نصایح لقمان حکیم

‏نصایح لقمان حکیم
پدیدآوران	مسترحمی، هدایت‌‎الله (نويسنده)
ناشر	اسلاميه
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1381 ش
چاپ	1
موضوع	احادیث اخلاقی - قرن 14 احادیث شیعه - قرن 14 اخلاق اسلامی اندرز نامه‎ها لقمان - کلمات قصار
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏88‎‏/‎‏77‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏5‎‏ن‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نصايح لقمان حكيم اثر حجت‌الاسلام حاج سيد هدايةالله مسترحمى، گردآورى و تدوين نصايح و حكمت‌هاى بيان شده از قول لقمان حكيم مى‌باشد كه به زبان فارسى و در سال 1419ق گردآورى شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه نويسنده در اشاره به شيوه نگارش كتاب آغاز شده است. در متن اثر 227 سخن حكمت‌آميز از حضرت لقمان(ع) به همراه 316 حديث از روايات اهل‌بيت(ع) مرتبط و مؤيد اين سخنان عرضه شده است.

متن و ترجمه اين گفتار و روايات هر دو ذكر شده و در ترجمه، به اصل روان بودن و سادگى توجه شده است، ليكن ترجمه كاملاً به صورت آزاد انجام نگرفته و رعايت اصل انطباق ترجمه با متن مورد نظر شده است.

اثر حاضر، بيانات، نصايح و رهنمودهاى حكيمانه و سراسر درس، فضيلت و اخلاق فردى است كه داراى روحى بس قوى، فكرى بلند و مهربان و دلسوز جامعه بوده است. وى براى رسيدن بشر به اوج سعادت و راه يافتن به مقامات عاليه و كمالات انسانيت و دست يافتن به درجات و اهدافى كه خداوند مقرر نموده، به فرزندش خصوصاً و براى ما عموماً، به زبان عبرى يا سريانى نقل كرده و ائمه(ع) آن را به عربى بازگو نموده‌اند. اين گفتار، در لابلاى كتاب‌هاى روايى و اخلاقى، به‌طور پراكنده، نقل شده است.

گزارش محتوا

اولين حكمت كتاب، پيرامون سلام كردن است: پسرم؛ ابتدا كن با مردم به سلام كردن و مصافحه نمودن پيش از سخن گفتن.

نويسنده پس از نقل اين حكمت، به اين نكته اشاره كرده است كه در دستورات دينى نيز اهميت فراوانى براى اين امر قائل شده و روايات زيادى در اين رابطه، نقل شده است؛ از جمله اينكه پيامبر(ص) فرموده‌اند: هنگام ملاقات با يكديگر، پيش از سخن گفتن، آغاز به سلام كنيد و هر كه آغاز به سخن گفتن نمايد پيش از سلام، پاسخش را ندهيد.

امام محمد باقر(ع) نيز در اين رابطه فرموده‌اند: دو نفر مؤمن هرگاه يكديگر را ملاقات نمودند و مصافحه كردند، خداوند دست لطف، مرحمت و مغفرت خود را در ميان دو دست آن‌ها داخل نموده و با آنكه دوست خود را بيشتر دوست دارد، مصافحه خواهد كرد.

حكمت دوم، در مورد دوست‌يابى است. لقمان(ع) در اين رابطه فرموده‌اند: فرزندم؛ هزار نفر دوست انتخاب كن و بدان هزار نفر دوست براى يك انسان كم است و مبادا (رفتار يا گفتارى داشته باشى كه) يك نفر را دشمن خود گردانى، زيرا يك دشمن هم براى تو زياد است.

در روايتى از اميرالمؤمنين(ع) پيرامون همين موضوع، ايشان فرموده‌اند: بر تعداد برادران خود بيفزا به هر چه كه بتوانى، زيرا آنان ستون زندگى تو هستند و هزار نفر دوست و مصاحب براى يك نفر زياد نيست، لكن داشتن يك دشمن هم زياد است.

نويسنده معتقد است يكى از تكاليف اخلاقى اسلامى هر مسلمان، اين است كه با ديگران به‌طور دوستانه رفتار كرده و كوشش داشته باشد كه ديگران با او دوست واقعى باشند. در ارتباط با همين موضوع، وى روايتى از امام صادق(ع) درباره شناخت و صفات دوست واقعى، نقل كرده است. ايشان فرموده‌اند: دوست حقيقى كسى است كه داراى اين پنج صفت باشد:

1. رفتار و گفتار او نسبت به تو در حضور و غياب، يكسان بوده و منافق دورو نباشد.
2. آنكه زينت و دور بودن تو از عيوب را همانند زينت خود بداند و زشتى‌هاى تو در رفتار و گفتار را همانند زشتى‌هاى خود بداند و همچنانكه زشتى را براى خود نمى‌پسندد، براى تو نيز نپسندد.
3. زمانى كه ثروتمند شد و يا به مقامى رسيد، حالات خود را تغيير ندهد.
4. تو را محروم نكند و دريغ ننمايد از هر چه كه به او رسيده و در توان دارد.
5. در هنگام گرفتارى و نيازمندى فكرى يا مالى و سختى‌ها و مشكلات زندگى، تو را رها نكند.

حكمت سوم، پيرامون صدقه و اثر آن است. لقمان حكيم(ع) فرموده‌اند: اى پسرم؛ در زندگى خود، تقوى (پرهيز از تمام گناهان و ناروائى‌ها دينى و اخلاقى) را سرمايه تجارت كن تا از همه طرف فايده و سود نصيب تو شود، بدون داشتن سرمايه مالى و اگر مرتكب خطا و اشتباه شدى، به دنبال آن، صدقه بده تا اثر شوم و بدى آن خاموش و برطرف گردد.

در روايتى كه نويسنده از رسول خدا(ص) در مورد صدقه ذكر كرده است، ايشان فرموده‌اند: بر شما باد به صدقه دادن، زيرا در آن ده فايده است كه پنج تاى آن در دنيا و پنج تاى ديگر در آخرت به دست مى‌آيد، در دنيا: سرمايه، ثروت، زندگى و بدن شما را پاك و پاكيزه مى‌سازد، دارو است براى شفا يافتن و سلامتى از بيماران شما، دل شما را شادمان گرداند، باعث زياد شدن اموال شما مى‌گردد و موجب وسعت رزق خواهد بود و در قيامت: سايه‌بان شما و باعث آسانى حساب، سنگين شدن كفه ترازوى اعمال خير و ثواب، جواز بر عبور از پل صراط و رسيدن به درجه اعلاى بهشت است.

از جمله ساير حكمت‌هاى لقمان(ع) مى‌توان به اين موارد اشاره كرد:

1. پند و عبرت گرفتن از زندگى، رفتار و مشكلات ديگران، پيش از پند گرفتن آن‌ها.
2. دورى كردن از زنان بد و شرور.
3. پرهيز از نظر كردن به آنچه انسان مالك و صاحب اختيار آن نيست.
4. به ياد داشتن خطاها، اشتباهات و گناهان و فراموشى كارهاى نيك، اعمال خوب و عبادات.
5. دورى از گناهان.
6. قرار دادن بى‌نيازى در دل و بازگو نكردن احتياج خود براى مردم.
7. طلب علم.
8. به ياد مرگ بودن.
9. كوشش در بهتر بودن هر روز، نسبت به روز قبل.
10. نشستن با اهل علم و دورى از جهال و غافلين.
11. عبادت و اطاعت خالصانه خداوند.
12. سعى در دورى از گناه و عجله در توبه و استغفار در هنگام ارتكاب به آن.
13. امر به معروف و نهى از منكر.
14. پرهيز از بد اخلاقى.
15. راستگويى و فوايد آن.
16. نگه‌دارى و مواظبت از زبان.
17. سفارش بر مجالست با علما.
18. ترحم و مهربانى با ديگران.
19. عدم پيروى از هواى نفس و خشم و غضب بر آن.
20. پرهيز از جدال در سخن گفتن.

كتاب حاضر، با حجم به ظاهر اندك، داراى مطالبى است بسيار سودمند از آداب و سنن، نصايح، مواعظ و سفارشات درباره زندگى بهتر داشتن كه مى‌توان گفت: اگر در هر خانه‌اى باشد، چراغى است روشن و در دست هركه باشد، نورى است فروزان و در هر كتابخانه‌اى باشد، كوكبى است درخشان و خردمند حقيقت‌جو را تحفه‌اى است گرانبها و تشنه علم و معرفت را شربتى است گوارا، مواعظ آن داروى شفابخش امراض روحى و رهنمود آن به آداب و سنن بهترين راه نيكبختى و عمل به دستورش، انسان را از چنگال ديو نفس رهايى داده و آدمى را به درجه انسان كامل خواهد رسانيد.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب بر حسب موضوع به ترتيب حروف تهجى و مطابق روايات عربى بوده و در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

نويسنده مقاله:

وابسته‌ها

حکمت‌نامه لقمان

لقمان حکیم