مجمع الأمثال

مجمع الأمثال
پدیدآوران	میدانی، احمد بن محمد (نويسنده)
ناشر	آستانة الرضویة المقدسة، معاونیة الثقافیة
مکان نشر	مشهد مقدس - ایران
سال نشر	1366 ش
چاپ	1
موضوع	زبان عربی - اصطلاح‌ها و تعبیرها ضرب المثل‏های عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏PJA‎‏ ‎‏4075‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏1366
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مجمع الأمثال، اثر ابوالفضل احمد بن محمد نيشابورى، معروف به ميدانى، حاوى ضرب‌المثل‌هايى است كه از دوران جاهليت و اسلام به يادگار مانده است.

كتاب، به زبان عربى و حدودا در اوايل قرن ششم هجرى نوشته شده است.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از ناشر و نويسنده، در معرفى مؤلف و كتاب، آغاز و مطالب در سى باب، در دو جلد، تنظيم شده است.

مؤلف، مثل‌هاى اين اثر را با مطالعه بيش از پنجاه كتاب و نوشته جمع‌آورى كرده است.

كتاب به ترتيب حروف معجم نگاشته شده است تا دستيابى خواننده به مطالب مورد نظر، به‌سهولت امكان‌پذير باشد.

گزارش محتوا

باب اول تا هجدهم، در جلد اول جاى گرفته است. از جمله ضرب‌المثل‌هاى اين جلد، مى‌توان به موارد زير اشاره نمود: «إن الجبان حتفه من فوقه» (اجل آدم ترسو، بالاى سرش است)؛ «إن الحديد بالحديد يفلح» (آهن با آهن شكافته مى‌شود)؛ «إن لله جنودا منها العسل» (خداوند لشكريانى دارد كه عسل از جمله آن‌هاست - اين مثل را معاويه زمانى كه جناب مالك اشتر، به‌وسيله عسل مسموم به شهادت رسيد، زد)؛ «إن من لا يعرف الوحي أحمق» (كسى كه متوجه اشاره نشود، احمق است)؛ «إن الكذوب قد يصدق» (آدم دروغگو نيز گاهى راست مى‌گويد) و...

جلد دوم، باب نوزدهم تا سى‌ام را در خود جاى داده است. از جمله ضرب‌المثل‌هايى كه در اين جلد آمده است، عبارتند از: «الغضب غول الحلم» (خشم بردبارى را نابود مى‌كند)؛ «الغراب أعرف بالتمر» (كلاغ خرما را بهتر مى‌شناسد)؛ «غاية الزهد، قصر الأمل و حسن العمل» (نهايت زهد، كوتاهى آرزو و عمل نيك است)؛ «أغر من سراب» (گول‌زننده‌تر از سراب) و...

در باب هر مثل، لغاتى كه داراى پيچيدگى و اغلاق هستند، معنا شده و به اعراب برخى از آن‌ها پرداخته شده است. همچنين داستان‌ها و امورى كه به روشن شدن غرض و مقصود كمك مى‌كند، فراهم آمده است، سپس مثل‌هايى كه بر وزن «أفعل» آمده، به‌طور جداگانه در انتهاى هر باب قبل از مثل‌هاى مولّدين، ذكر شده است. اين روش تا پايان باب 28 ادامه دارد.

باب 29 كتاب، به يادكرد نام‌هاى «أيام العرب» اختصاص يافته و اين بدان جهت است كه در ذكر نام‌هاى اين ايام، تصحيف‌هاى بسيارى رخ مى‌دهد.

باب 30، به گزيده‌اى از فرمايشات پيامبر(ص) و نيز كلماتى از خلفاى راشدين كه حاوى مواعظ و حكم و آداب است، اختصاص يافته است.

وجه تسميه كتاب به «مجمع الأمثال»، به گفته خود مؤلف، اين است كه كتاب، دربرگيرنده شش هزار و اندى ضرب‌المثل است كه از كتاب‌هاى مختلف گردآورى شده است.

وضعيت كتاب

فهرست هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.

2. تاريخ الأدب العرب، كارل بروكلمان، ج 5، ص 212.