تاريخ أرض الإسلام الأسس الجغرافية لتاريخ الإسلام

تاریخ أرض الإسلام الأسس الجغرافیة لتاریخ الإسلام
پدیدآوران	سعیدونی، ناصر الدین (تقدیم) سعیدونی، معاویه (تعريب) پلانول، گزاویه دو (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	الـاسس الجغرافیه لتاریخ الاسلام
ناشر	دار الغرب الإسلامي
مکان نشر	تونس -
سال نشر	2008 م
چاپ	1
موضوع	کشورهای اسلامی - جغرافیای تاریخی کشورهای عربی - جغرافیای انسانی کشورهای عربی - جغرافیای تاریخی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏DS‎‏ ‎‏35‎‏/‎‏56‎‏ ‎‏/‎‏پ‎‏8‎‏ت‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاريخ أرض الإسلام الأسس الجغرافية لتاريخ الإسلام تأليف گزاويه دو پلانول جغرافى‌دان مشهور فرانسوى است كه به قلم معاويه سعيدونى، به عربى ترجمه شده است. اين كتاب به بنيادهاى جغرافيايى جهان اسلام پرداخته است و در نوع خود بسيار ارزشمند است.

ساختار

كتاب؛ شامل فهرس الكتاب، تقديم‌الكتاب، مدخل و در هشت فصل تنظيم شده كه معمولاً هر فصل با يك مقدمه آغاز و مباحث در ضمن بخش‌هاى مختلفى طرح شده است. در فصل اول به عنوان يك مبحث كلى به جايگاه جغرافيايى آغاز اسلام پرداخته شده است. فصل‌هاى دوم و سوم و چهارم به جهان عرب، فصل پنجم به جهان تركى- ايرانى، فصل ششم به اروپا، فصل هفتم به آفريقا و فصل آخر هم به درياهاى جنوب اختصاص يافته است. در پايان كتاب‌نيز بخش الفهارس العامه و اطلاعاتى درباره مترجم و مؤلف گنجانده شده است.

گزارش محتوا

اين اثر ثمره تلاش‌هاى علمى و خلاصه مطالعات جغرافيايى و استنتاجات تاريخى نويسنده است. با وجود كتب مفصل با موضوع جغرافيا و تاريخ دين و فكر و اجتماع در اسلام، كمبود اثرى كه به شيوه روشمند مباحث را مطرح كرده باشد، به خوبى محسوس بود كه كتاب حاضر پاسخى به اين نياز است.

در فصل اول به ظرف جغرافيايى ظهور و رشد اسلام در جزيره‌العرب و چگونگى انتشار آن و آثارش و مباحث مرتبط با آن؛ مانند تفاوت زندگى بدوى و تمدن كه دين اسلام به آسانى با آن مواجه گرديد.

فصل دوم، به شرق نزدیک از عالم عربى؛ مانند: مصر، دمشق، اردن و لبنان پرداخته شده است. انتشار اسلام در اين مناطق به راحتى صورت پذيرفت. اين مناطق به سه قسم دول بدوى، تمدنى و كوهستانى تقسيم شده است.

در فصل سوم، به مغرب و شمال آفريقا توجه شده است. بحث از غزوه‌ها و آثار آن، استعمار در عهد قديم، تأثيرات تاريخ مغرب بر استعمار رومانى و اروپايى و تبديل شيوه زندگى بدوى و كوچ‌نشينى مردم اين مناطق به استقرار از جمله مباحث مطرح شده در اين فصل است.

فصل چهارم، به تحولات منطقه صحراء و حيات اجتماعى اين منطقه پيش از اسلام و تأثيرات شگرف اسلام بر آن مربوط مى‌شود.

فصل پنجم، طولانى‌ترين فصل كتاب است. در اين بخش انتشار اسلام در دنياى تركى - ايرانى مورد مطالعه قرار گرفته است. ويژگى اصلى اين مناطق انتشار كامل اسلام از آغاز بود. بررسى ويژگى‌هاى طبيعى و جغرافيايى ايران با ذكر نام «الخليج الفارسى»، تطوّر باديه‌نشينى، سياست عثمانى براى استقرار باديه‌نشينى، استقرار و تحول در زمان معاصر، تطورات اخير در ايران و افغانستان از جمله مباحث اين فصل است.

در فصل ششم، انتشار اسلام در اندلس، جزاير سيسيل و بالكان شرقى مورد بررسى قرار گرفته است. اسلام به شكل دائم در قاره اروپا انتشار نيافت. نويسنده در اين فصل به تحليل دلائل اين موضوع پرداخته است.

فصل هفتم، به مطالعه آفريقاى سياه اختصاص دارد. اين فصل با ترسيم سياست اسلامى و آثار آن در اين مناطق آغاز و با بررسى موانع گسترش اسلام در اين مناطق و آثار استعمار بر آن به اتمام مى‌رسد.

نويسنده در آخرين فصل كتاب، انتشار اسلام در هند، اندونزى و مالزى را بررسى كرده است. وى معتقد است كه دريانوردان و تجار بذر زندگى مدنى و تمدن اسلامى را در اين مناطق گستردند. اگر چه حركت انتشار اسلام در اين مناطق به‌كندى صورت پذيرفت؛ اما تأثيرات فرهنگى عميقى برجاى گذاشت.

وضعيت

در ابتداى كتاب، مقدمه‌اى به قلم ناصرالدين سعيدونى آمده است. نويسنده در انتهاى هر فصل به مهم‌ترين تأليفات در عرصه جغرافيا و جغرافياى تاريخى اشاره نموده است. فهرست مطالب در ابتداى اثر و در انتها نيز فهارس اعلام، گروه‌ها، شهرها و اماكن، و فهرست نقشه‌ها آمده است. پيش از فهارس نيز 12 نقشه ارزشمند ديده مى‌شود.

منابع مقاله

1- مقدمه و متن كتاب.

2- مقاله «پروفسور گزاويه دوپلانول»، محمدحسین پاپلى يزدى، مجله تحقيقات جغرافيايى، تابستان و پاييز 1377، شماره 49 و 50.