الإفصاح في فقه اللغة

الإفصاح في فقه اللغة
پدیدآوران	صعیدی، عبدالفتاح (نويسنده) موسی، حسین یوسف (نويسنده)
ناشر	مکتب الإعلام الإسلامي، مرکز النشر
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1410 ‌‎ق
چاپ	4
موضوع	زبان عربی - معنی شناسی فقه اللغه عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6070‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏8‎‏الف‎‏7‎‏ ‎‏1369‎‏ب
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الافصاح في فقه اللغة تلخيص كتاب المخصص ابن سيده اندلسى است كه توسط نويسندگان معاصر حسين يوسف موسى و عبدالفتاح صعيدى انجام پذيرفته است.اين اثر در واقع فرهنگ موضوعى لغت است كه با صرف هفت سال وقت در دو جلد منتشر است.

ساختار

نويسنده، كتاب را به صورت موضوعى در 19 باب مرتب كرده است. هر باب، به موضوعات متعدد ديگرى تقسيم شده كه الفاظ هم معنا و هم ريشه را دربر مى‌گيرد. در اين كتاب همچون «المخصص»، پس از ذكر واژه، معناى آن بيان شده، در صورت لزوم به تذكير و تأنيث، جمع اسماء و ريشه آن نيز اشاره شده است. همچنين در بسيارى موارد به ذكر نمونه‌هايى از امثال عرب، اشعار، آيات و روايات پرداخته است.

گزارش محتوا

استفاده از كتاب «المخصص» كه در 15 جلد منتشر شده، به علت مفصل و مطول بودن مطالب، براى دانشجويان و پژوهشگران تا حدى ملال‌آور بود. اين موضوع مؤلفين را بر آن داشت كه كتاب را به‌گونه‌اى مختصر كنند كه هرچند تمام لغات مورد نياز در آن وجود ندارد اما با توجه به حداقلها، نياز دانش‌پژوهان را برطرف كند. براى اين مقصود، كتاب را از تعدد مثال‌ها و بيان اختلاف نظرهاى بسيار زدودند و نيز بعضى از باب‌ها و عناوين برخى موضوعات آن را عوض كردند. پس از آن با افزودن برخى واژگان از ديگر كتب معتبر لغوى بر غناى آن افزودند.

جلد اول:

ابتدا مقدمه‌اى از استاد عباس محمود العقاد و محمود ناصف درباره كتاب ذكر شده است، سپس دو مقدمه كه در دو طبع اول و دوم منتشر شده آمده است.اين جلد شامل 11 باب در موضوع انسان و مسائل مربوط به او از قبيل ذيل مى‌باشد:

1. با 33 ريز موضوع دارد، به ترجمه‌ى واژگانى كه مربوط به آفرينش انسان، ولادت، تغذيه، بلوغ، اجزاء بدن و... مى‌پردازد.
2. با 18 ريز موضوع به ترجمه‌ى واژگانى كه مربوط به اوصاف خلفت ظاهرى انسان از قبيل قد، وزن و هيكل و همچنين اوصاف اخلاق او از قبيل صفات نيكويى؛ مثل شجاعت، تدبير و وقار و صفات بد مانند جهل، حمق و ترس مى‌پردازد.
3. اين باب داراى 56 ريز موضوع مى‌باشد كه به ترجمه‌ى واژگانى كه در كلام و نوشتار و صداها و... استعمال مى‌شود پرداخته است.
4. ابن باب كه 35 ريز موضوع دارد به ترجمه‌ى واژگانى كه در مشى و سفر و حذر و همچنين بيدارى و خواب و... مورد استفاده قرار مى‌گيرد مى‌پردازد.
5. با 26 ريز موضوع به ترجمه‌ى واژگانى كه در مورد اقسام فاميلها و نسبت‌ها و اقاريب و خدمه و عبدو اماء و... مورد استفاده قرار مى‌گيرد اختصاص دارد.
6. اين باب كه 40 ريز موضوع دارد به ترجمه‌ى واژگانى در مورد اوصاف زنان و تزويج و زيور آنان پرداخته است.
7. داراى دو ريز موضوع مى‌باشد كه در آن به ترجمه‌ى واژگانى در اقسام پوشش‌ها و كفشها و... پرداخته است.
8. اين باب كه شامل 4 ريز موضوع است به ترجمه‌ى واژگانى كه در انواع نوشيدنى‌ها و خوراكى‌ها و طبخ آنها و همچنين انواع ظروف و نيز خوراكيها پرداخته است.
9. در 82 ريزموضوع به ترجمه‌ى واژگانى در انواع امراض، عيوب، داروها و علاجها پرداخته است.
10. در 72 ريز موضوع به ترجمه‌ى واژگانى در انواع منازل و قنوات و شهرها و بناها و اثاثيه منزل پرداخته است.
11. دراين باب كه داراى 127 ريز موضوع است به ترجمه‌ى واژگانى كه در انواع سلاح‌ها و جنگها و مواردى كه مرتبط با آن مانند احوال مرگ و صفات آن و كفن و دفن و گريه‌ها مورد استعمال واقع مى‌شود، پرداخته است.

    جلد دوم:

    شامل 8 باب به قرار ذيل مى‌باشد:

12. اين باب كه 6 ريز موضوع دارد به ترجمه‌ى واژگانى كه در موضوع اسب، استر، الاغ، شتر، گوسفند، گاو و آنچه متعلق به چهارپايان مورد استعمال واقع مى‌شود پرداخته است.
13. اين باب كه سه ريز موضوع دارد، به ترجمه‌ى واژگانى كه در موضوع حيوانات وحشى، پرندگان، حشرات و... مورد استعمال واقع مى‌شود، پرداخته است.
14. اين باب كه 76 ريز موضوع دارد، به ترجمه‌ى واژگانى كه در موضوع آسمان و آنچه كه در آن است از خورشيد و ماه و ابر پرداخته است.
15. اين باب كه 15 ريز موضوع دارد، به ترجمه‌ى واژگانى كه در موضوع آبها و آبزيان و چاه‌ها و قناتها و... مورد استعمال واقع مى‌شود پرداخته است.
16. اين باب كه داراى 50 ريز موضوع مى‌باشد واژگانى كه در موضوع زمين و آنچه كه از جنس زمين است از كوه‌ها و معادن و سنگ‌ها و خاک‌ها و... را ترجمه كرده است.
17. اين باب كه 75 ريز موضوع دارد واژگانى كه در موضوع زمينهايى كه مناسب براى زندگى كردن هستند و انواع زمين‌ها و زراعت‌ها و... مورد استعمال واقع مى‌شود را ترجمه كرده است.
18. اين باب كه 27 ريز موضوع دارد به واژگانى كه در موضوع انواع نباتات و درختان ميوه و گلها و نخلها و چوب و آتش كه مورد استعمال واقع مى‌شوند پرداخته است.
19. در 40 ريز موضوع به ترجمه‌ى واژگانى كه در باب تجارت و اقسام پولها و شغل‌ها و معاملات و مكيل و موزونها مورد استعمال عرب واقع مى‌شود، پرداخته است.

وضعيت كتاب

اين كتاب براى نخستين بار در سال 1348ق به همت دار الكتب المصريه در قاهره منتشر شد. پس از آن كتاب چندين بار به صورت تك و دو جلدى منتشر شد كه از آن جمله چاپ حاضر است.

در انتهاى كتاب غلطنامه و فهرست موضوعى و معجم مواد ذكر شده است. چون كتاب بر اساس حروف الفبا تنظيم نشده يافتن ترجمه‌ى واژگان براى محققان قدرى دشوار است؛ لذا با ذكر الفبائى محتويات در آخر كتاب با نام «معجم مواد» كار را براى محقق از جهت يافتن ترجمه‌ى واژگان بسيار آسان كرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب