مجموعه رسائل اعتقادی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۱ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۵:۰۶

مجموعه رسائل اعتقادی


نام کتاب	مجموعه رسائل اعتقادی
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	مجلسی، محمدباقر (نويسنده) رجایی، مهدی (محقق)
زبان	فارسي
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏136‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏م‎‏3
موضوع	احاديث شيعه - قرن 12ق.
ناشر	آستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهاي اسلامى
مکان نشر	ايران - مشهد مقدس
سال نشر	مجلد1: 1368ش ,
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE20964AUTOMATIONCODE

مجموعه رسائل اعتقادی، تألیف علامه محمدباقر مجلسی، مجموعه هفت رساله به زبان فارسی است با موضوعات مرتبط به کلام اسلامی، که در یک کتاب گردآوری شده است. محقق این اثر، سید مهدی رجائی است.

ساختار

کتاب، دارای مقدمه محقق و محتوای مطالب در هفت رساله به‎ترتیب زیر است:

فرق میان صفات فعل و ذات؛
تحقیق مسئله بداء؛
جبر و تفویض؛
دفع شبهه حدیث جهل و معرفت؛
ترجمه چهارده ‎دیث راجع به امام عصر و علائم ظهور و رجعت؛
بهشت و دوزخ؛
حکمت و فلسفه شهادت امام حسین(ع).

گزارش محتوا

رساله اول، فرق میان صفات فعل و ذات است. علامه در مرحله اول، معنا و مراد از صفات فعل و ذات را بیان کرده و عبارات محدثینی همچون کلینی و صدوق را نقل نموده و سپس تحقیقی پیرامون کلام آن دو به رشته تحریر درآورده و بعد از آن چهار مسلک راجع به عدم زیادت صفات بر ذات، از جماعتی از بزرگان نقل کرده است، به شرح زیر:

مسلک اول: نمی‎توان برای حق تعالی اثبات صفات وجودی نمود؛

مسلک دوم: ذات حق تعالی جانشین صفات است در ما؛

مسلک سوم: بر ذات الهی، وجود و علم و قدرت و موجود و عالم و قادر نیز صادق است؛

مسلک چهارم: این صفات، امور اعتباریه نفس‎الامریه‎اند و عین ذات نیستند.

او سپس از این بحث می‎کند که اراده از صفات ذات است یا فعل؟ نویسنده، در خاتمه رساله، میان حاصل کلام صدوق و کلینی در بین صفات ذات و فعل جمع‎بندی می‎کند^[۱].

دومین اثر، رساله تحقیق مسئله بداء است. علامه مجلسی، ابتدا در این کتاب معنای بداء را در لغت بیان می‎کند و سپس اقوال قائلین به بداء را نقل می‎نماید. وی بعد از آن نظر خود را مفصلا بیان می‎‎کند و سپس با بیان فوائد اعتقاد به بداء به‎نحو مبسوط، با نقل بعضی از احادیث اهل‎بیت(ع) رساله را به پایان می‎رساند^[۲].

رساله سوم، جبر و تفویض است، علامه مجلسی، در مرحله اول حدیثی در کتاب «توحید» و «عيون أخبار الرضا(ع)» صدوق از امام هشتم(ع) راجع به جبر و تفویض، با ترجمه فارسی آن، نقل می‎نماید. او همچنین حدیثی از امام حسن مجتبی(ع) و پس از آن، دو قول مشهور از میان اقوال در جبر و تفویض (مذهب اشاعره و معتزله) را نقل می‎کند و سپس مختار مذهب حق در این مسئله (جبر و اختیار) را این‎گونه بیان می‎نماید: جبر و تفویض هر دو باطل و امری در میان این دو امر، حق است. محمدباقر مجلسی با بسط این مطلب و نقل روایات، مطلب را تمام کرده و رساله را به پایان می‎رساند^[۳].

رساله چهارم، رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت است. این حدیث همان است که کلینی در اصول کافی از امام صادق(ع) روایت کرده: «ستة أشياء ليس للعباد فيها صنع: المعرفة و الجهل و الرضا و الغضب و النوم و اليقظة»؛ اختلاف شده که منظور از معرفت و جهل در حدیث چیست؟ هفت وجه توسط نویسنده، در این‎باره ذکر شده و رساله با اشکال و ایرادات در وجوه ذکرشده به پایان می‎رسد^[۴].

پنجمین رساله، ترجمه چهارده حدیث درباره امام زمان(ع) و رجعت است. عناوین موضوعات این احادیث عبارت است از:

بشارت به خروج مردمانی در آخرالزمان و طلب حق توسط آنان؛
علامت‎های پیش از ظهور؛
تفسیری از حروف مقطعه و استنباط خروج آن حضرت(عج) از آن؛
چگونگی ازدواج نرجس خاتون با امام حسن عسکری(ع)؛
چگونگی به دنیا آمدن حضرت مهدی(عج)؛
سؤال‎های سعد بن عبدالله از امام زمان(عج) در محضر امام حسن عسکری(ع)؛
وقایع بعد از وفات امام یازدهم(ع) و نظر خلفای جور به امام زمان(عج)؛
وقایع بعد از ظهور حضرت حجت(عج)؛
اخبار پیامبر(ص) از امامان(ع) و دعای مخصوص هریک از آنها؛
علامت‎های ظهور حضرت صاحب(عج)؛
اتفاقات بعد از ظهور؛
رجعت پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)؛
رجعت تمام انبیا و اوصیا و خوبان و بدان؛
وظایف مردم در دوران غیبت^[۵].

رساله ششم، رساله بهشت و دوزخ است. مجلسی، این اثر را در یک مقدمه و دو فصل نگاشته است. او در مقدمه به بیان معاد جسمانی و مسائل مربوط به آن و در فصول کتاب، به ارائه روایات وارده در احوال بهشت و دوزخ پرداخته است^[۶].

رساله هفتم، در بیان حکمت شهادت امام حسین(ع) و رفع بعضی از شبهات که در این باب به خاطر اکثر شیعیان می‎رسد، است.

وضعیت کتاب

پنجمین رساله کتاب را با عناوین مختلفی خوانده‎اند؛ مثلا در الذريعه به نام «إثبات الرجعة»، در فیض قدسی «رسالة في الرجعة» و در چندین فهرست خطی در کتابخانه‎های مختلف، «رجعت»، نامیده شده، ولی ازآن‎رو که فقط روایت‎های دوازدهم و سیزدهم از این رساله به رجعت مرتبط است، این نام‎گذاری‎ها صحیح به نظر نمی‎رسد. همچنین در بعضی از فهارس، این اثر را ظهوریه نامیده‎اند که این نام هم به دلیل پیش‎گفته (اختصاص تنها برخی از روایات به ظهور و علائم ظهور) درست به نظر نمی‎آید. بهترین عنوان برای این رساله همان «ترجمه چهارده حدیث» است که در برخی تراجم هم این‎گونه آمده است^[۷].

از دیگر نام‎های رساله بهشت و دوزخ، «ترجمه حدیث قیامت» یا «جنت و نار» است^[۸].

از رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت (چهارمین رساله) با عنوان «ستة أشياء» نیز تعبیر شده است^[۹].

رساله جبر و تفویض نیز با عنوان‎های «ترجمه حدیث جبر و اختیار» و «ترجمه حدیث جبر و تفویض» یاد شده است و برخی پنداشته‎اند، این رساله تنها ترجمه‎ای است از حدیث ذکرشده در کتاب توحید و عیون صدوق، ولی این گمان اشتباه است؛ زیرا این رساله با ترجمه حدیث مذکور آغاز می‎شود و در ادامه با نقل مذاهب و بیان قول حق، مطالب مفید و فراوانی را در باب جبر و تفویض بیان می‎کند^[۱۰].

رساله «تحقیق مسئله بداء» را هم «رساله بداء» نامیده‎اند^[۱۱].

اولین رساله نیز نام‎های دیگری دارد: «رسالة في صفات الذات و صفات الفعل» و «الفرق بين صفات الذات و صفات الفعل»، دو نام دیگر این رساله هستند^[۱۲].

محقق، محور استنساخ و تحقیق این شش رساله را نسخه‎های خطی موجود در کتابخانه آیت‎الله مرعشی نجفی قم و چند نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، می‎داند. از نظر وی، بهترین نسخه، مجموعه‎ای است که حاوی سی و چند رساله از علامه مجلسی است^[۱۳].

کتاب، فاقد فهرست تفصیلی مطالب و سایر فهارس فنی است و در پاورقی‎ها آدرس آیات و روایات و منابع مطالب ذکر شده است.

پانویس

↑ ر.ک: مقدمه کتاب، ص7
↑ ر.ک: همان، ص8
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان، ص9
↑ ر.ک: همان، ص10
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان، ص10
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان، ص9
↑ ر.ک: همان، ص8
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان، ص7-8
↑ ر.ک: همان، ص10

منابع مقاله

مقدمه کتاب.

وابسته‌ها

پیوندها

[1] ر.ک: مقدمه کتاب، ص7

[2] ر.ک: همان، ص8

[3] ر.ک: همان

[4] ر.ک: همان، ص9

[5] ر.ک: همان، ص10

[6] ر.ک: همان

[7] ر.ک: همان، ص10

[8] ر.ک: همان

[9] ر.ک: همان، ص9

[10] ر.ک: همان، ص8

[11] ر.ک: همان

[12] ر.ک: همان، ص7-8

[13] ر.ک: همان، ص10

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR20964J1.jpg|بندانگشتی|مجموعه رسائل اعتقادی]]
 {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
-|+ |
+|+
 |-
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|مجموعه رسائل اعتقادی
+! نام کتاب!! data-type="bookName" |مجموعه رسائل اعتقادی
 |-
 |نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|
+| data-type="otherBookNames" |
 |-
 |پدیدآورندگان
-|data-type='authors'|[[مجلسی، محمدباقر]] (نويسنده)
+| data-type="authors" |[[مجلسی، محمدباقر]] (نويسنده)
 [[رجایی، مهدی]] (محقق)
@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 |-
 |زبان
-|data-type='language'| فارسي
+| data-type="language" | فارسي
 |-
 |کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏136‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏م‎‏3
+| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏BP‎‏ ‎‏136‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏م‎‏3
 |-
 |موضوع
-|data-type='subject'|احاديث شيعه - قرن 12ق.
+| data-type="subject" |احاديث شيعه - قرن 12ق.
 |-
 |ناشر
-|data-type='publisher'|آستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهاي اسلامى
+| data-type="publisher" |آستان قدس رضوي، بنياد پژوهشهاي اسلامى
 |-
 |مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|ايران - مشهد مقدس
+| data-type="publishPlace" |ايران - مشهد مقدس
 |-
 ||سال نشر
-|ata-type='publishYear'|مجلد1: 1368ش ,
+| ata-type="publishYear" |مجلد1: 1368ش ,
-|-class='articleCode'
+|- class="articleCode"
 |کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE20964AUTOMATIONCODE
+| data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE20964AUTOMATIONCODE
 |}
 </div>
-'''مجموعه رسائل اعتقادی'''، تألیف علامه محمدباقر مجلسی، مجموعه هفت رساله به زبان فارسی است با موضوعات مرتبط به کلام اسلامی، که در یک کتاب گردآوری شده است. محقق این اثر، سید مهدی رجائی است.
+'''مجموعه رسائل اعتقادی'''، تألیف [[مجلسی، محمدباقر|علامه محمدباقر مجلسی]]، مجموعه هفت رساله به زبان فارسی است با موضوعات مرتبط به کلام اسلامی، که در یک کتاب گردآوری شده است. محقق این اثر، [[رجایی، مهدی|سید مهدی رجائی]] است.
 ==ساختار==
@@ خط ۵۱: / خط ۵۱: @@
 ==گزارش محتوا==
-رساله اول، فرق میان صفات فعل و ذات است. علامه در مرحله اول، معنا و مراد از صفات فعل و ذات را بیان کرده و عبارات محدثینی همچون کلینی و صدوق را نقل نموده و سپس تحقیقی پیرامون کلام آن دو به رشته تحریر درآورده و بعد از آن چهار مسلک راجع به عدم زیادت صفات بر ذات، از جماعتی از بزرگان نقل کرده است، به شرح زیر:
+رساله اول، فرق میان صفات فعل و ذات است. [[مجلسی، محمدباقر|علامه]] در مرحله اول، معنا و مراد از صفات فعل و ذات را بیان کرده و عبارات محدثینی همچون [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] و [[ابن بابویه، محمد بن علی|صدوق]] را نقل نموده و سپس تحقیقی پیرامون کلام آن دو به رشته تحریر درآورده و بعد از آن چهار مسلک راجع به عدم زیادت صفات بر ذات، از جماعتی از بزرگان نقل کرده است، به شرح زیر:
 مسلک اول: نمی‎توان برای حق تعالی اثبات صفات وجودی نمود؛
-مسلک دوم: ذات حق تعالی جانشین صفات است در ما؛ مسلک سوم: بر ذات الهی، وجود و علم و قدرت و موجود و عالم و قادر نیز صادق است؛
+مسلک دوم: ذات حق تعالی جانشین صفات است در ما؛
+مسلک سوم: بر ذات الهی، وجود و علم و قدرت و موجود و عالم و قادر نیز صادق است؛
 مسلک چهارم: این صفات، امور اعتباریه نفس‎الامریه‎اند و عین ذات نیستند.
 او سپس از این بحث می‎کند که اراده از صفات ذات است یا فعل؟ نویسنده، در خاتمه رساله، میان حاصل کلام صدوق و کلینی در بین صفات ذات و فعل جمع‎بندی می‎کند<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص7</ref>.
-دومین اثر، رساله تحقیق مسئله بداء است. علامه مجلسی، ابتدا در این کتاب معنای بداء را در لغت بیان می‎کند و سپس اقوال قائلین به بداء را نقل می‎نماید. وی بعد از آن نظر خود را مفصلا بیان می‎‎کند و سپس با بیان فوائد اعتقاد به بداء به‎نحو مبسوط، با نقل بعضی از احادیث اهل‎بیت(ع) رساله را به پایان می‎رساند<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>.
+دومین اثر، رساله تحقیق مسئله بداء است. [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]]، ابتدا در این کتاب معنای بداء را در لغت بیان می‎کند و سپس اقوال قائلین به بداء را نقل می‎نماید. وی بعد از آن نظر خود را مفصلا بیان می‎‎کند و سپس با بیان فوائد اعتقاد به بداء به‎نحو مبسوط، با نقل بعضی از احادیث اهل‎بیت(ع) رساله را به پایان می‎رساند<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>.
-رساله سوم، جبر و تفویض است، علامه مجلسی، در مرحله اول حدیثی در کتاب «توحید» و «عيون أخبار الرضا(ع)» صدوق از امام هشتم(ع) راجع به جبر و تفویض، با ترجمه فارسی آن، نقل می‎نماید. او همچنین حدیثی از امام حسن مجتبی(ع) و پس از آن، دو قول مشهور از میان اقوال در جبر و تفویض (مذهب اشاعره و معتزله) را نقل می‎کند و سپس مختار مذهب حق در این مسئله (جبر و اختیار) را این‎گونه بیان می‎نماید: جبر و تفویض هر دو باطل و امری در میان این دو امر، حق است. محمدباقر مجلسی با بسط این مطلب و نقل روایات، مطلب را تمام کرده و رساله را به پایان می‎رساند<ref>ر.ک: همان</ref>.
+رساله سوم، جبر و تفویض است، [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]]، در مرحله اول حدیثی در کتاب «توحید» و «[[عيون أخبار الرضا عليه‌السلام (تصحیح لاجوردی‌)|عيون أخبار الرضا(ع)]]» [[ابن بابویه، محمد بن علی|صدوق]] از امام هشتم(ع) راجع به جبر و تفویض، با ترجمه فارسی آن، نقل می‎نماید. او همچنین حدیثی از امام حسن مجتبی(ع) و پس از آن، دو قول مشهور از میان اقوال در جبر و تفویض (مذهب اشاعره و معتزله) را نقل می‎کند و سپس مختار مذهب حق در این مسئله (جبر و اختیار) را این‎گونه بیان می‎نماید: جبر و تفویض هر دو باطل و امری در میان این دو امر، حق است. [[مجلسی، محمدباقر|محمدباقر مجلسی]] با بسط این مطلب و نقل روایات، مطلب را تمام کرده و رساله را به پایان می‎رساند<ref>ر.ک: همان</ref>.
-رساله چهارم، رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت است. این حدیث همان است که کلینی در اصول کافی از امام صادق(ع) روایت کرده: «ستة أشياء ليس للعباد فيها صنع: المعرفة و الجهل و الرضا و الغضب و النوم و اليقظة»؛ اختلاف شده که منظور از معرفت و جهل در حدیث چیست؟ هفت وجه توسط نویسنده، در این‎باره ذکر شده و رساله با اشکال و ایرادات در وجوه ذکرشده به پایان می‎رسد<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>.
+رساله چهارم، رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت است. این حدیث همان است که [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] در اصول کافی از امام صادق(ع) روایت کرده: «ستة أشياء ليس للعباد فيها صنع: المعرفة و الجهل و الرضا و الغضب و النوم و اليقظة»؛ اختلاف شده که منظور از معرفت و جهل در حدیث چیست؟ هفت وجه توسط نویسنده، در این‎باره ذکر شده و رساله با اشکال و ایرادات در وجوه ذکرشده به پایان می‎رسد<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>.
 پنجمین رساله، ترجمه چهارده حدیث درباره امام زمان(ع) و رجعت است. عناوین موضوعات این احادیث عبارت است از:
@@ خط ۶۷: / خط ۷۳: @@
 # علامت‎های پیش از ظهور؛
 # تفسیری از حروف مقطعه و استنباط خروج آن حضرت(عج) از آن؛
-# چگونگی ازدواج نرجس خاتون با امام حسن عسکری(ع)؛
+# چگونگی ازدواج نرجس خاتون با [[امام حسن عسکری(ع)]]؛
 # چگونگی به دنیا آمدن حضرت مهدی(عج)؛
-# سؤال‎های سعد بن عبدالله از امام زمان(عج) در محضر امام حسن عسکری(ع)؛
+# سؤال‎های سعد بن عبدالله از امام زمان(عج) در محضر [[امام حسن عسکری(ع)]]؛
 # وقایع بعد از وفات امام یازدهم(ع) و نظر خلفای جور به امام زمان(عج)؛
 # وقایع بعد از ظهور حضرت حجت(عج)؛
@@ خط ۷۹: / خط ۸۵: @@
 # وظایف مردم در دوران غیبت<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.
-رساله ششم، رساله بهشت و دوزخ است. مجلسی، این اثر را در یک مقدمه و دو فصل نگاشته است. او در مقدمه به بیان معاد جسمانی و مسائل مربوط به آن و در فصول کتاب، به ارائه روایات وارده در احوال بهشت و دوزخ پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>.
+رساله ششم، رساله بهشت و دوزخ است. [[مجلسی، محمدباقر|مجلسی]]، این اثر را در یک مقدمه و دو فصل نگاشته است. او در مقدمه به بیان معاد جسمانی و مسائل مربوط به آن و در فصول کتاب، به ارائه روایات وارده در احوال بهشت و دوزخ پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>.
 رساله هفتم، در بیان حکمت شهادت امام حسین(ع) و رفع بعضی از شبهات که در این باب به خاطر اکثر شیعیان می‎رسد، است.
@@ خط ۹۶: / خط ۱۰۲: @@
 اولین رساله نیز نام‎های دیگری دارد: «رسالة في صفات الذات و صفات الفعل» و «الفرق بين صفات الذات و صفات الفعل»، دو نام دیگر این رساله هستند<ref>ر.ک: همان، ص7-8</ref>.
-محقق، محور استنساخ و تحقیق این شش رساله را نسخه‎های خطی موجود در کتابخانه آیت‎الله مرعشی نجفی قم و چند نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، می‎داند. از نظر وی، بهترین نسخه، مجموعه‎ای است که حاوی سی و چند رساله از علامه مجلسی است<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.
+محقق، محور استنساخ و تحقیق این شش رساله را نسخه‎های خطی موجود در کتابخانه آیت‎الله مرعشی نجفی قم و چند نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، می‎داند. از نظر وی، بهترین نسخه، مجموعه‎ای است که حاوی سی و چند رساله از [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]] است<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.
 کتاب، فاقد فهرست تفصیلی مطالب و سایر فهارس فنی است و در پاورقی‎ها آدرس آیات و روایات و منابع مطالب ذکر شده است.