مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة منسوب به امام جعفر صادق عليه‌السلام

مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة منسوب به امام جعفر صادق علیه‌السلام

نام کتاب	مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة منسوب به امام جعفر صادق علیه‌السلام
نام های دیگر کتاب	مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه. شرح ترجمه مصباح الشریعة منسوب به امام صادق علیه‌السلام
پدیدآورندگان	مرندی، رضا (مصحح) جعفر بن محمد(ع)، امام ششم (نويسنده) شهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی (شارح) گیلانی، عبدالرزاق بن محمدهاشم (مترجم و شارح)
زبان	عربی فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏248‎‏ ‎‏/‎‏ج‎‏7‎‏ ‎‏م‎‏6027
موضوع	احادیث اخلاقی - قرن 2ق. اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 جعفر بن محمد(ع)، امام ششم، 80 - 148ق. مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه - نقد و تفسیر عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 نیت - جنبه‎های مذهبی - اسلام
ناشر	پيام حق
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1377 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE1330AUTOMATIONCODE

مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة منسوب به امام جعفر صادق (عليه السلام)، اثر عبدالرزاق گيلانى است. به گفته وى، اين كتاب، از جمله تأليفات شهيد ثانى است.

شارح، در ابتداى كتابش مى‌نويسد: «اما بعد، پس مى‌گويد اين فقير حقير محتاج به ربّ خبير قدير، عبدالرزاق گيلانى كه اين رساله‌اى است مشتمل بر شرح احاديث مشكله «مصباح الشريعة»...»(ص 3).

از اين عبارت، معلوم مى‌شود كه اين كتاب، شرح«مصباح الشريعة» است، نه ترجمه فارسى متن آن، ولى با توجه به اينكه وى، در آخر كتاب مى‌گويد: «از ترجمه اين متن متين و بحر عميق و... فارغ شد محتاج به ربّ فتاح مرتاح، عبدالرزاق، در روز جمعه، نيمه ماه جمادى الأولى سال 1087ق.»(ص 607)، ترجمه بودن كتاب مزبور استفاده مى‌شود، ولى حق اين است كه اين كتاب، فقط ترجمه نيست، بلكه علاوه بر آن، حاوى شرح مطالب عميق و معارف انيقى است كه در لابه‌لای «مصباح الشريعة» وجود دارد.

نويسنده محترم، بنا به درخواست برادران ايمانى و رفقاى روحانى، اين شرح را به زبان فارسى تحرير كرده است تا همگان از آن استفاده نمايند. اين شرح، به شيوه شرح غير مزجى است؛ بدين ترتيب كه پس از توضيحاتى در مورد عنوان هر باب(كتاب «مصباح الشريعة»، صد باب دارد)، ابتدا، تمام متن مذكور در آن باب را نقل مى‌كند، سپس آن را تقطيع مى‌نمايد و به ترجمه و شرح هر قطعه مى‌پردازد.

موضوع اين ترجمه و شرح، تابع موضوع متن است و چون متن يكى از مهم‌ترين كتاب‌هاى اخلاقى و عرفانى و روايى است، در نتيجه مطالب مطرح شده در شرح جنبه اخلاقى و عرفانى دارد.

شارح، در هنگام شرح و ترجمه براى تبيين و تثبيت لطايف اخلاقى و دقايق عرفانى به آيات و روايات و اشعار عرفانى استناد و استشهاد مى‌نمايد؛ به‌عنوان نمونه، در شرح باب شصت و دوم كه درباره علم است، براى شرح فقره «و المتعلّم يحتاج إلى رغبة و إدارة و فراغ و نسك و خشية و حفظ و حزم» اين چنين مى‌نگارد:

«حاصل آنكه از براى تحصيل علم هر زحمت كه كسى به خود راه دهد، گنجايش دارد و از براى رسيدن به او، از هر مطلب عالى مى‌توان گذشت. حديث است كه: «أول ما يوضع في الميزان، العلم و الخلق الحسن» و اول خلعتى كه بر دوش حضرت آدم(ع) كشيدند، علم بود كه«و علّم آدم الأسماء كلها»... و اين همان علم است كه خليل جليل فرمود: «إني قد جائني من العلم ما لم يأتك» و يعقوب(ع) گفت: «إنّي أعلم من اللّه ما لا تعلمون» و از حال خضر خبر دادند كه: «و علّمناه من لدّنا علما».

جاى ديگر فرموده: «و لوطا آتيناه حكما و علما» و گفت: «و لقد آتينا داود و سليمان علما» و در حق مهتر و بهتر عالم فرمود: «و علّمك ما لم تكن تعلم»«و قل ربّ زدني علما» و اين علم، قطره‌اى است از بحر محيط علم قديم كه آن صفت پاك خداوندى جلّ جلاله است.»(ص 390).

نسخه‌شناسى

اين كتاب، در 608 صفحه به همراه فهرست مطالب در پايان آن، در قطع وزيرى با جلد گالينگور به همت انتشارات پيام حق در پاييز سال 1377ش، در تهران، در تيراژ 1000 نسخه براى اولين بار به چاپ رسيد و تصحيح و تنظيم آن به عهده رضا مرندى بوده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.

وابسته‌ها

مصباح الشريعة

مناهج أنوار المعرفة في شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة

مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة در تزكيه نفس و حقايق و معارف الهى