الرسائل الاعتقادية

‏الرسائل الاعتقادية
پدیدآوران	خواجوئي، اسماعيل بن محمدحسين (نويسنده) رجايي، مهدي (محقق)
ناشر	موسسة عاشوراء
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1426ق , مجلد2: 1426ق ,
موضوع	شيعه مسايل متفرقه کلام شيعه اماميه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‏BP‎‏ ‎‏211‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏خ‎‏9‎‏ر‎‏5

الرسائل الاعتقادية، اثر محمداسماعیل مازندرانی خواجویی (متوفی 1173ق)، دربردارنده مجموعه‎ای از مقالات علامه خواجویی پیرامون مسائل دینی و اعتقادی است.

ساختار

کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب دربردارنده مجموعا 26 رساله، در دو جلد می‎باشد.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، به بیان زندگی‎نامه نویسنده پرداخته شده و اطلاعاتی پیرامون نام، نسب، اولاد و احفاد، مشایخ در روایت و درایت، شاگردان و کسانی که از وی روایت نقل کرده‎اند، آثار، تاریخ وفات و اوضاع سیاسی و اج‎ماعی وی، از جمله فتنه افغان، ارائه گردیده است.

جلد اول، هشت رساله زیر را در خود جای داده است:

بشارات الشيعة

این اثر یکى از بهترین آثار مرحوم خواجویى است که در سال 1155ق، درباره شیعه تألیف شده و مملو از تحقیقات و نکات علمی و تنبیهات بوده و شامل 8 فصل در موضوعات زیر است: فصل اول، در اشاره به معنای لغوی و عرفی شیعه و بشارت به این می‎باشد که این نام، همچنان‎که خداوند آن را در کتاب خود ذکر نموده، شریف بوده و آن را درباره خلیل خویش، در آیه شریفه 83 سوره صافات: و إن من شيعته لأبراهيم، به‎کار برده است. فصل دوم، پیرامون اختلاف مراتب شیعه و بشارت به این می‎باشد که آنچه که در بیان فضایل ایشان وارد شده، عمومیت داشته و شامل تمامی آنها می‎شود. فصل سوم، در اشاره به برخی از روایات واردشده پیرامون فضایل شیعه و بشارت به اجر و جایگاهی که نزد خداوند و پیامبر(ص) و خاندان او دارند، می‎باشد. نویسنده در فصل چهارم، به بیان این بشارت پرداخته است که شیعه اگر در رختخواب هم بمیرد، شهید است. فصل پنجم، در اشاره به این بشارت است که فقط طاعات شیعه قبول است و در فصل ششم، به فوائد حب آل‎محمد(ص) و ثمرات آن و اینکه این حب و شرایط و فواید آن، حاصل نمی‎شود، مگر به‎‎واسطه شیعه بودن. در فصل هفتم، به بیان این نکته پرداخته شده است که اقرار به شهادتین فقط از شیعه قبول است و اینکه بدین واسطه، کفر مخالفین شیعه لازم می‎آید و در آخرین فصل، ولایت خاندان عصمت و طهارت(ع)، افضل از جمیع ارکان اسلام دانسته شده است.

ذريعة النجاة من مهالك تتوجه بعد المماة

این رساله، در بیان فضایل حضرت امیرالمؤمنین و ائمه اطهار(ع) است.

الفوائد في فضل تعظيم الفاطميين

رساله‎ای است مبسوط در فضیلت فرزندان حضرت فاطمه(س) .

رسالة ميزة الفرقة الناجية عن غيرهم

مجموعه مطالب اعتقادی در بیان برخی از احکام مخالفان شیعه است.

رسالة في تحقيق و تفسير الناصبي

تحقیقی است در معنای ناصبی.

طريق الإرشاد إلی فساد إمامة أهل الفساد

درباره ادله‎ای است که بر جواز لعن غاصبان حقوق اهل‎بیت(ع) دلالت دارند.

الرسالة الأينية

در مورد نفی اینیت و مکان از خداوند است.

توجيه مناظرة الشيخ المفيد

رساله‎ای است در توجیه مناظره شیخ مفید با قاضی عبدالجبار معتزلی درباره خلافت امیرالمؤمنین(ع).

جلد دوم نیز دربردارنده 18 مقاله زیر می‎باشد:

رسالة في شرح حديث ما من أحد يدخله عمله الجنة و ينجيه من النار

نویسنده در این مقاله، پیرامون این روایت (روایتی که در عنوان مقاله به آن اشاره شده است) که تتمه‎ای نیز دارد و ابوهریره آن را نقل کرده، توضیح داده است.

رسالة في شرح حديث لو علم أبوذر ما في قلب سلمان لقتله

این رساله، درباره حدیث مذکور و علت قتل است.

رسالة في شرح حديث أعلمكم بنفسه أعملكم بربه

رساله‎ای است در بیان این موضوع که هرکه خود را بیشتر شناخت، خدا را بهتر شناخته است.

رسالة في شرح حديث لا يموت لمؤمن ثلاثة من الأولاد فتمسه النار إلا تحلة القسم

این روایت، در کتاب‎های روایی شیعه یافت نشده است.

رسالة في شرح حديث أنهم يأنسون بكم فإذا غبتم عنهم استوحشوا

این تحقیق، درباره حدیث امام صادق(ع) و چگونگی انس گرفتن مردگان با زندگان حاضر سر قبر آن‎ها و وحشت مردگان هنگام دور شدن زندگان است.

رسالة في شرح حديث النظر إلی وجه العالم عبادة

این مقاله، در مورد حدیث مذکور درباره فقیه و نگاه به چهره عالم است.

رسالة في تفسير آية: فَاخْلَعْ‎ نَعْلَيك‎ إِنَّك‎ بِالْوٰادِ الْمُقَدَّسِ (طه: 12)

مقاله‎ای است پیرامون اینکه از حضرت حجت(عج) پرسیدند از تفسیر این آیه و اینکه حضرت موسی(ع) چه پوشیده بود که مأمور به جدا کردن آن شد.

رسالة في تعيين ليلة القدر

مقاله‎ای است تحقیقی در مورد تعیین شب قدر.

الحاشية على أجوبة المسائل المهنّائية

اصل کتاب، جواب سؤال‎های سید مهنا بن سنان مدنی است که علامه حلی پاسخ داده است و مرحوم خواجویی، حاشیه‎ای بر این جواب‎ها دارد.

رسالة عدلية

مقاله‎ای است مبسوط درباره معنای عدالت، ارکان عدالت و اعتبار عدالت در امام جمعه و جماعت.

رسالة في نوم الملائكة

درباره پرسشی است از امام صادق(ع) که آیا ملائکه می‎خوابند؟ حضرت فرمود: هیچ زنده‎ای نیست، مگر آنکه می‎خوابد.

هداية الفؤاد إلی نبذ من أحوال المعاد

مقاله‎ای است درباره اینکه آیا غیر از خدا، بقیه موجودات فانی می‎شوند یا نه و آیا چیزی با خداوند باقی می‎ماند یا نه. نویسنده در این رساله که متعرض برخی از مشکلات مباحث معاد شده است، به سبک متأخران از حکمای قبل از ملاصدرا، بحث کرده و خیلی با احتیاط مشی نموده که بهانه به دست ماجراجویان ندهد و آنان را در آن عصر مصیبت‎بار تحریک ننماید. این رساله، از نفایس آثار علمی بشمار می‎رود و در برخی از مباحث آن می‎توان مناقشه نمود و بعضی از مباحث ناقص و محتاج به بیانی مفصل‎تر است، مثل مباحث عالم مثال و بیان وجوه فرق بین نزولی و صعودی مثال. مهم‎تر از همه، مبحث فنای خلایق در قیامت کبری و تحقیق در نحوه خطابات الهیه در قیامت صغری و کبری.

رسالة في بيان الشجرة الخبيثة

مقاله‎ای است درباره آیه شریفه 26 سوره ابراهیم: وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ (و مَثَلِ سخنى ناپاک چون درختى ناپاک است که از روى زمین کنده شده و قرارى ندارد) .

رسالة في الجبر و التفويض

شرحی است در مورد کلام امام علی(ع) در نهج البلاغه (إنا لا نملك مع الله شيئا و لا نملك إلا ما ملكنا) .

رسالة في شرح حديث من أحبّنا أهل‎البيت فليعدّ للفقر جلبابا

مقاله‎ای است پیرامون حدیث مذکور از امام علی(ع) در مورد اینکه اگر فردی محبت اهل‎بیت(ع) را داشته باشد، باید لباس فقر بپوشد.

المسائل الخمس

مقاله‎ای است پیرامون پنج مسئله مختلف، از قبیل: عملی مجرب برای دفع مرض، مراد از مؤمن آل فرعون و...

رسالة في تفسير آية: وَ كٰانَ‎ عَرْشُهُ‎ عَلَى الْمٰاءِ

مقاله‎ای است درباره فرمایش امام صادق(ع) پیرامون تفسیر آیه مزبور، که در اصول کافی آمده است.

رسالة في ذمّ‎ سؤال غير اللّه

بحث درباره روایت رسول‎الله(ص) است که به حضرت علی(ع) فرمود: «يا علي لأن أدخل يدي في فم التنين إلی المرفق أحب إلي من أن أسأل من لم يكن ثم كان» (ای علی! اگر دستم را تا آرنج در دهان اژدها کنم، برایم خوشایندتر از این است که دستم را بر نوکیسه دراز کنم) .

وضعیت کتاب

در هر جلد، فهرست اجمالی مقالات در ابتدا و فهرست تفصیلی مطالب، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‎ها، علاوه بر ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی از مطالب متن، ارائه گردیده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. آشتیانی، سید جلال‎الدین، «آثار حکمای الهی ایران از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر»، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1378.
3. پایگاه «فرهیختگان تمدن شیعی»، شنبه 8 اردیبهشت 1397، به آدرس اینترنتی:

http://nbo.ir/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D9%84%D8%A7-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C__a-180.aspx