پژوهش‌هایی درباره قرآن و وحی

پژوهش‌هایی درباره قرآن و وحی

نام کتاب	پژوهش‌هایی درباره قرآن و وحی
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	مجتهد شبستری، محمد (مترجم) صالح، صبحی (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏69‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏2‎‏ ‎‏م‎‏2042
موضوع	قرآن - تاریخ قرآن - علوم قرآنی وحی و الهام
ناشر	دفتر نشر فرهنگ اسلامی
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1374 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2961AUTOMATIONCODE

«پژوهشهايى درباره قرآن و وحى» ترجمه فارسى «مباحث فى علوم القرآن» اثر دكتر صبحى صالح است كه توسط محمد مجتهد شبسترى انجام شده است.

ساختار

شامل يك سلسله سخنرانيهاى دانشگاهى درباره‌ى دقيق‌ترين موضوعات مربوط به قرآن است كه با روش ساده‌ى علمى و قابل فهم به رشته تحرير در آمده است.

مجموع كتاب پس از پيشگفتارى از مؤلف و مترجم به چهار بخش و هر بخش به فصلهايى تقسيم شده كه در يك ترتيب منطقى قرار ميگيرد.مولف در فصل بررسى پديده‌ى وحى، مطالبى كه پاره‌اى از آن مورد موافقت بسيارى از علماى شيعه نمى باشد. بر همين اساس، مترجم پاورقى‌هايى را بر اين مطالب اضافه نموده كه در آخر فصل به چاپ رسيده است.

گزارش محتوا

نگارنده در بخش اول پس از تفسير پديده وحى، بدين جهت كه اين بحث براى مطالعه مسائل مربوط به قرآن يك مقدمه طبيعى مى‌باشد به بررسى نزول تدريجى قرآن و اسرار آن پرداخته و مقتضاى حكمت الهى را پاسخگوى نيازهاى پيامبر و اصحاب و تربيت تدريجى آنها مى‌داند. ايشان بيان سرگذشت رسولان و تكيه بر هر فراز خاص و نشان دادن ابعاد متنوع آن در قرآن را، سبب محكم شدن قلب پيامبر(ص) در ديدن آزارها از قومش ميداند و ابتلاى همه پيامبران به اين مسائل را امر حكيمانه شمرده، و معتقد است قانون گذارى چند مرحله‌اى خداوند و تأخير در اعلام بسيارى از احكام حلال و حرام و اوامر و نواهى تا بوجود آمدن فرصت مناسب و تحقق نياز به معناى قانون گذارى تدريجى نيست.

وى بيان مى دارد كه پيامبر چند نفر از اصحاب را براى نوشتن وحى برگزيده بود كه عبارتند از خلفاى چهارگانه، معاويه، زيدبن ثابت، اُبى بن كعب، خالدبن وليد و ثابت بن قيس، اين عده به دستور پيامبر هر چه را از قرآن نازل مى‌شد، مينوشتند و اين متون، پشتوانه‌اى بوده بر آنچه مسلمانان در حافظه خود جمع‌آورى مى‌كردند. رأى قابل اعتماد در ترتيب سوره‌ها را وجود شكل كنونى مصاحف بر اساس يك ترتيب توقيفى و غير قابل تغيير مى‌داند .

در تدوين قرآن چنين مى‌نويسد: تمام قرآن در عهد پيامبر اكرم(ص) نوشته شده ولى اين نوشته‌ها تدوين نشده و آيات و سوره‌ها در اين متون بطور پراكنده بوده است و اولين كسى كه قرآن را با نظم توقيفى آيات در صحيفه‌هاى معين تدوين كرد ابوبكر بوده و در عهد عثمان تدوين نهايى قرآن انجام شد، عثمان دستور داد مصحف را از روى نسخه خود استنساخ كنند، رسم الخط مصاحف عثمانى چنان بود كه مى‌شد با قرائتهاى مختلف آن را قرائت كرد و ملاحن و تصحيفات، مربوط به رسم الخط اين مصاحف بود. اعراب گذارى قرآن توسط ابوالاسود بوده و هيچ دليلى براينكه يحيى بن يعمر اولين اعراب گذار قرآن باشد در دست نيست.

ايشان بر اين باورند كه هر چه زمان مى‌گذشت عنايت مردم به خواناتر كردن رسم الخط قرآن بيشتر مى‌شد و در اين راه اقدامات گوناگونى انجام گرفت، اولين تصنيف در اعراب و مسائل آن بوسيله «خليل» نوشته شد تا آنجايى كه در پايان قرن سوم، رسم الخط قرآن از نظر كمال به حد اعلاى خود رسيده بود.

در ادامه بسيارى ازشبهه‌هاى خاور شناسان و ناآگاهان را پاسخ و در مورد «احرف سبعه» مى‌گويد؛ از احاديث صحيحه كه به طرق مختلف روايت شده‌اند بر ميايد كه پيامبر فرموده است قرآن به احرف سبعه نازل گرديده است. و از احاديث بخارى و مسلم براى روشن‌تر شدن اين مطالب استفاده كرده و مى‌فرمايد: أحرف سبعه مطلب معروفى بوده كه عده زيادى آن را از رسول خدا شنيده بودند. بزرگان و پيشوايان نيز اين مطلب را از قول رسول خدا ضبط نموده و عثمان و اصحاب در مصحف آنرا ثبت و از اين راه به صحت اين مطلب خبر داده‌اند و تنها آنچه را كه به تواتر نرسيده حذف نموده‌اند.

به عقيد وى يك لفظ قرآنى هر اندازه هم به شكلهاى مختلف ادا شود و قرائت‌هاى متنوعى داشته باشد، اين اختلاف و تنوع از هفت وجه بيرون نيست و سپس به تفصيل وجوه هفتگانه مى پردازند.

وضعيت كتاب

فهرست موضوعات در ابتداى كتاب رخ مينمايد و بعد از هر فصل پاورقى آن آمده كه در آن به آدرس آيات، روايات، منابع، معرفى اجمالى برخى اعلام، برخى توضيحات، نظر مؤلف در بعضى موارد اختلافى اهل سنت با شيعه اشاره شده است.

منابع مقاله:

مقدمه و متن كتاب

پیوندها

مطالعه کتاب پژوهش‌هایی درباره قرآن و وحی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور