تقی‌الدین حلی، حسن بن علی

تقی‌الدین حلی، حسن بن علی

نام	تقی‌الدین حلی، حسن بن علی
نام های دیگر	اب‍ن ‌داود ح‍ل‍ی‌، ح‍س‍ن ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ ح‍ل‍ی‌، ت‍ق‍ی‌ال‍دی‍ن‌ ح‍س‍ن ‌ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ ح‍ل‍ی‌، ح‍س‍ن ‌ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ حسن بن داوود حلی
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	740 هـ.ق
اساتید
برخی آثار
کد مؤلف	AUTHORCODE80AUTHORCODE

معرفى اجمالى

ابومحمّد، حسن بن على، ملقّب به تقى‌الدين، معروف به ابن داوود حلى، چنان‌كه در كتاب رجالش گفته است، پنجم جمادى الآخر 647ق، ولادت يافت. در كتاب‌هاى تراجم به محل ولادتش، اشاره نشده، اما از آن‌جا كه نزد دانشمندان نام‌آور حلّه دانش آموخته، احتمالا بيشتر عمرش را در اين شهر گذرانده و در همين شهر نشو و نما كرده است. نيز به قرينه اينكه ابن داوود، استادش ابن طاووس را بغدادى التحصيل خوانده و از سوى ديگر، گفته كه تا هنگام مرگ، قرين او بوده، روشن مى‌شود كه گويا مدتى نيز در بغداد اقامت داشته است. هم‌چنين بر اساس بيتى از ارجوزه «عقد الجواهر»، او در ذى قعده 700ق، در كاظمين بوده و نيز در ارجوزه «منهج التقويم»، از نعمت مجاورت و زندگى در نجف ياد كرده است.

استادان

در كتب معروف رجال، به چهار تن از استادان ابن داوود اشاره شده است. خود وى در كتاب رجالش، نام سه تن از استادان خويش را ذكر كرده و شرح حال مختصرى از آنها را آورده است، اما در مورد فرد ديگر، تنها در آغاز كتابش اشاره كرده كه وى، طريق روايتى اوست. اين استادان عبارتنداز:

1. ابوالقاسم، نجم(نجيب)‌الدين، جعفر بن حسن بن يحيى بن سعيد حلّى، مشهور به «محقّق حلّى»؛
2. سيّد جمال‌الدين، ابوالفضائل، احمد بن موسى بن طاووس؛
3. سيّد عبدالكريم بن موسى بن طاووس؛
4. مفيد‌الدين محمّد بن جهيم(جهم) الاسدى.

شاگردان

در كتب رجال، تنها به سه نفر از شاگردان ابن داوود اشاره شده است. به اعتقاد برخى، آنان شاگردان روايتى وى بوده‌اند كه عبارتند از:

1. رضى‌الدين، ابوالحسن، على بن احمد بن يحيى بن مزيد حلّى؛
2. شيخ زين‌الدين، على بن طراد مطارآبادى؛
3. سيّد تاج‌الدين، محمّد بن قاسم بن حسين علوى حسنى ديباجى حلّى، معروف به «ابن معية».

تأليفات

ابن داوود، در كتاب رجالش، آثار خود را اين‌گونه برشمرده است:

1. در رجال: كتاب «الرجال»؛
2. در فقه: «تحصيل المنافع»، «التحفة السعدية»، «المقتصر من المختصر»، «الكافى»، «النكت»، «الرائع»، «خلاف المذاهب الخمسة»، «تكملة المعتبر»(نا تمام)، «الجوهرة في نظم التبصرة»(اين كتاب، همان «تبصره» علاّمه حلّى است كه ابن داوود آن را به نظم درآورده است)، «لمعه»(در احكام فقه و منظوم)، «الرائض في الفرائض»(منظوم)، «عقد الجواهر في الاشباه و النظائر»(منظوم)، «اللؤلؤة»(منظوم و ناتمام) و «عدة الناسك في قضاءالمناسك»(منظوم)؛
3. در اصول دين: «الدّر الثمين في اصول‌الدين»(منظوم)، «الخريدة العذراء في العقيدة الغراء»(منظوم) و «الدرج»؛
4. در منطق: «حلّ الإشكال في عقد الأشكال» و «البغية».
5. در ادبيات عرب: «الإكليل التاجى في العروض»، «قرة عين الخليل في شرح النظم الجليل»، «شرح قصيدة صدرالدين الساوى»، «مختصر الإيضاح»، «حروف المعجم» و «مختصر اسرار العربية».

از آثار مذكور، برخى به جاى مانده كه بعضى به چاپ رسيده و بعضى ديگر خطى است.

درگذشت

با وجود مراجعه به منابع مختلف، تاريخ و محل وفات اين رجالى نامى، همچون ساير مقاطع زندگى وى روشن نيست، اما با توجه به شواهد مى‌توان گفت او سال‌هايى از آغاز سده هشتم را درك كرده است، زيرا چنان‌كه در بخش تأليفات اشاره شد، ابن داوود در ارجوزه «عقد الجواهر»، تاريخ 700ق، را قيد كرده كه اين نشان مى‌دهد وى، حد اقل تا آخر سده هفتم در قيد حيات بوده است.

مرحوم آقا بزرگ تهرانى، تاريخ فراغت ابن داوود از كتاب رجالش را، سال 707ق، ذكر كرده و در «الذريعة» گفته است كه اين تاريخ را در آخر نسخه‌اى از رجال ابن داوود مشاهده كرده است. صاحب رياض العلماء نيز گفته است: در مشهد امام رضا(ع)، نسخه‌اى از كتاب «فصيح» را ديده كه در آخر آن به خط ابن داوود آمده است: «نوشته است حسن بن على بن داوود در سيزده رمضان سال 741ق».

منابع مقاله

كتاب گلشن ابرار، ج 4، ص 71.

وابسته‌ها

تبصرة المتعلمین في أحکام الدین

سه ارجوزه در کلام، امامت و فقه

الرجال (حلی)

کتاب الرجال