مصباح الزائر

مصباح الزائر

نام کتاب	مصباح الزائر
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	ابن‌طاووس، علي بن موسي (نويسنده) مؤسسة آل البيت عليهم السلام لاحياء التراث (محقق)
زبان	عربي
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏271‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏17‎‏ ‎‏م‎‏6
موضوع	دعاها زيارت نامه‎ها
ناشر	موسسة آل البيت (عليهم السلام) لإحياء التراث
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1417ق ,
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE19376AUTOMATIONCODE

مصباح الزائر، اثر سید علی بن موسی بن طاووس و از اولین تصانیف ایشان می‎باشد که در آن، درباره مقدمات سفر و آداب آن و زیارت ائمه اطهار(ع)، اولاد ایشان و همچنین درباره زیارت قبور بعضی از بزرگان دین و مؤمنین و برخی از امکنه مقدسه، توضیح داده است.

کتاب به زبان عربی و از آثار مربوط به قرن هفتم هجری است که تحقیق آن، توسط مؤسسه آل‎البیت(ع) صورت گرفته است.

هدف نویسنده در اثر حاضر، نگارش کتابی کوچک بوده که قابلیت حمل در سفر را داشته و زائر را از مثل کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسی بی‎نیاز سازد.

نویسنده در اجازات خود تصریح نموده است که کتاب حاضر را در اوایل تکلیفش نوشته است.

محدث نوری اثر حاضر را کتابی معتبر معرفی کرده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در بیست فصل، به آداب سفر، مستحبات و مسائل مربوط به سفر می‎پردازد و آنگاه با نگاهی به فضایل زیارت و بار یافتن به مزار امامان معصوم(ع)، متن زیارات آن بزرگواران را عرضه می‎کند.

کتاب از جمله منابع «بحار الأنوار» است و مؤسسه آل‎بیت(ع)، آن را در ضمن «سلسله مصادر بحار الأنوار»، منتشر کرده است.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، پس از ذکر زندگی‎نامه کوتاهی از نویسنده، به نسخ خطی کتاب و مشخصات آن‎ها، اشاره گردیده است.

مقدمه نویسنده، به توضیح محتوای فصول، اختصاص یافته است.

فصل اول، در مورد مقدمات سفر و آداب آن، از جمله برگزیدن بهترین ایام برای آن، غسل سفر، دعاهای وارده، نحوه خداحافظی با خانواده، اعمالی که هنگام عزم سفر در ایامی که مسافرت مکروه است باید انجام داد، صدقه دادن قبل از سفر، فضیلت همراه داشتن مقداری از تربت امام حسین(ع) و... می‎باشد.

فصل دوم، پیرامون فضیلت زیارت پیامبر(ص) بوده و در آن، به چهار روایت در این رابطه، اشاره شده و در فصل سوم، زیارت آن حضرت، تشریح و در فصل چهارم، کیفیت زیارت ایشان از دور، توضیح داده شده است.

فصل پنجم تا هفتم، در ذکر زیارت امیرالمؤمنین و اماکن شریفه کوفه و روایات واردشده در این زمینه، می‎باشد.

فصل هشتم، به کیفیت زیارت امام حسن(ع) و فصل نهم و دهم، به چگونگی و فضیلت زیارت امام حسین(ع) اختصاص یافته است.

فصل یازدهم، مربوط به زیارت امام سجاد، امام باقر و امام صادق(ع)، فصل دوازدهم درباره زیارت امام موسی بن جعفر(ع)، فصل سیزدهم درباره زیارت امام رضا(ع)، فصل چهاردهم درباره زیارت امام جواد(ع)، فصل پانزدهم درباره زیارت امام هادی(ع)، فصل شانزدهم درباره زیارت امام حسن عسکری، فصل هفدهم درباره زیارت امام زمان(عج) و فصل هجدهم و نوزدهم درباره زیارت جامع ائمه در ایام مختلف سال بوده و در فصل آخر، نحوه زیارت اولاد ائمه(ع) و قبور مؤمنین، تشریح شده است.

دعا و زیارت در مکتب اسلام و به‎ویژه تشیع، در تربیت انسان و عرضه ناب‎ترین تعالیم زندگی‎ساز، از جایگاهی بلند و اهمیتی شگرف، برخوردار است. دعا شامل والاترین و استوارترین مسائل الهی است و محتوای دعاهای مأثور، غالبا تفسیری است از جهان‎بینی اسلام و تکلیف اجتماعی - سیاسی انسان مؤمن و بالاخره، دستورالعملی برای «شدن» در تمام ابعاد و زیارت، بار یافتن انسان است بر مزار انسان‎های والا و شیدای حق و بهره گرفتن از تربت پاکانی که زندگی را یکسره به کرامت و عزت سپری کرده‎اند و مآلا چگونه زیستن و چگونه رفتن را آموختند.

محتوای زیارت‎نامه‎های مأثور، آمیخته است به هیجان‎بارترین، تنبه‎آفرین‎ترین و بیدارگرترین تعالیم که در قالب جمله‎های خطابی، به قله‎سانان تاریخ خوانده می‎شود و به‎راستی این دو تعلیم ناب انسان‎ساز، در مکتب تشیع، چه جلوه‎ای عظیم و شگفت‎آور، دارد. عالمان، محدثان، فقیهان و اندیشوران بر این نصوص مواظبت می‎کردند و زندگی را با این زمزمه‎ها مشغول می‎داشتند و با ملکوت نجوا می‎کردند و عالمان و محدثان این مجموعه‎ها را به‎عنوان میراثی گران‎قدر فراهم می‎آوردند و به نسل‎ها و عصرها می‎سپردند و اثر حاضر، از جمله بهترین این مجموعه‎ها می‎باشد.

از آنجایی که هدف نویسنده نگارش کتابی مختصر بوده که قابلیت حمل در سفر را داشته باشد، بنابراین به ذکر مأخذ نپرداخته و اسانید را حذف کرده که در غیر این صورت، نقض غرض می‎شده است.

پیرامون اعتبار و صحت کتاب حاضر، توجه به این نکته حائز اهمیت است که وقتى به روایات و زیارات آن توجه مى‎کنیم و به کتاب‎هاى علماى گذشته که قبل از نویسنده آن بوده‎اند مى‎نگریم، مى‎بینیم بسیارى از آن روایات و زیارات، در کتاب‎هاى بزرگانى مانند شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسى، ابن قولویه و دیگران آمده است.

وضعیت کتاب

تحقیق و تحصیح کتاب، از روی سه نسخه خطی صورت گرفته و محققان افزون بر مقابله نسخه‎ها و ضبط اختلافات، تمام روایات و زیارات را از منابع و مصادر کهن، استخراج نموده و پس از ضبط دقیق واژه‎ها و اعراب‎گذاری لازم، با توضیحاتی از واژه‎های دشواریاب، کتاب را عرضه نموده‎اند.

فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و پاورقی‎ها بیشتر به ذکر منابع، اختصاص یافته است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. مهدوی‎راد، محمدعلی، «پژوهش‎های در آستانه نشر»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: اطلاع‎رسانی و کتابداری «آینه پژوهش»، خرداد - ‎شهریور 1371، ‎شماره 13 و 14 (3 صفحه، ‎از 105 تا 107).
3. پورامینی، محمدامین، «اربعین حسینی (پژوهشی در بازگشت اهل‎بیت(ع) از شام به کربلا)»، قم، 1382.