سفرنامه از خراسان تا بختیاری

سفرنامه از خراسان تا بختیاری

نام کتاب	سفرنامه از خراسان تا بختیاری
نام های دیگر کتاب	مشتمل بر، طرز زندگی آداب و رسوم اوضاع ادارى، اجتماعی، اقتصادى، فلاحتی و صنایع ایران از زمان قدیم تا پایان سلطنت قاجاریه با 686 تصویر "8" تا بلوی رنگین
پدیدآورندگان	فره‌وشی، محمدعلی (مترجم) آلمانی، هانری رنه د. (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏DSR‎‏ ‎‏1398‎‏ ‎‏/‎‏آ‎‏7‎‏س‎‏7
موضوع	آلمانی، هانری رنه د، 1863 -1950م. - سفرها - ایران ایران - اوضاع اجتماعی - قرن 13ق. ایران - سیر و سیاحت - قرن 13ق. سفر نامه‎ها هنر ایرانی
ناشر	امير کبير
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1335 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12049AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

سفرنامه از خراسان تا بختيارى ترجمه‌اى از سفرنامه آقاى‌ هانرى رنه دالمانى است كه به فارسى ترجمه شده است. اين سفرنامه؛ مشتمل بر طرز زندگى، آداب و رسوم، اوضاع ادارى، اجتماعى، اقتصادى، فلاحتى و صنايع ايران از زمان قديم تا پايان سلطنت قاجاريه به همراه تصاوير مى‌باشد.

در سال 1333ش سفرنامه دالمانى توسط صنعتى‌زاده کرمانى از اروپا به ايران آورده شد و ابراهيم رمضانى مدير كتابفروشى ابن‌سينا آن را خريدارى نمود و براى ترجمه در اختيار على محمد فره وشى، متخلص به مترجم همايون (1347- 1254ش) گذاشت. ايشان بعد از دو سال آن را به فارسى برگرداند.

ساختار

مؤلف، كتاب خود را به 24 فصل تقسيم نموده و هر فصل را به قسمت‌هاى مختلف مجزا كرده است. در فصل اول به اوضاع جغرافيايى و اجتماعى ايران پرداخته، در فصول دوم، سوم به اوضاع كشاورزى، بازرگانى و صنعت اشاره كرده است. مسائل مربوط به تعليم و تربيت، دفاع ملى، دين و مذهب، تفريحات و سرگرمى‌هاى مردم ايران را در فصل چهارم آورده است.

فصل پنجم را به آداب و رسوم مختلف ايرانيان در آن روزگار اختصاص داده و بدين ترتيب، جلد اول را به پايان رسانده است. جلد دوم با فصل ششم آغاز مى‌شود كه در ابتداء آن به مسائل زنان ايرانى پرداخته و در هفتمين فصل به بخش ديگرى از مسائل صنعت در ايران اشاره كرده است.

دالمانى در سومين جلد كتاب خود، از سفرهايش به شهرهاى عشق‌آباد، مشهد، نيشابور، سبزوار، شاهرود و تهران سخن مى‌گويد. در چهارمين جلد، مسير وى از تهران تا قم و سپس اصفهان شرح داده شده و در دو فصل به صورت مبسوطى به ناحيه اصفهان پرداخته است. آن‌گاه به شرح جريان سفر خود از اصفهان به سمت ايل بختيارى مى‌پردازد كه از مهم‌ترين بخش‌هاى كتاب محسوب مى‌شود. پس از آن مجدداً به اصفهان مراجعت مى‌كند كه باز هم آن چه را كه ديده يا شنيده به رشته تحرير درآورده و تصاوير زيبايى را نيز در اين مسير تهيه كرده است. دالمانى سپس قصد عزيمت به تهران مى‌كند كه در اين مسير از شهرهاى كاشان، قم و رى عبور مى‌كند. زمانى كه او به تهران وارد مى‌شود، ژوئن 1910 مصادف با آغاز سلطنت محمدعلى شاه و حوادث گسترده سياسى و انقلابى آن روزگار است.

هانرى رنه دالمانى در آخرين قسمت سفر خود از تهران به سمت قزوين، رشت و انزلى مى‌رود و از طريق درياى مازندران و بادكوبه خود را به اروپا مى‌رساند.

گزارش محتوا

در سال 1890 به قصد گذراندن تعصيلات در قفقاز و ماوراء خزر به همراه هنرمندى حكاك به نام اميل وكانو M.Emil Vaucanu كه فريفته اين برنامه شده بود، سفر خود به آن سرزمين را آغاز كرد. كسانى كه در اين ناحيه سفر كرده‌اند، مى‌دانند كه در آن جا، راه‌هايى نظير آن چه كه در كشورهاى اروپايى مى‌بينيم، وجود ندارد. اشتياقى كه اين سرزمين در مؤلف برانگيخت موجب شد كه سال ديگر به همان جا برگردد و تجسس خود را از ناحيه خيوه، شهر زيباى ايران، در نزديكى آمودريا، ادامه دهد. در جريان مطالعه اين كتاب خواننده تصاويرى را مشاهده مى‌كند كه از ناحيه خيوه گرفته؛ در بازگشت از خيوه، در عشق آباد، در هتل هموطن عالى قدرمان خانم رويلون Revillon منزل كرده و در آن جا، شب پيش از حركت، با شخصيتى عجيب به نام آقاى سزارى Cesari آشنا شده و قريحه تابناك وى به شدت وى را مجذوب خود ساخت. وقتى از همديگر جدا مى‌شدند، آقاى سزارى وعده كرد كه سال آينده به عشق آباد باز خواهد گشت و وى را با خود به بخشى از خراسان خواهد برد.

هانرى رنه دالمانى سياح فرانسوى است كه با توجه به علاقه خود به وسايل عتيقه چندين بار به مشرق زمين سفر كرد و در هر سفر بر مجموعه خود افزود. او در سال 1907 ميلادى از سوى وزارت فرهنگ فرانسه مامور تحقيق در خصوص آثار باستانى ايران شد و پيش از سفر با حاج على‌قلى خان سردار اسعد كه در پاريس بود قرار گذاشت تا به منطقه بختيارى نيز سفر كند. حاصل اين سفر او كتابى است، قطور تحت عنوان سفرنامه از خراسان تا بختيارى با توضيحات مفصل در خصوص آداب و آيين و آثار باستانى هر منطقه.

پوشاك زنان بختيارى طيق روايت دالمانى چنين است:

لباس زنان طبقه ممتاز؛ مانند لباس ساير زنان ايرانى است به استثناى تنبان كه بسيار بلند و داراى چين‌هاى متعددى است. اما زنان روستايى شلوارى دارند كه پاچه آن در مچ پا چين خورده و در بالاى آن پيراهن و نيم تنه‌اى پوشيده‌اند كه قسمت جلوى آن باز است. به علاوه پارچه‌هاى بزرگ سياه يا رنگين به دور سر پيچيده‌اند كه گوشه‌هاى آن روى شانه افتاده است و چون به مرد بيگانه‌اى بر مى‌خوردند، فوراً به تقليد زنان شهرنشين با همين گوشه‌ها صورت خود را مى‌پوشانند. زينت زنان عبارتست از گردن بند و قاب قرآن نقره يا چرم كه به بازو مى‌بندند و حناى زيادى براى رنگين كردن گيسوان و ناخن‌هاى دست و پا استعمال مى‌نمايند.

در نواحى مجاور اصفهان مردان و زنان غالباً گيوه به پا دارند كه تخت آن را از پارچه‌هاى كهنه درست كرده و رويه آن را با نخ سفيد بافته‌اند. بهاى يك جفت گيوه 6 تا 10 قران است.

دالمانى پس از مراجعت از ايران به پاريس مجموعه يادداشت‌ها و تصاويرى را كه از اين سفر تهيه كرده بود، در چهار جلد تحت عنوان مسافرت سه ماهه از خراسان تا بختيارى به چاپ رساند. بنا به گفته نسخه شناسان اين مجموعه از نظر ظرافت زيبايى، چاپ مطلوب، گراورها، عكس‌هاى رنگى و كاغذ ضخيمى كه دارد در زمان خود از نفيس‌ترين كتاب‌ها بوده است.

وضعيت كتاب

ترجمه ديگرى نيز از همين كتاب توسط غلامرضا سميعى (1372-1292ش) صورت گرفته است كه نشر طاوس آن را در دو جلد در سال 1378ش در تهران منتشر كرده است.

در اين كتاب جمعاً 1231 قطعه عكس، نقشه و تصاوير مختلف از ايران آن روز آمده است كه با توجه به شرايط آن روزگار حكايت از تلاش‌ها و زحمات فراوان مؤلف در تهيه آن تصاوير دارد.

منابع مقاله

مجله مشكات، تابستان 1363، شماره 5، عنوان مقاله: منابع و ماخذ تاريخ مشهد و طوس.

پیوندها

مطالعه کتاب سفرنامه از خراسان تا بختیاری در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور