فن سماع طبیعی

فن سماع طبیعی

نام کتاب	فن سماع طبیعی
نام های دیگر کتاب	شفا. فارسي. برگزيده. طبيعيات. برگزيده. سماع الطبيعي
پدیدآورندگان	ابن سینا، حسین بن عبدالله(نويسنده) فروغی، محمدعلی(مترجم)
زبان	فارسي
کد کنگره	‏B‎‏ ‎‏434‎‏ ‎‏/‎‏آ‎‏8‎‏ ‎‏ف‎‏22
موضوع	حرکت (فلسفه) - متون قديمي تا قرن 14 علوم قديم فضا و زمان فيزيک - متون قديمي تا 1800م. فيزيک - متون قديمي تا قرن 14
ناشر	امير کبير
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	مجلد1: 1361ش ,
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE13909AUTOMATIONCODE

فن سماع طبیعی از کتاب شفا، ترجمه فارسی چهار مقاله از بخش طبیعیات کتاب شفای ابن سیناست که بزرگ‎ترین کتاب حکمت نظری است. فن سماع طبیعی در صدر کلیات طبیعیات قرار دارد.

مترجم کتاب (محمدعلی فروغی) در مقدمه، انگیزه خود در ترجمه کتاب شفا را این‎گونه توضیح می‎دهد: «اینجانب که همه عمر گرفتار مشاغل دولتی بودم، از آنجا که به علم و معرفت عشق داشتم و نیز اشتیاق به اینکه تا بتوانم کار تحصیل علم را بر دانش‎پژوهان آسان کنم، تفنّن و تفریح خود را در تألیف و ترجمه کتب یافتم و از جمله هوس‎ها که در دل پروردم این بود که حکمت قدیم و جدید را به دسترس طالبان علم بگذارم و چون در حکمت مشّاء کتابی معتبرتر از شفا نیست، با بال شکسته اندیشه بلندپروازی به ‎سرم زد و بر آن شدم که هر اندازه از آن کتاب گران‎بها را بتوانم به فارسی درآورم‎».‎

وی همچنین در گزینش بخش طبیعیات از کتاب شفا و فن سماع طبیعی می‎نویسد: «ابوعلی سینا در کتاب شفا‎ پیروی تمام از ارسطو در نظر داشته و خواسته است فلسفه آن حکیم بزرگ را بشناساند و آن کتاب مشتمل بر منطق و طبیعیات و ریاضیات و الهیات است؛ یعنی مجموع معلوماتی که آن ‎زمان حکمت نظری خوانده می‎شد. اینجانب منطق شفا را منظور نظر نساختم؛ زیرا فرورفتن در آن فن را با پهنایی که شیخ بزرگوار به آن داده بی‎ضرورت می‎پندارم و از این فن همان اندازه که در مقدمات تحصیل می‎شود، کافی می‎دانم. از منطق که گذشتیم به طبیعیات می‎رسیم و در صدر آن فن سماع طبیعی است که در کلیات آن علم است و مطابق است با یکی از تصنیف‎های معتبر ارسطو که معروف به فیزیک می‎باشد. پس در ترجمه شفا از سماع طبیعی آغاز کردم و اینک که آن قسمت به پایان رسیده، به‎صورت کتابی مستقل به چاپ می‎رسد».

او همچنین در ترجمه کتاب، شیوه ترجمه تحت‎اللفظی و درعین‎حال سلیس و روان را برگزیده، می‎نویسد: «سلیقه اینجانب در ترجمه مخصوصاً در کتاب علمی چنین است که عین کتاب به فارسی درآورده شود و در این مورد نیز بر همین روش رفتم؛ چنان‎که می‎توان گفت ترجمه تحت لفظی است؛ زیرا منظورم این بود که کتاب شفا عیناً بی‎کم‎وزیاد به فارسی درآید و اگر بنا بود حاصل معنی را بگویم، کتابی مستقل می‎نگاشتم و زحمت ترجمه را بر خود هموار نمی‎ساختم؛ جز اینکه هرچند در سلاست عبارت فارسی کوشیده‎ام، چون تجاوز از اصل و دخل و تصرف در عبارات مصنف را روا نمی‎دانستم، گمانم این است که فهم آن آسان نباشد؛ زیرا که شفا از کتاب‎های مشکل علمی است؛ چون گذشته از اینکه مطالب خود دقیق و محتاج به تأمّل است، چنین می‎نماید و پیشینیان‎ هم تصریح کرده‎اند که شیخ اجلّ در امر تصنیف اهتمام نداشته، بسیار به‎سرعت می‎نگاشته و مراجعه و حک و اصلاح هم نمی‎کرده است. به این واسطه اطناب مملّ و ایجاز مخلّ و پیچیدگی عبارت و مطلب در آن بسیار است».‎

مترجم برای آسان شدن فهم کتاب، تدبیری به‎کار برده و در آخر کتاب ملحقاتی بر اصل افزوده است. وی در ابتدای این ملحقات، اشکالات شفا و فعالیت‎هایش در جهت رفع آنها را این‎گونه توضیح می‎دهد:

1. از آنجا که مطالب شفا به شیوه پیشینیان یک‎سره نوشته شده؛ یعنی فقرات و مطالب و جمله‎ها در هر فصلی، از یکدیگر جدا نیست، مطالب را آن‎سان که خود تشخیص داده متمایز ساخته و جمله‎ها را از یکدیگر جدا نموده است. برای هر مطلبی نیز در حاشیه، عنوان مختصری گذاشته تا در آغاز مطالعه بر خواننده فی‎الجمله معلوم باشد که مطلب چیست.
2. بوعلی سینا در این کتاب تکرار و درازی سخن را بیش از حد لزوم روا داشته است. مترجم برای رفع این مشکل برای هر فصلی، خلاصه، ترتیب داده است که خواننده اول به‎واسطه آن خلاصه، اجمالاً مطالب را دریابد و به خواندن تفصیل آن در اصل کتاب شائق شود. وی بدین ‎جهت که نخواسته عبارات خود را با آثار قلم شیخ‎الرئیس آمیخته کند، خلاصه‎ها را جمع کرده و پس از مقالات شفا آورده است. در این خلاصه‎ها از مطالب اصل کتاب تجاوز نکرده‎ و تا توانسته است همان ترتیبی را که شیخ در ایراد مطالب اختیار کرده رعایت نموده‎ است، ولیکن در عبارت، مقید به متابعت شیخ نشده و کوشیده‎ است که سلیس و روان باشد.
3. از آنجا که عبارت‎‎نویسی شیخ، چنان‎که باید سلیس و روان نیست و غالب مطالب را پیچیده و معقد بیان کرده است، مترجم برای رفع اشکال چون در ترجمه مقید بوده است که کاملاً از عبارات مصنف متابعت کند و هیچ تغییر و حذف و اضافه را جایز نمی‎دانسته، تصرفی در عبارات تا آنجا که مقدور بود نکرده است؛ لیکن هرجا لازم دانسته بر مطالب حاشیه‎ها نوشته است؛ یعنی هرجا عبارت شیخ را موجز یا طویل یا پیچیده یافته، توضیح داده است. این حاشیه‎ها و توضیحات را نیز به‎ همان ملاحظه که در فقره سابق گفته شد، در متن نیاورده‎ و همه را یکجا به آخر کتاب برده است. بسیاری از این توضیحات البته به روشن ساختن مطالب خلاصه‎ها هم یاری می‎کند.

‎ فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

الشفاء