فضائل أمیرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب علیه‌السلام في القرآن الكريم

فضائل امیرالمؤمنین علي بن أبي‌طالب علیه‌السلام في القرآن الكريم
پدیدآوران	ابومعاش، سعيد (نويسنده)
ناشر	دار المودة
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1389ش , 1432ق
چاپ	1
شابک	‎978-964-2581-43-6
موضوع	علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - جنبه‎های قرآنی علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - فضايل علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - فضايل - احاديث
زبان	عربی
تعداد جلد	10
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏37‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ف‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فضائل أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب علیه‌السلام في القرآن الكريم اثر نویسنده معاصر؛ سعید ابومعاش، شرح و تفسیری است بر آیاتی از قرآن کریم که در شان و منزلت امام على(ع) نازل شده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد تنظیم شده است. ذیل هر آیه، مجموعه‌‏ای از روایات فریقین در تأیید نکات موردنظر نویسنده نقل شده است.

گزارش محتوا

نگارنده پس از ذکر هر آیه، روایت یا روایات متعددی از معصومین در مورد تفسیر و تأویل آیه موردنظر که در مورد امام على(ع)، سایر اهل‌بیت و یا شیعیان می‌باشد نقل کرده و به توضیح مختصر این آیات پرداخته است.

در جلد اول به تفسیر اجمالی 75 آیه از قرآن کریم - از سوره بقره تا سوره تین- که هرکدام از آیات، به فضیلتی از فضایل امام على(ع) و وصفی از اوصاف آن حضرت اشاره دارد پرداخته شده است. در ابتدای این جلد، طی دو مقدمه، با استفاده از احادیث و اقوال علما به تبیین این مطلب اقدام شده که بیش از سیصد آیه در قرآن درباره حضرت علی(ع) و یک‌چهارم یا یک‌سوم آن در شأن اهل‌بیت(ع) نازل شده است سپس به شبهاتی درباره اسلام حضرت علی(ع) پاسخ داده شده است

آیات «و أَقِيمُوا الصَّلاَةَ وَ آتُوا الزَّکَاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِينَ‌»(بقره: 43)؛ و نماز را بر پا داريد و زكات را بدهيد و با ركوع‏كنندگان ركوع كنيد، «الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاَقُو رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ‌«(بقره: 46)؛ همان كسانى كه می‌‏دانند با پروردگار خود ديدار خواهند كرد و به‌سوی او باز خواهند گشت)، «وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ‌«(بقره: 124)؛ و چون ابراهيم را پروردگارش با كلماتى بيازمود و وى آن‌همه را به انجام رسانيد، [خدا به او] فرمود: «من تو را پيشواى مردم قرار دادم» [ابراهيم] پرسيد: «از دودمانم [چطور]؟» فرمود: «پيمان من به بيدادگران نمى‏‌رسد»، «وَ إِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌» (انفال: 62)؛ و اگر بخواهند تو را بفريبند، [يارى] خدا براى تو بس است. همو بود كه تو را با يارى خود و مؤمنان نيرومند گردانيد»، «فَإِنْ کُنْتَ فِي شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْکَ فَاسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَءُونَ الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکَ لَقَدْ جَاءَکَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلاَ تَکُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِينَ»‌ (یونس: 94)؛ و اگر ازآنچه به‌سوی تو نازل كرده‏ايم در ترديدى، از كسانى كه پيش از تو كتاب [آسمانى] می‌‏خواندند بپرس. قطعاً حق از جانب پروردگارت به‌سوی تو آمده است. پس زنهار از ترديدكنندگان مباشبخشی از این آیات است.

علامه بیاضی در کتاب الصراط المستقیم ذیل آیه نودوچهار سوره یونس روایتی چنین نقل می‌کند که از پیامبر(ص) درباره منظور از سؤال‌شوندگان در آیه شریفه مذکور پرسیده شد که چه کسانی هستند؟ فرمود آن‌ها ملائکه، پیامبران، شهیدان و صدیقان هستند. سپس فرمود: هنگامی‌که با آن‌ها نماز می‌گزاردم جبرییل به من گفت: از آن‌ها بپرس که به چه چیزی شهادت می‌دهند؟ آن‌ها گفتند: شهادت می‌دهیم به اینکه هیچ خدایی جز خدای یکتا نیست و اینکه تو رسول او و علی، امیرالمؤمنین است

در جلد دوم یکصدوچهل آیه از قرآن کریم آمده و چنین استدلال شده است که آیات «الذین آمنوا» درباره علی(ع) و فرزندان نازل شده‌اند ازجمله این آیات، می‌توان به آیات زیر اشاره نمود:

«وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا کَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَ نُؤْمِنُ کَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلاَ إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَ لٰکِنْ لاَ يَعْلَمُونَ‌ وَ إِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَ إِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِءُونَ‌«(بقره: 13- 14)؛ و چون به آنان گفته شود: «همان‌گونه كه مردم ايمان آوردند، شما هم ايمان بياوريد»، می‌‏گويند: «آيا همان‌گونه كه كم‏خردان ايمان آورده‏‌اند، ايمان بياوريم؟» هشدار كه آنان همان کم‌خردان‌اند ولى نمی‌‏دانند و چون با كسانى كه ايمان آورده‏‌اند برخورد كنند، می‌‏گويند: «ايمان آورديم»، و چون با شيطان‌هاى خود خلوت كنند، می‌‏گويند: «در حقيقت ما با شماييم، ما فقط [آنان را] ريشخند مى‏كنيم»، «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکُمْ وَ لاَ تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ» (مائده: 87)؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، چيزهاىِ پاكيزه‏‌اى را كه خدا براى [استفاده] شما حلال كرده، حرام مشماريد و از حد مگذريد، كه خدا از حد گذرندگان را دوست نمى‌‏دارد. درباره شأن نزول این آیه شریفه به نقل از ابن عباس چنین نقل شده است: نزول این آیه زمانی اتفاق افتاد که حضرت علی(ع) و عثمان بن مظعون قصد داشتند که گوشه‌گیری دنیا را اختیار کنند و از زنان خود دوری گزینند

جلد سوم، سه گروه از آیات زیر را در خود جای داده است:

1. آیاتی که اشاره دارند «الذین آمنوا و عملوا الصالحات» درباره علی(ع) و فرزندان و شیعیان وی نازل شده است. مانند: «و بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ کُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قَالُوا هٰذَا الَّذِي رُزِقْنَا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشَابِهاً وَ لَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ» (بقره: 25)؛ و كسانى را كه ايمان آورده‏‌اند و كارهاى شايسته انجام داده‏‌اند، مژده ده كه ايشان را باغ‌هایی خواهد بود كه از زير [درختان] آن‌ها جوی‌ها روان است. هرگاه ميوه‏‌اى از آن روزىِ ايشان شود، می‌‏گويند: «اين همان است كه پیش‌ازاین [نيز] روزىِ ما بوده» و مانند آن [نعمت‌ها] براى آن‌ها آورده شود و در آنجا همسرانى پاكيزه خواهند داشت و در آنجا جاودانه بمانند
2. آیاتی که اشاره دارند «المتقون» در قرآن آل محمد(ص) و شیعیان آن‌ها هستند، مانند: «ذٰلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ‌» (بقره: 2)؛ اين است كتابى كه در [حقانيت] آن هيچ ترديدى نيست [و] مايه هدايت تقواپيشگان است
3. آیاتی که «الصراط المستقیم» را در وصف علی(ع) می‌دانند، مانند: «وَ کَيْفَ تَکْفُرُونَ وَ أَنْتُمْ تُتْلَى عَلَيْکُمْ آيَاتُ اللَّهِ وَ فِيکُمْ رَسُولُهُ وَ مَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ»‌ (آل‌عمران: 101)؛ و چگونه كفر مى‏ورزيد، بااینکه آيات خدا بر شما خوانده مى‌‏شود و پيامبر او ميان شماست؟ و هر كس به خدا تمسك جويد، قطعاً به راه راست هدايت شده است

در جلد چهارم تا ششم، آیاتی از قرآن کریم که در مورد شجاعت امام على(ع) در جنگ‌های صدر اسلام، استدلال به امامت و خلافت بلافصل آن امام، ارتباط شدید پیامبر اسلام(ص) با امام على(ع)، برتری عمل امام على(ع) بر سایر صحابه، افضلیت امام على(ع) بر صحابه، حقانیت ایشان در جریان خلافت و عدم شایستگی خلفا برای این مسند به همراه روایات تفسیری و دلایل عقلی تبیین شده است. ازجمله این آیات عبارتند از آیه «لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لٰکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلاَئِکَةِ وَ الْکِتَابِ وَ النَّبِيِّينَ وَ آتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَ الْيَتَامَى وَ الْمَسَاکِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ السَّائِلِينَ وَ فِي الرِّقَابِ وَ أَقَامَ الصَّلاَةَ وَ آتَى الزَّکَاةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَ الصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِينَ الْبَأْسِ أُولٰئِکَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ أُولٰئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ‌» (بقره: 177)؛ نيكوكارى آن نيست كه روى خود را به‌سوی مشرق و [يا] مغرب بگردانيد، بلكه نيكى آن است كه كسى به خدا و روز بازپسين و فرشتگان و كتاب [آسمانى] و پيامبران ايمان آوَرَد و مال [خود] را با وجودِ دوست داشتنش به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و درراه ماندگان و گدايان و در [راهِ آزاد كردن] بندگان بدهد و نماز را برپاى دارد و زكات را بدهد و آنان كه چون عهد بندند، به عهد خود وفادارانند و در سختى و زيان و به هنگام جنگ شکیبایان‌اند آنانند كسانى كه راست گفته‏‌اند و آنان همان پرهيزگارانند

در جلد هفتم، آیاتی ذکر گردیده که «الصادقون» در قرآن را نازل در حق اهل‌بیت(ع) دانسته است که ازجمله آن‌ها، آیه 119 سوره توبه است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، از خدا پروا كنيد و با راستان باشيد

در هشتمین جلد، آیاتی آمده که علی(ع) را نفس رسول‌الله(ص) دانسته است مانند «ْوَ مَا ظَلَمُونَا وَلٰکِنْ کَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ» (بقره: 57)؛ بر ما ستم نكردند، بلكه بر خويشتن ستم روا می‌‏داشتند

در جلد نهم، آیاتی ذکر گردیده که به محبت علی بن ابی‌طالب(ع) اشاره دارند و در آخرین جلد، آیاتی آمده است که بیان‌کننده برادری حضرت علی(ع) با پیامبر(ص) است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب و آیات مذکور در هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.