مجتبایی، فتح‌الله

مجتبایی، فتح‎الله

نام	مجتبایی، فتح‎الله
نام های دیگر
نام پدر
متولد	1306ش
محل تولد	تهران
رحلت
اساتید
برخی آثار	تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون)
کد مؤلف	AUTHORCODE7664AUTHORCODE

سيد فتح‌الله مجتبايى(۱۳۰۶/ ۱۹۲۷م)، نویسنده و مترجم ایرانی، مورخ ادیان و فلسفه شرق، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چهره ماندگار در 1381

در آذرماه 1306ش، در تهران ولادت يافت. مقدمات ادبيات و علوم رسمى را در فراهان فراگرفت و تحصيلات متوسطه را در دبيرستان‌هاى اراك به پايان رساند.

در سال 1332ش، از دانشكده ادبيات دانشگاه تهران و دانشسراى عالى درجه ليسانس گرفت و از آن سال تا 1338ش، در دبيرستان‌هاى اراك، تهران و دانشسراى عالى به تدريس ادبيات و زبان‌هاى خارجى اشتغال داشت.

در 1339ش، از طرف وزارت فرهنگ براى آشنايى با روش‌هاى جديد تأليف كتاب‌هاى درسى به خارج از كشور اعزام شد و پس از يك دوره مطالعه و تحقيق در اين زمينه در آمريكا (دانشگاه كلمبيا، نيويورك)، به كشور بازگشت و مأمور تهيه و تدوين كتاب‌هاى درسى در ادبيات براى دبيرستان‌ها شد.

در 1341ش، به وابستگى فرهنگى ايران در پاكستان و مديريت خانه‌هاى فرهنگى ايران در شهر لاهور منصوب شد و تا سال 1344ش، در آنجا به خدمات فرهنگى و تحقيق در فرهنگ اسلامى - ايرانى شبه‌قاره مشغول بود.

در پاييز 1344ش، به دعوت دانشگاه هاروارد به آمريكا سفر كرد و تا سال 1350ش، در آن دانشگاه به تحصيل در فرهنگ و تاريخ اديان و زبان‌هاى باستانى ايران و هند اشتغال داشت و به اخذ درجه فوق ليسانس در تاريخ تطبيقى اديان و دكترى در تاريخ اديان و فلسفه‌هاى ايران و هند نائل گرديد و چون زمينه اصلى تحقيقات و تحصيلات او موضوعات مربوط به تاريخ و فرهنگ ايران و هند بود، در اين مدت، دو بار به كشور هند سفر كرد و براى آشنايى با روش‌هاى سنتى تفسير متون هندوئى و نيز مشاهده احوال و سازمان‌هاى دينى زرتشتيان هند، چندگاهى در بنارس، دهلى و بمبئى به مطالعه و بررسى پرداخت.

در 1350ش، به ايران بازگشت. مدتی در كالج دماوند به تدريس ادبيات فارسى و در گروه فلسفه دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به تدريس حكمت شرق مشغول بود و سال بعد به دانشكده الهيات و معارف اسلامى انتقال يافت و در گروه اديان و عرفان تطبيقى به خدمت پرداخت.

در 1353ش، به رايزنى فرهنگى ايران در هند مأمور شد و تا پاييز 1356ش، در آن كشور علاوه بر خدمات مربوط به مطالعه و تحقيق در روابط فكرى و فرهنگى مسلمانان و هندوان در شبه‌قاره اشتغال داشت و در اين زمينه تأليفاتى نيز به‌صورت كتاب و مقاله منتشر ساخت.

پس از پايان مأموريت و بازگشت به كشور، همچنان در دانشكده الهيات و معارف اسلامى به تدريس ادامه داد و چند دوره مديريت گروه اديان و عرفان آن دانشكده را بر عهده داشت. اكنون نيز در همان گروه به تدريس تاريخ اديان، روش‌شناسى و عرفان تطبيقى اشتغال دارد.

در طول دوران خدمات فرهنگى خود، نزديك به 200 عنوان كتاب، مقاله، شعر و نقد كتاب به‌صورت تأليف، ترجمه و تصحيح به زبان‌هاى فارسى و انگليسى در ايران و خارج از ايران از ايشان انتشار يافته است.

آثار

مجموع زندگى‌نامه‌ها و آثار آقايان:

1. آيت‌الله حاج شيخ هادى نجم‌آبادى؛
2. احمد بيرشك؛
3. محمدحسن لطفى؛
4. محمود نجم‌آبادى؛
5. علامه محمد قزوينى؛
6. يدالله سحابى؛
7. سيد جعفر سجادى؛
8. عبدالحسين نوايى؛
9. مرتضى مطهرى؛
10. محمدحسن گنجى؛
11. جلال‌الدين همائى؛
12. عبدالرحمان شرفكندى؛
13. مهدى مدرس آشتيانى؛
14. شيخ حسينعلى راشد؛
15. فتح‌الله مجتبايى.

- كتاب‌ها:

1. شعر جديد فارسى؛
2. چيترا و گزيده اشعار؛
3. بوطيقا، هنر شاعرى؛
4. گزيده اشعار رابرت فراست؛
5. عصر طلائى يونان و فلسفه و هنر آن؛
6. تاريخ ادبيات ايران از فردوسى تا سعدى؛
7. شهر زيباى افلاطون و شاهى آرمانى در ايران باستان؛
8. لغت درى (فرهنگ لغت فرس اسدى طوسى)؛
9. طوطى‌نامه، ضياءالدين نخشبى (تصحيح متن و مقدمه در شرح احوال و آثار او)؛
10. راى و برهمن، بر اساس كليلة و دمنة بهرامشاهى؛
11. روضة العقول يا مرزبان‌نامه بزرگ؛
12. Hindu-Muslim Cultural relations, New Delhi, 1978؛
13. Indo-Iranian Studies, New Delhi, 1977.؛

- گزيده مقالات:

1. نظامى و هفت پيكر؛
2. ذكر چند سنه از تاريخ كبير جعفرى در باره تاريخ وفات فردوسى و خيام و ناصرخسرو؛
3. افلاطون و آئين داريوش؛
4. افلاطون و نظام طبقاتى هند و ايرانى؛
5. ملاحظاتى در باره اعلام كليلة و دمنة؛
6. حافظ و اميرخسرو؛
7. آخرالزمان در يهود و مسيحيت؛
8. آدم در يهود و مسيحيت؛
9. آذركيوان و ادبيات آذركيوانى؛
10. افسانه‌هاى جهانگرد؛
11. ابراهيم ادهم؛
12. ابليس در عرفان و ادب؛
13. ابن خفيف؛
14. ابن سبعين؛
15. نقل علوم و معارف هندى به جهان اسلامى؛
16. حافظ و امير معزّى؛
17. از حواشى ديوان حافظ؛
18. ابن سينا - ادب و عرفان و زبان‌شناسى؛
19. داستان‌هاى هندى در ادب فارسى، يكى قطره باران؛
20. سخنى در باره شاهنامه؛
21. نسخه‌اى كهن از شاهنامه؛
22. ابوالقاسم فندرسكى؛
23. گفتگوى اقبال و حافظ؛
24. زبان اردو (تكوين و گسترش آن) در شبه‌قاره؛
25. احمد سرهندى؛
26. داستان ملاقات و مكاتبات بوعلى و بوسعيد؛
27. اسلام در قاره؛

و...

سوابق علمی- اجرايی

1. عضو شورای عالی علمی دايرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تاکنون (1393)
2. مدير گروه اديان و عرفان دايرة المعارف بزرگ اسلامی از 1363 تا 1382
3. عضو بازنشسته هيئت علمی دانشگاه تهران 
4. عضو پيوسته فرهنگستان ادب فارسی از 1376ش
5. رايزن فرهنگی ايران در هندوستان‌، 1353-1356

منابع مقاله

1. پايگاه مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى
2. همشهری آنلاین

وابسته‌ها

تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون)

منتخب جوگ باسشت

شاهد صادق

حافظ (زندگی و اندیشه)