مقاله تنها به موضوعات كلى ابواب مزبور اشاره مى‌كنيم: مصطلحات قرآن، موت و ساعت و قيامت و بهشت و دوزخ، قرآن و علم، قرآن و فنون و صنايع و آداب و اخلاق، جنگ و جهاد (همان، ص 1537 به بعد).

16. مباحث اجتماعى اسلام در باب شانزدهم كتاب بحث شده است. زن در اسلام، نكاح و ازدواج، باردارى، ولادت و شيردادن و... از مباحث اين باب است (همان، ص 2042).

17. اين باب از كتاب به عبادات و مقدمات آنها اختصاص دارد. وضو و غسل، نماز، طهارت، نجاسات، تيمم، اذان، نماز جمعه، روزه، حج و عمره از موضوعات مطرح‌شده در اين باب است (همان، 2099).

18. در آخرين باب كتاب، معاملات در سه بخش اسلام سياسى، اسلام اقتصادى و اسلام جنائى مورد بحث قرار گرفته است. در بخش اسلام سياسى، اين موضوعات: حكومت‌ها، نظريه خلافت، شورى، بيعت و اطاعت از ولى امر و مانند آن؛ در بخش اسلام اقتصادى، اين موضوعات: زكات، بيت‌المال، خراج، بيع و ربا، شركت، مضاربه، قرض، جعاله و مانند آن و در اسلام جنائى، اين موضوعات: ثواب و عقاب، نظريه حدود، ديه، تعزير، سرقت، قتل و انواع آن، حبس، لعان و مانند آن مورد بحث قرار گرفته است (همان، ص 2297).

وضعيت كتاب

فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در انتهاى آن آمده است. كتاب، فاقد پاورقى است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب موسوعة القرآن العظیم در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور