المصباح في مكاشفة بعث الارواح

المصباح فی مکاشفه بعث الارواح

نام کتاب	المصباح فی مکاشفه بعث الارواح
نام های دیگر کتاب	شرح الحجب و الاستار فی مقامات اهل الانوار و الاسرار لوامع التوحید مسالک التوحید
پدیدآورندگان	روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر (نويسنده) کیالی، عاصم ابراهیم (تصحيح و تنظيم)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏282‎‏/‎‏78‎‏ ‎‏/‎‏ر‎‏9‎‏م‎‏6
موضوع	عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1428 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10967AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«المصباح فى مكاشفة بعث الارواح»، به زبان عربى، اثر ابو محمد بن ابو نصر بقلى، مشهور به روزبهان بقلى شيرازى، عارف قرن ششم، در باب عرفان نظرى است.

ساختار

اين كتاب، در حقيقت، مشتمل بر چهار رساله است كه يكى از آنها، «المصباح فى مكاشفة بعث الارواح» مى‌باشد.

گزارش محتوا

1. المصباح فى مكاشفة بعث الارواح: در اين رساله، از حقايق ربانى پنهان در روح انسانى و آنچه متكلمين و فلاسفه و صوفيه در مورد ماهيت روح آدمى معتقدند و سير اين روح در در مقامات مكاشفين و عارفين و موحدين و محبين و نيز ساير دقايق و لطايف اسرار الهى سخن به ميان مى‌آيد؛ اسرارى همچون خلقت عقل، وهم، ضمير، خيال و قلب.

مؤلف، هم‌چنين بر اساس آيات و روايات در باره‌ى آفرينش عرش، حضيرة القدس، كرسى، لوح، قلم و فرشتگان حامل عرش(اسرافيل، عزرائيل، ميكائيل و جبرائيل) بحث مى‌كند.

2. شرح الحجب و الاستار فى مقامات اهل الانوار و الاسرار: روزبهان در اين رساله بعد از حمد و ثناى خداوند سبحان، در باره انگيزه‌ى تأليف كتاب مى‌گويد: «شبى از خواب برخاستم و به حالت مراقبت نشستم تا باشد كه از عالم غيب چيزى را صيد كنم و به جمال و جبروت بنگرم و نداى حق را بشنوم؛ چون درون را پاك كردم، با گوش دل صداى دوست را شنيدم كه مرا خطاب ساخت و فرمود: «كتابى در بيان حجاب‌هاى حايل ميان من و بندگانم در مسير مقامات و احوال به رشته تحرير بياور تا عارفان، مصارع خطرات و ورود خيالات و لطايف مكريات را بشناسند»».

به نظر روزبهان اولين حجاب، حجاب عدم است كه اصعب حجب به شمار مى‌آيد. وى به ترتيب به بيان حجاب‌هاى ديگر مى‌پردازد تا اينكه به صفات رذيله‌ى نفسانى مى‌رسد و تصريح مى‌كند كه هر كسى موفق به خرق حجاب‌ها شود، به مقام قطب الاقطابى نائل مى‌گردد.

در مكتب روزبهان، آخرين حجاب، حجاب نكره و آخرين مقام، معرفت است. سالك بعد از رسيدن به مقام معرفت، مستغرق در بحار اوليت مى‌شود و عمل او سكر و علم و حيرانى مى‌شود. او در حقيقت قطب الاقطاب و كاشف النقاب است. وى بر اساس منزلت پيامبر اكرم(ص)، به توضيح و تفسير حديث اغانى پرداخته و دقايق عرفانى آن را به نحو احسن بيان مى‌كند.

3. لوامع التوحيد: مقدمه اين رساله به حمد و ثناى خداى سبحان و صلوات و تحيت بر پيامبر اكرم(ص) اختصاص دارد و متضمن دقايق عرفانى است. مؤلف، در ابتداى اين رساله بيان مى‌كند كه براى توحيد نهايتى متصور نيست، زيرا حقيقت توحيد، صفت موحد است و براى او از جميع وجوه غايتى وجود ندارد. به نظر وى بدايت توحيد داراى ده مرحله است كه عبارتند از: فكر، ذكر، حكمت، حياء، جمع، تفرقه، تمكين، تلوين، مكاشفه و مشاهده و وصول به درجه توحيد بدون اين مراتب محال است.

وى توحيد را بر اصول ده‌گانه مبتنى مى‌كند كه عبارتند از: قبض، بسط، سكر، صحو، فناء، بقاء، انبساط، اتحاد، استقامت و سر. ناگفته نماند كه بعد از مقام سر، ديگرى مقامى براى سالك متصور نيست و آخر مقام توحيد، اول مقام سر است و براى موحد در مرتبه سر، هزار مقام است كه اول آنها معرفت و آخر آنها نكره مى‌باشد.

براى توحيد، رسم و اسم و نور و سرى است. رسم توحيد، همان معرفت عقلانى اسماء الله و نعوت اوست، ولى اسم توحيد، بعد از تخليه قلب از جميع شكوك و تنور به نور ايمان حاصل مى‌شود. روزبهان در پايان رساله سوم، مردان مسالك حق را به ده دسته تقسيم مى‌كند كه عبارتند از: اهل كرامات، اهل مقامات، اهل منازلات، اهل درجات، اهل حالات، اهل مخاطبات، اهل مكاشفات، اهل مشاهدات، اهل مدانات، اهل استقامات. وى، سپس، به شرح هر كدام از اين اقسام مى‌پردازد.

4. مسالك التوحيد: روزبهان در اين رساله، ايمان را بر چهار قطب تقسيم مى‌كند كه عبارتند از: معرفت ذات احديت، معرفت صفات الهى، معرفت افعال الهى و سمعيات. هر كدام از اين اقطاب، بر ده ركن استوار مى‌باشد كه در باره‌ى آنها توضيح مى‌دهد. وى، بر خلاف معتزله، صفات حق تعالى را زايد بر ذات دانسته و در اين راستا سخنان معتزله را مردود معرفى مى‌كند.

وضعيت كتاب

كتاب، با تحقيق و تصحيح دكتر عاصم ابراهيم كيالى، توسط«دار الكتب العلمية» بيروت چاپ شده است. محقق، در مقدمه، به معرفى رسائل چهارگانه و در پى آن، به معرفى مصنف پرداخته است. پاورقى‌ها، به ذكر منابع پاره‌اى از مطالب و شرح برخى از واژه‌هاى دشوار اختصاص يافته است. فهرست محتويات، در آخر كتاب ذكر شده است.

پیوندها

مطالعه کتاب المصباح فی مکاشفه بعث الارواح در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور