۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
المباحث المشرقية في علم الإلهيات و الطبيعيات (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷، ساعت ۰۸:۱۴
، ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷لینک درون متنی
(لینک درون متنی) |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR01794J1.jpg|بندانگشتی|المباحث المشرقية في علم الإلهيات و الطبيعيات]] | [[پرونده:NUR01794J1.jpg|بندانگشتی|المباحث المشرقية في علم الإلهيات و الطبيعيات]] | ||
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | ||
|+ | |+ | ||
|- | |- | ||
! نام کتاب!! data-type= | ! نام کتاب!! data-type="bookName" |المباحث المشرقية في علم الإلهيات و الطبيعيات | ||
|- | |- | ||
|نام های دیگر کتاب | |نام های دیگر کتاب | ||
|data-type= | | data-type="otherBookNames" | | ||
|- | |- | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
|data-type= | | data-type="authors" | | ||
[[فخر رازی، محمد بن عمر]] (نويسنده) | |||
[[فخر | |||
|- | |- | ||
|زبان | |زبان | ||
|data-type= | | data-type="language" |عربي | ||
|- | |- | ||
|کد کنگره | |کد کنگره | ||
|data-type= | | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |BBR 826 /م2 | ||
|- | |- | ||
|موضوع | |موضوع | ||
|data-type= | | data-type="subject" |علوم طبيعي - متون قديمي تا قرن 14 | ||
فلسفه اسلامي | فلسفه اسلامي | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۸: | ||
|- | |- | ||
|ناشر | |ناشر | ||
|data-type= | | data-type="publisher" |بيدار | ||
|- | |- | ||
|مکان نشر | |مکان نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishPlace" |ايران - قم | ||
|- | |- | ||
|سال نشر | |سال نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishYear" | 1387 هـ.ش | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد اتوماسیون | |کد اتوماسیون | ||
|data-type= | | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE1794AUTOMATIONCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
==معرفی اجمالی== | ==معرفی اجمالی== | ||
'''المباحث المشرقية في علم الإلهيات و الطبيعيات'''، نوشته فخر رازی، کتابی است به زبان عربی و دربردارنده مباحث فلسفه و حکمت اسلامی. | '''المباحث المشرقية في علم الإلهيات و الطبيعيات'''، نوشته [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]]، کتابی است به زبان عربی و دربردارنده مباحث فلسفه و حکمت اسلامی. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۳: | ||
بنا بر قول نویسنده در مقدمه، مباحث این مجموعه در سه کتاب [که ناشر آن را در دو جلد به چاپ رسانده است] بیان شده است، و مباحث کلی در آن گسترش یافتهاند، سپس فهرستی از ابواب و فصول بیان شده و بعد از آن به غور در مباحث اصلی پرداخته شده است. چون «وجود»، اعم امور است، نویسنده، کتاب اول را به بحث از وجود و خواص و احکام آن اختصاص داده و پس از آن عدم را بهعنوان مفهوم مقابل وجود بیان کرده و پس از آن ماهیت و وحدت و کثرت را که در شمول و عموم، به وجود نزدیک هستند توضیح داده است. این مسائل، امور عامه نام دارند و پس از آن اولین تقسیم وجود، یعنی تقسیم آن به واجب و ممکن و حقیقت هرکدام و احکام و خواصشان بیان میگردد. بعد از آن نویسنده به مباحث متعلق به حدوث و قدم میپردازد؛ علت این امر این است که موجود، بنا به برخی اعتبارات، به حادث و قدیم تقسیم میشود<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص6</ref>. | بنا بر قول نویسنده در مقدمه، مباحث این مجموعه در سه کتاب [که ناشر آن را در دو جلد به چاپ رسانده است] بیان شده است، و مباحث کلی در آن گسترش یافتهاند، سپس فهرستی از ابواب و فصول بیان شده و بعد از آن به غور در مباحث اصلی پرداخته شده است. چون «وجود»، اعم امور است، نویسنده، کتاب اول را به بحث از وجود و خواص و احکام آن اختصاص داده و پس از آن عدم را بهعنوان مفهوم مقابل وجود بیان کرده و پس از آن ماهیت و وحدت و کثرت را که در شمول و عموم، به وجود نزدیک هستند توضیح داده است. این مسائل، امور عامه نام دارند و پس از آن اولین تقسیم وجود، یعنی تقسیم آن به واجب و ممکن و حقیقت هرکدام و احکام و خواصشان بیان میگردد. بعد از آن نویسنده به مباحث متعلق به حدوث و قدم میپردازد؛ علت این امر این است که موجود، بنا به برخی اعتبارات، به حادث و قدیم تقسیم میشود<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص6</ref>. | ||
کتاب دوم که در بیان اقسام ممکنات است، مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است. ممکن در اولین تقسیم به جوهر و عرض تقسیم میشود. بیان عرض و جوهر و خواص مشترک و مختصشان در این جلد صورت گرفته است. مقدمه، بیانگر مباحث هرکدام از جوهر و عرض من حیث هو است. نویسنده در مباحث مختص هرکدام، عرض را بر جوهر مقدم کرده و مقولات تسع را هم در آنجا بیان کرده است. مجموعه این امور در پنج فن میگنجند؛ فن اول در توضیح «کم» و احکام و اقسام آن است که مباحث متناهی و نامتناهی و احکام خط و سطح و جسم و حقیقت مکان، حقیقت جهت و چگونگی تنظیم آن در مرکز و محیط و... به آن مربوط و در اینجا بیان میشوند. فن دوم، مشتمل بر احکام «کیف» است که خودش در یک مقدمه و چهار قسم بیان شده است؛ قسم اول درباره کیفیات محسوسه است که مباحثش با کیفیات ملموس مانند حرارت و برودت و رطوبت و خشکی و... شروع میشود و حدود و رسوم و خواص آن بیان میگردد و آرای باطل درباره آنها در این بخش بیان و رد میشود. سپس کیفیات مبصره مانند رنگ و نور و سپس کیفیات مسموعه و مشمومه و مذوقه و ملموسه بیان میشود. در قسم دوم وضعیت کیفیاتی که به قوه و لاقوه نامیده شدهاند، بررسی میشود، در قسم سوم کیفیات نفسانی مانند علم و خلق بیان میگردد و بهمناسبت، اقوال در علم و عالم و معلوم و اصول و فروع مباحث مرتبط به آن بهصورت مفصل توضیح مییابند. مباحث علم در این کتاب بهگونهای است که مانند آن را در کتابهای پیشینیان نمیتوان یافت. نویسنده در قسم چهارم، کیفیات مختص به کمیات مانند استداره و تثلیث و تربیع و زاویه و شکل و... را بیان میکند. در فن سوم، مقولات نسبی (هفت مقوله باقیمانده) بیان میشود. نویسنده با بیان حقیقت «اضافه» و احکام و خواصش آغاز میکند و از این این بحث مینماید که آیا این مقوله در اعیان وجود دارد یا نه؟ سپس اقسام آن، از کلی و جزئی و مماس و مشافع و ملتصق و... را بیان میکند. این مباحث بهصورت پراکنده در کتابهای حکمای پیشین موجود است که فخر رازی آنها را بهصورت یکجا در اینجا جمع کرده است. علت این امر این است که وی آنها را از امور اضافی میشمارد. این فن با بیان مقولات وضع و این و متی و جده و ان یفعل و ان ینفعل و احکام و خواصشان به پایان میرسد. فن چهارم، خودش دارای مقدمه و چهار قسم و یک خاتمه است. در مقدمه حدود و تعاریف علت بیان شده و در چهار قسم، انواع علتهای صوری، مادی، فاعلی و غایی توضیح داده شدهاند و در خاتمه امور مشترک بین این علل چهارگانه. فخر رازی در فن پنجم، احکام حرکت و زمان را بیان مینماید<ref>ر.ک: همان، ص6-8</ref>. | کتاب دوم که در بیان اقسام ممکنات است، مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است. ممکن در اولین تقسیم به جوهر و عرض تقسیم میشود. بیان عرض و جوهر و خواص مشترک و مختصشان در این جلد صورت گرفته است. مقدمه، بیانگر مباحث هرکدام از جوهر و عرض من حیث هو است. نویسنده در مباحث مختص هرکدام، عرض را بر جوهر مقدم کرده و مقولات تسع را هم در آنجا بیان کرده است. مجموعه این امور در پنج فن میگنجند؛ فن اول در توضیح «کم» و احکام و اقسام آن است که مباحث متناهی و نامتناهی و احکام خط و سطح و جسم و حقیقت مکان، حقیقت جهت و چگونگی تنظیم آن در مرکز و محیط و... به آن مربوط و در اینجا بیان میشوند. فن دوم، مشتمل بر احکام «کیف» است که خودش در یک مقدمه و چهار قسم بیان شده است؛ قسم اول درباره کیفیات محسوسه است که مباحثش با کیفیات ملموس مانند حرارت و برودت و رطوبت و خشکی و... شروع میشود و حدود و رسوم و خواص آن بیان میگردد و آرای باطل درباره آنها در این بخش بیان و رد میشود. سپس کیفیات مبصره مانند رنگ و نور و سپس کیفیات مسموعه و مشمومه و مذوقه و ملموسه بیان میشود. در قسم دوم وضعیت کیفیاتی که به قوه و لاقوه نامیده شدهاند، بررسی میشود، در قسم سوم کیفیات نفسانی مانند علم و خلق بیان میگردد و بهمناسبت، اقوال در علم و عالم و معلوم و اصول و فروع مباحث مرتبط به آن بهصورت مفصل توضیح مییابند. مباحث علم در این کتاب بهگونهای است که مانند آن را در کتابهای پیشینیان نمیتوان یافت. نویسنده در قسم چهارم، کیفیات مختص به کمیات مانند استداره و تثلیث و تربیع و زاویه و شکل و... را بیان میکند. در فن سوم، مقولات نسبی (هفت مقوله باقیمانده) بیان میشود. نویسنده با بیان حقیقت «اضافه» و احکام و خواصش آغاز میکند و از این این بحث مینماید که آیا این مقوله در اعیان وجود دارد یا نه؟ سپس اقسام آن، از کلی و جزئی و مماس و مشافع و ملتصق و... را بیان میکند. این مباحث بهصورت پراکنده در کتابهای حکمای پیشین موجود است که [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] آنها را بهصورت یکجا در اینجا جمع کرده است. علت این امر این است که وی آنها را از امور اضافی میشمارد. این فن با بیان مقولات وضع و این و متی و جده و ان یفعل و ان ینفعل و احکام و خواصشان به پایان میرسد. فن چهارم، خودش دارای مقدمه و چهار قسم و یک خاتمه است. در مقدمه حدود و تعاریف علت بیان شده و در چهار قسم، انواع علتهای صوری، مادی، فاعلی و غایی توضیح داده شدهاند و در خاتمه امور مشترک بین این علل چهارگانه. [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در فن پنجم، احکام حرکت و زمان را بیان مینماید<ref>ر.ک: همان، ص6-8</ref>. | ||
بخش دوم از کتاب دوم، دربردارنده احکام جواهر است که در سه فن بیان شده است؛ فن اول درباره احوال اجسام بحث میکند و دارای چهار باب است که در باب اول احکام جسم من حیث هو جسم بیان شده، در باب دوم احکام جسم بسیط، در باب سوم افعال و انفعالات و در باب چهارم، کائناتی که نفس ندارند. فن دوم درباره علم النفس است که نویسنده به شرح آن در هشت باب میپردازد و فن سوم درباره عقل است<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>. | بخش دوم از کتاب دوم، دربردارنده احکام جواهر است که در سه فن بیان شده است؛ فن اول درباره احوال اجسام بحث میکند و دارای چهار باب است که در باب اول احکام جسم من حیث هو جسم بیان شده، در باب دوم احکام جسم بسیط، در باب سوم افعال و انفعالات و در باب چهارم، کائناتی که نفس ندارند. فن دوم درباره علم النفس است که نویسنده به شرح آن در هشت باب میپردازد و فن سوم درباره عقل است<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>. | ||
محمد بن عمر فخر | [[فخر رازی، محمد بن عمر|محمد بن عمر فخر رازی]]، در کتاب سوم، به الهیات بالمعنی الاخص (الهیات محض) میپردازد و مباحث آن را در چهار باب بیان میکند. او در باب اول به اثبات واجب تعالی و وحدت او و تنزهش از جهات کثرت و همسانی با جواهر و اعراض میپردازد و در باب دوم به شرح صفات واجب تعالی و علم او به کلیات و جزئیات و شرح اراده و قدرت او و تمامیت و خیر و حق محض بودن او میپردازد و همچنین بیان میدارد که عقول بشری از احاطه به واجب تعالی و تعداد اقسام اسمای الهی ناتوان است. باب سوم کتاب سوم، درباره افعال الهی است؛ در این باب از کیفیت صدور افعال از خداوند بحث میشود و آنچه درباره عقول عشره و کیفیت ترتب آنها و چگونگی بیان اسطقسات از آنها گفته شده، گردآوری شده و بیان میگردد که آنچه از ممکنات پا به عرصه وجود مینهند به دلیل قضا و قدرشان است. پس از این مباحث، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] درباره چگونگی دخول شر در قضای الهی توضیح میدهد. کتاب سوم، با بیان ضرورت وجود پیامبر و اشاره به ویژگیهای او پایان میپذیرد<ref>ر.ک: همان، ص8-9</ref>. | ||
فخر رازی در پایان مقدمهاش بر کتاب، وعده نوشتن مطالبی درباره علم اخلاق و سیاست (که در قدیم زیرمجموعه فلسفه به حساب میآمده) را هم میدهد، اما این اتفاق در این کتاب نمیافتد<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>. | [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در پایان مقدمهاش بر کتاب، وعده نوشتن مطالبی درباره علم اخلاق و سیاست (که در قدیم زیرمجموعه فلسفه به حساب میآمده) را هم میدهد، اما این اتفاق در این کتاب نمیافتد<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||