منية الطالب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'حبيب الله' به 'حبيب‌الله') |
جز (جایگزینی متن - 'هـ.ق' به 'ق') |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00456J1.jpg | |||
| | | عنوان =منية الطالب | ||
| عنوان‌های دیگر =المکاسب. شرح | |||
| | |||
کتاب منیه الطالب فی حاشیه المکاسب | کتاب منیه الطالب فی حاشیه المکاسب | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۰: | ||
قاعده لا ضرر | قاعده لا ضرر | ||
| | | پدیدآوران = | ||
[[تبریزی، محمد علی]] (خطاط) | |||
[[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (نويسنده) | [[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (نويسنده) | ||
| خط ۲۳: | خط ۱۸: | ||
[[خوانساری نجفی، موسی]] (مقرر) | [[خوانساری نجفی، موسی]] (مقرر) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 190/1 /الف8 م702382 | ||
| موضوع = | |||
انصاری، مرتضی بن محمد امین، 1214 - 1281ق. المکاسب - نقد و تفسیر | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
پوشاک (فقه) | پوشاک (فقه) | ||
| خط ۴۸: | خط ۳۸: | ||
کسب و کار حرام | کسب و کار حرام | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | المکتبه المحمديه | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1373 ق | |||
|مکان نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE456AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
|سال نشر | | تعداد جلد =2 | ||
| | | کد پدیدآور = | ||
| | | پس از = | ||
|کد | | پیش از = | ||
| | }} | ||
| خط ۱۷۰: | خط ۱۵۸: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ ۵ ژوئن ۲۰۱۸، ساعت ۱۸:۱۰
| منية الطالب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تبریزی، محمد علی (خطاط)
انصاری، مرتضی بن محمدامین (نويسنده) نایینی، محمدحسین (محاضر) خوانساری نجفی، موسی (مقرر) |
| عنوان‌های دیگر | المکاسب. شرح
کتاب منیه الطالب فی حاشیه المکاسب حکم اللباس المشکوک فیه قاعده لا ضرر |
| ناشر | المکتبه المحمديه |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1373 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | انصاری، مرتضی بن محمد امین، 1214 - 1281ق. المکاسب - نقد و تفسیر
پوشاک (فقه) خرید و فروش (فقه) طهارت فقه - قواعد قاعده لا ضرر معاملات (فقه) نماز کسب و کار حرام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 190/1 /الف8 م702382 |
مؤلف
منية الطالب تألیف شيخ موسى بن محمد بن ابوعدنان نجفى خوانسارى (م 1363 ق).
درباره كتاب
كتاب «منية الطالب» يا «الحاشية على المكاسب» (منية الطالب ج /2 191) از بهترين شروح مكاسب شيخ اعظم انصارى «قده» (م 1281 ق) و از برترين تقريرات درس محقق نائينى (م 1355 ق) است. اين كتاب مجموعه‌اى از شروح مكاسب محرمه، بيع، خيارات و قاعدۀ لا ضرر و رسالۀ لباس مشكوك مى‌باشد.
روش تأليف
قسمت مكاسب محرمه بصورت تقرير نظريات مستقل و جديد محقق نائينى تأليف شده است و از عبارت‌هاى مكاسب شيخ اعظم استفاده نشده است. اما كتاب بيع و كتاب خيارات بصورت شرح بالقول (قوله... أقول) مى‌باشد كه تركيب مزجى عبارت‌هاى شيخ اعظم و حواشى محقق نائينى مى‌باشد.
وى در صفحۀ 32 جلد اول چاپ قديمى كتاب مى‌نويسد: فلنرجع إلى تحرير ما أفاد مد ظلّه في كتاب البيع و لمّا كان عنوان بحث كتاب المكاسب لعلم التقي و خاتم الفقهاء الحاج الشيخ مرتضى الأنصاري التستري أعلى‌الله‌مقامه فلنحرر ما أفاده مد ظلّه بطريق الحاشية على الكتاب.
قاعدۀ لا ضرر نيز كه از قواعد علم اصول فقه مى‌باشد تقريرات درس محقق نائينى است. اما رسالۀ حكم نماز در لباس مشكوك تقريرات درس مجدد شيرازى (م 1312 ق) توسط محقق نائينى است.
ارزش و اعتبار
شيخ موسى خوانسارى دربارۀ اين رساله اين گونه مى‌نويسد: «فإنّه رسالة شريفة تحتوي على جملة من القواعد الفقهيّة و المسائل الأصوليّة و الدقائق الحكميّة و تأليف لطيف لم يكتب مثله في الإماميّة. (ص 191 از ج 2، چاپ قديم).
مؤلف كتاب، شيخ موسى نجفى خوانسارى از فضلاى مبرز و بزرگ و از محقق‌ترين و دقيق‌ترين شاگردان مرحوم نائينى مى‌باشد و به همين دليل كتاب داراى متنى روان و روشى متين همراه با دقتى زياد مى‌باشد.
همان طور كه مؤلف در پايان كتاب خيارات ذكر نموده است گروهى از علماء و بزرگان از وى خواسته‌اند بلكه به او امر كرده‌اند كه اين كتاب را منتشر نمايد تا يادآور نام محقق نائينى باشد و او نيز امر آنها را امتثال نموده است. (منية الطالب ج /2 191).
علاوه بر منية الطالب، كتاب المكاسب و البيع توسط آیت‌الله محمدتقى آملى (م 1391 ق) تأليف شده است كه در ابتداى آن تقريظ مرحوم نائينى «قده» وجود دارد.
از آیت‌الله سيد حسين بروجردى (م 1381 ق) در مورد كتاب منية الطالب اين چنين نقل شده است: إنّ منية الطالب هو من أفضل تقريرات النائيني. (به نقل از سيد مصطفى صفايى خوانسارى، صفحۀ 10، مقدمۀ ناشر).
رسالۀ حكم نماز در لباس مشكوك، تقرير درس ميرزاى بزرگ شيرازى (م 1312 ق) است كه به وسيلۀ محقق نائينى در سال 1315ق چركنويس آن پايان يافته است و چند سالى به همين صورت باقى مانده است تا اين كه با تحرير و تقرير جديدى و اضافه شدن مطالب جديدى دوباره توسط محقق نائينى نوشته شده است. (آخر جلد 2، صفحۀ 305).
بعدها اين رسالۀ كوچك توسط شيخ محمد خوانسارى «قده» به كتاب منية الطالب ضميمه شده است و از آن تاريخ در كنار مباحث ديگر انتشار يافته است. (ج /2 191).
زمان چاپ
در الذريعة، چاپ اول آن را در دو جلد در سال 1357ق اعلام نموده است (الذريعة ج /6 221، ج /23 205).
جلد اول كتاب موجود با چاپ سنگى به وسيلۀ صاحب كتابخانۀ محمديۀ در قم در سال 1373 انجام شده است.
جلد دوم آن در كتابخانۀ مرتضويه در سال 1358ق در نجف اشرف چاپ شده است و نويسندۀ هر دو جلد محمد على تبريزى غروى مى‌باشد.
تجديد چاپ جلد اول منية الطالب تا بحث بيع فضولى در سال 1418ق توسط مؤسسۀ نشر اسلامى تابع جامعۀ مدرسين در قم انجام شده كه داراى مزايا و قوائد ارزشمندى است.
مطالب
همان طور كه گذشت كتاب شامل مباحث مكاسب محرمه، بيع، خيارات، قاعدۀ لا ضرر، و رساله‌اى كوچك در حكم نماز در لباس مشكوك است.
در جلد اول چاپ سنگى قديم مباحث مكاسب محرمه تا صفحۀ 33 و پس از آن تا آخر جلد اول كتاب البيع مى‌باشد.
در جلد دوّم از ابتداى كتاب تا صفحۀ 191 كتاب خيارات و سپس از صفحۀ 191 تا 227 قاعدۀ لا ضرر و از صفحۀ 228 تا آخر جلد دوم، حكم نماز در لباس مشكوك مى‌باشد.
قابل ذكر است كه جلد اول چاپ جديد جامعۀ مدرسين شامل مكاسب محرمه و كتاب البيع تا اول بيع فضولى مى‌باشد.
نظريات جديد
كتاب منية الطالب پر از نظريات جديد و ابتكارات محقق نائينى است كه به چند نمونه اشاره مى‌شود.
در بحث اقسام كسب و تجارت چهار قسم حرام، مكروه، مستحب و مباح را مؤلف مى‌پذيرد ولى كسب و تجارت واجب را درست نمى‌داند و فقط بالعرض تجارت واجب را صحيح مى‌داند. به عنوان مثال نماز ميت يا صنايعى كه واجب كفايى هستند را به واسطۀ حفظ نظام واجب مى‌داند. (ج 1، ص 2).
در بحث مكاسب محرمه مؤلف طرح بسيارى از مباحث را صحيح ندانسته و مهم‌ترين مطلب را ضابط كلى و عام در مورد انواع مكاسب مى‌داند.
وى در ابتداى بحث مى‌نويسد: فالمهم لنا تنقيح التكسب باعتبار نفس المعاملة و باعتبار ما يتعلّق الكسب به على نحو يدخل تحت ضابط عام بعون الله الملك العلاّم. (ج 1، صفحۀ دوم، چاپ قديم).
سپس در صفحۀ 15 اين گونه مى‌نويسد: ثم لما كان المقصود من التحرير بيان الضابط الكلي فلا نتعرض لصغريات الأبواب.
بنابراين مؤلف بحث اين كه آيا قمار در باب اجاره داخل است يا معاملۀ مستقلى است؟ يا در نزد عرف مراهنه‌اى است كه سبق و رمايه از آن خارج شده است؟ مورد بحث قرار نمى‌دهد.
و همين طور متعرض به كارهاى حرام مثل كشيدن تصوير موجودات داراى روح و همين طور كارهايى كه شأن آن را ندارند كه در مقابل آنها پول و مزد گرفته شود مثل غيبت كردن يا دروغ گفتن و نظائر آن را مورد بحث قرار نمى‌دهد.
بنابراين مباحث مكاسب محرّمه، در اين كتاب بسيار مختصر مورد بحث قرار گرفته است.
در بحث خراج و مقاسمه، اوّلا اختصاص بحث به اين دو موضوع و مطرح نشدن زكاة و جزيه را به پيروى از بعضى از علماء صحيح نمى‌داند و ثانيا با اين كه اين بحث را كم فايده مى‌داند بالتبع فقها و روش معمول آن را مورد بحث قرار مى‌دهد. (ج اول، ص 32، چاپ قديم).
از طرفى مؤلف در تقسيم بندى بعضى از مباحث در مكاسب محرمه يا بيع اشكال داشته، به عنوان نمونه در قسمتى از مكاسب محرمه (جلد اول، صفحۀ 4، چاپ قديم) مى‌نويسد:
الأولى إدخال هذا القسم في شرايط صحة البيع لا في المكاسب المحرمة و إنما ذكرنا تبعا لشيخنا الأستاذ مد ظلّه.
از ديگر نظريات جديد وى موضوع شناسى پوست و نظائر آن در صفحۀ 236 و همين طور طرح مباحث علم اصول فقه مثل اجتماع ضدين در صفحات 243 و 244 است.
تذكر
در مورد رسالۀ حكم نماز در لباس مشكوك كه تقرير درس مجدد شيرازى توسط محقق نائينى است، لازم است نكاتى بيان شود.
مقرر بحث در مواردى به استفاده از نظريات ميرزاى بزرگ شيرازى اشاره نموده است. به عنوان نمونه در صفحۀ 228 پس از ذكر عبارت «إن بنى عليه الأستاذ الأكبر نور ضريحه» در حاشيۀ كتاب آمده است: هو فخر البشر و مجدد المذهب في رأس الرابعة عشر حضرة السيد الميرزا محمدحسنحسني عسكرى نوّر ضريحه.
و در جاى ديگر به استفاده از نظريات استاد ديگرش ميرزا حبيب‌الله رشتى (م 1312 ق) صاحب بدايع الأفكار اشاره دارد: فما أفاده بعض مشايخنا المحققين قدس الله تعالى أسرارهم الزكيّة.
در حاشيۀ كتاب آمده است: هو شيخنا الميرزا الرشتي طاب ثراه، منه (ج 2، ص 280، چاپ قديم).
مؤلف در صفحۀ 228 كتاب تاريخچۀ نگارش رسالۀ حكم لباس مشكوك را بيان مى‌كند به اين كه آن را در سال 1315ق نوشته بوده و سپس در دورۀ سابق تدريس اصول فقه در هنگام بحث از كبراى اين مسأله بعضى از نظرياتش را تغيير داده است و چون نسخۀ قبل و بعد آنها با هم اختلاف داشته‌اند پس از اتمام كتاب صلاة بعضى از موارد ديگر را به آن اضافه كرده است.
منابع مقاله
- الذريعة /4 386، /6 221، /17 12، /23 205
- أعيان الشيعة /6 55.