التذكرة بمعرفة رجال الكتب العشرة

التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة
پدیدآوران	عبدالمطلب، رفعت فوزی (محقق) حسینی، محمد بن علی (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	کتاب التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة
ناشر	مکتبة الخانجي
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1418 ‌‎ق یا 1997 م
چاپ	1
شابک	‎977-5046-42-4
موضوع	حدیث - علم الرجال محدثان - سرگذشتنامه
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏114‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏4
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كتاب التذكرة بمعرفة رجال الكتب العشرة اثر محمد بن على حسينى، كتابى است به زبان عربى كه به معرفى رجال كتب ده‌گانه حديثى اهل سنت مى‌پردازد.

مؤلف در مقدمه، هدف خود از نگارش كتاب را بيان كرده است. به گفته وى، از آنجا كه حافظ ابومحمد عبدالغنى بن عبدالواحد مقدسى (544-600ق.) دست به نگارش اثرى با عنوان «الكمال في أسماء الرجال» در راستاى معرفى رجال كتب ششگانه حديثى اهل سنت زده بود؛ اما به نحو كامل به استقصاء رجال اين كتب نپرداخته و يا حق مطلب را در مورد برخى رجال ادا نكرده بود، پس از وى شيخ ابوالحجاج يوسف مزى (654-742ق.) براى رفع اين كاستى، دست به كار تهذيب اين كتاب و نيز تصحيح و ترتيب آن گرديد ولى تلاش وى نيز به جهت آنكه بسيارى از رجالى را كه در شمار كتب دهگانه به حساب نمى‌آيند، مانند رجال «كتاب الأدب»، بخارى يا «كتاب المراسيل»، ابوداود و...در خود گنجانده بود، باعث طولانى شدن كتاب گشته، از اين رو شمس‌الدين در صدد تلخيص كتاب مزى برآمده و در كتاب خود تنها به معرفى رجال كتب سته پرداخته و از معرفى غير ايشان فروگذار كرده است. وى در عوضِ حذفِ رجال كتاب‌هايى كه غير از كتب سته هستند و در تهذيب الكمال از آن‌ها ياد شده، معرفى رجال كتب ائمه اربعه اهل سنت را نيز به كتاب خود افزوده است. از اين رو وى از رجال موطأ مالك بن انس، مسند امام شافعى، مسند امام ابوحنيفه و مسند امام احمد بن حنبل نام برده و آنها را معرفى نموده است.

آغاز نگارش كتاب معلوم نيست اما در آخر كتاب از تاريخ سه شنبه، يازدهم ذى‌القعده سال764ق به عنوان تاريخ پايان نگارش آن ياد شده است.

ساختار

كتاب در چهار جلد تنظيم گرديده و داراى مقدمه‌اى به قلم محقق و دو بخش اصلى است. بخش اول، كه مجلدات اول تا قسمت زيادى از مجلد چهارم را در برمى‌گيرد، به معرفى راويان مرد اختصاص يافته و محتواى آن بر اساس ترتيب حروف الفباء مرتب گرديده است. جلد چهارم اين مجموعه داراى بابى با عنوان «الكنى» است كه در آن روايانى كه در سند روايت از آن‌ها با كنيه نام برده شده، معرفى گرديده‌اند. اين باب مشتمل بر سه فصل است: در فصل نخست به معرفى راويانى كه به سبب انتساب به پدر، جد، مادر، عمو و... مشهورند، پرداخته شده و در فصل دوم به معرفى كسانى كه به سبب انتساب به قبيله يا شهر يا حرفه‌اى و جز آن، از شهرت برخوردارند پرداخته شده و واپسين فصل به معرفى روايان مبهم (مجهول) اختصاص داده شده است.

بخش دوم كتاب به معرفى راويان زن اختصاص يافته و «كتاب النساء» نام گرفته است. اين بخش نيز مشتمل بر بابى با عنوان «الكنى» و چهار فصل است.

گزارش محتوا

مؤلف در اين كتاب به معرفى 10129 تن از رجال كتب ائمه اربعه اهل سنت يعنى: مسند امام محمد بن ادريس شافعى، مسند امام ابوحنيفه نعمان بن ثابت كوفى، موطأ امام مالك بن أنس مسند امام احمد بن حنبل شيبانى و نيز صحاح سته اهل سنت يعنى صحيح بخارى، صحيح مسلم، سنن ابوداود سجستانى، جامع ترمذى، سنن نسائى و سنن ابن ماجه پرداخته است.

روش مؤلف در معرفى رجال كتب مذكور بدين‌گونه است كه به ترتيب حروف الفباء، ابتدا نام راوى و سپس نام پدر وى و پس از آن، مهمترين مشخصه‌اى كه وى را از سايرين متمايز مى‌سازد؛ نظير كنيه، نسب و لقب را ذكر كرده است. مؤلف به هيچ وجه نامى از اجداد راوى به ميان نمى‌آورد. وى همچنين، به جهت رعايت اختصار، تنها از مهمترين مشايخ راوى مورد نظر و نيز مهمترين شاگردانى كه از وى بهره برده‌اند، نام برده و به ذكر مهمترين نكاتى كه درباره جرح و تعديل وى گفته شده بسنده نموده است. وى همچنين بين كسانى كه در شمار مشايخ راويان كتب ده‌گانه قرار دارند و بين كسانى كه تنها در سند روايات اين كتب قرار گرفته اما از مشايخ راويان آن به شمار نمى‌روند، تفاوت گذارده و هر كدام را با علامتى خاص از ديگرى ممتاز كرده است.

وضعيت كتاب

كتاب مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم محقق؛ دكتر رفعت فوزى عبدالمطلب و فهرست نام راويان مذكور در كتاب مى‌باشد. اين فهرست نيز به روش الفبايى تنظيم گرديده است.

منابع مقاله

1- مقدمه و متن كتاب.

2- كحاله، عمر، معجم المؤلفين، ج4.