المقابلة في القرآن الكريم

المقابله فی القرآن الکریم
پدیدآوران	بن‌عیسی باطاهر (نويسنده)
ناشر	دار عمار
مکان نشر	عمان -
سال نشر	1420 ق
چاپ	1
موضوع	قرآن - مسایل ادبی قرآن - مسایل لغوی قرآن - مسایل متفرقه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏82‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏2‎‏م‎‏7
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المقابلة في القرآن الكريم تأليف دكتر عيسى طاهر در مورد يكى از اسلوبهاى بلاغى مورد استفاده در قرآن كريم به نام مقابله به زبان عربى تهيه شده است.

ساختار

شامل مقدمه، شش فصل، خاتمه، فهرست مصادر و محتويات مى‌باشد. كه از اسلوب، بلاغت تعابير، زيبايى تركيب آيات، اتقان و نظم قرآن بحث شده است. اسلوبى كه قرآن در بيان حقايق و شرح براهينش جهت خطاب بشريت با وجود اختلاف مذاهب و تنوع سليقه‌ها، بر آن استوار شده است. در اين روش، مقابله در آيات بررسى شده است. علت انتخاب موضوع توسط مؤلف جهت تحقيق دو مساله مى‌باشد:

1. هنگام قرآئت و تدبّر در آيات اين مطلب روشن مى‌شود كه مقابله از اسلوبهايى است كه به صورت واضح و با عنايت خاصى در موارد بسيارى در آيات قرآن بكار رفته است كه بايد خصوصيات و اهداف آن بررسى شود.
2. عدم بحث علمى و تخصصّى در بحث مقابله بخصوص در قرآن كريم چرا كه اغلب بحث‌هايى كه ربطى به اين موضوع دارد، زواياى مختصرى از مقابله را بدون تحليل و بررسى كامل مورد توجه قرار داده‌اند.

مطرح كردن صور مقابله و بيان اختلاف انواعش به خاطر كثرت و تنوع موضوع امرى مشكل است كه هيچ بشرى نمى‌تواند ادعا كند كه به همه مقابله‌ها دسترسى پيدا كرده است. لذا سعى مصنف در جمع آورى مقابله‌هاى بارز قرآن مى‌باشد. ايشان روشى تحليلى - ادبى را دنبال مى‌كند و با رعايت خصوصيات مهم، اين روش را از نصوص قرآنى كه بهترين منبع دريافت راهكار، در شناخت حقيقت مقابله مى‌باشند اخذ كرده‌اند.

گزارش محتوا

مباحث در شش فصل مطرح شده است.

اول:

نگارنده پس از بررسى لغوى و اصطلاحى مقابله نزد نقّاد، حكماء و علماى كلام و محدثين و انواع آن در تعريف نهايى مقابله مى‌فرمايند «مقابله ايجاد تضاد بين الفاظ، معانى و افكار جهت رسيدن به اهداف بلاغتى و ارزشهاى معنوى است».

دوم:

پس از بررسى مقابله در وحدانيت و تعدّد آلهه، طبيعت وحدانيت را نقيض طبيعت شرك و امرى فطرى دانسته و حق حاكميّت را از اهم خصوصيتهاى وحدانيت به شمار مى‌آورند.

سوم:

چهار مورد از انواع مقابله بررسى شده‌اند: الف؛ قضاياى دين و اخلاقى كه غايت آنها اقناع و تربيت است؛ معانى دين را «قضاياى تعبّدى محض و سلوك روحى خالص مثل نماز، روزه، دعاء و...» دانسته و مى‌نويسد: خداوند امر دنيا و آخرت را براساس مقابله در خير و شر اقامه كرده و شرّ را براى آزمايش سوء و حسن اختيار بشر آفريده است. سپس عقيده زرشتيها و فخر رازى را بررسى مى‌كنند.

ب؛ حلال و حرام كه به عقيده ايشان ارتباط زيادى بين اين دو موضوع و حاكميت خداوند وجود دارد چرا كه بشر با حاكم قرار دادن اميال خويش بر خواست خداوند به حق خداوند در حكم و تشريع تعدّى مى‌كند.

ج؛ تولاّ و تبرّا، را جزء عقيده به توحيد مى‌داند چرا كه متعلق به حبّ و بعض في الله هستند.

د؛ بهشت و جهنم، به نظر ايشان هدف قرآن از تأكيد در اين دو عنوان، راسخ كردن عقيده بعث و معاد در قلوب انسانهاست.

چهارم:

الف: مقابله جهاد و قعود از جهاد و اهتمام قرآن به اين دو مسئله را مصلحت امور بندگان در دين و دنيا و تحقق امر به معروف و نهى از منكر مى‌دانند.

ب: فقر و غنى؛ پس از بررسى معناى لغوى و اصطلاحى، و ديدگاه متصوّفه، جبرييّن، فلاسفه اقتصادى، فقر را مشكلى در اسلام دانسته و غنا را نعمتى كه خداوند بوسيله آن بر بندگانش منت مى‌دهد و اسلام را شريعت اعتدال می‌داند.

ج: عدل و ظلم، به عقيده ايشان اسلام خود عدل است، اقامه عدل و تحديد عدل و ظلم از شئونانت خالق است و انسان مالكيّتى ندارد تا معيارى براى حق و ظلم، اختيار كند.

د؛ در اجتماع و تفرقه مى‌نويسد: اين دو، دخيل در دعوت دينى و تقواى عملى هستند بدين جهت در قرآن امر به اتحاد و نهى از تفرقه شده است.

پنجم:

الف: علم و جهل، پس از بررسى تعريف و اقسام علم و ردّ شبه «عدم علاقه بين علم و دين» و تقسيم علم در مفهوم قرآن به سه نوع اكتسابى، تجربى و علم از راه وحى مى‌فرمايند: علم در قرآن فقط علم دينى نمى‌باشد بلكه معناى وسيع‌ترى شامل تمام معارف دينى و دنيوى مى‌باشد.

ب - اجتهاد و تقليد را چنين تعريف كرده‌اند: «اجتهاد؛ علمى عقلى و موافق ضوابط خاص در استنباط احكام شرعيه عمليه از ادله تفصيلى» «تقليد؛ گرفتن قول مجتهد، بدون دليل و برهان»

ششم:

در خصوصيات تعابير قرآن بحث می‌كند كه شامل بررسى موارد زير است:

الف- مقابله يكى از راههاى انتقال معارف در قرآن كريم؛ ايشان به اعجاز خصائص قرآن در وفاى به حق معنى، خطاب عامّه و خاصّه، اقناع عقل، بهره عاطفى و بيان و اجمال اشاره كرده‌اند.

ب- مقابله در اسلوب تصوير كه قدرت تأثير و اقناع را بالا مى‌برد زيرا كه خواننده با تصوّر افراد در تقابل متضادين به راحتى تفاضل و تقارن دو عنوان را درك كرده و حكم مى‌كند.

ج- مقابله راهى براى اقناع؛ به نظر ايشان يكى از اسلوبهاى قرآن در رساندن مطالب و استدلالها كه غايت آن تأثير و اقناع مى‌باشد، مقابله است.

د- نگارنده در پايان، مقابله و غايات فنى آنرا بررسى و آنرا روشى قوى براى تخاطب همه و تحريك قوه تعقل و منفعل كردن غريزه حبّ فهميدن نادانسته‌ها مى‌دانند.

پيشينه كتاب

فهرست محتويات و مصادر در آخر آمده است، به مصادر متنوعى از كتب قديم و جديد مراجعه شده كه كتب علوم قرآن و تفسر سهم بيشترى در مباحث دارند، در مجموع از آثار115 مؤلف استفاده شده كه طبق حروف الفبا ذكر شده‌اند.