أهداف التربية الإسلامية و غايتها: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '|data-type='language'|عربي' به '|data-type='language'|عربی') |
جز (جایگزینی متن - '....<ref>' به '.<ref>') |
||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، سرفصل مطالب، ذکر گردیده است | در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، سرفصل مطالب، ذکر گردیده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ص5-6</ref> | ||
در فصل نخست، به تعریف مفاهیم موضوعات اساسی پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، به منظور تعریف اهداف و غایت تربیت اسلامی، نخست مفهوم تربیت را از لحاظ لغوی و اصطلاحی تعریف نموه و پس از آن، به بررسی رابطه میان مفهوم تربیت و تعلیم پرداخته است. در ادامه، مفهوم هدف و غایت تعریف گردیده و ضمن بحث از معیارها، استانداردها و ویژگی‌های تعریف و تحدید اهداف، مصادر و منابع اهداف تربیت اسلامی بررسی گردیده و در نهایت، به اهداف عمومی و اساسی تربیت اسلامی، به صورت اجمالی، اشاره شده است | در فصل نخست، به تعریف مفاهیم موضوعات اساسی پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، به منظور تعریف اهداف و غایت تربیت اسلامی، نخست مفهوم تربیت را از لحاظ لغوی و اصطلاحی تعریف نموه و پس از آن، به بررسی رابطه میان مفهوم تربیت و تعلیم پرداخته است. در ادامه، مفهوم هدف و غایت تعریف گردیده و ضمن بحث از معیارها، استانداردها و ویژگی‌های تعریف و تحدید اهداف، مصادر و منابع اهداف تربیت اسلامی بررسی گردیده و در نهایت، به اهداف عمومی و اساسی تربیت اسلامی، به صورت اجمالی، اشاره شده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص7-38</ref> | ||
در فصل دوم، از مباحث زیر سخن به میان آمده: | در فصل دوم، از مباحث زیر سخن به میان آمده: | ||
#اهداف عمومی تعلیم علوم اسلامی (از جمله: پیکربندی تصوری متکامل از اسلام به عنوان بهترین نظام زندگانی انسانی؛ تکوین بازدارنده دینی و مسئولیت ربانی در نفوس؛ پرورش روح تمسک به مبادی و ارزش‌های اسلامی؛ اشباع و برآوردن نیاز به معرفت و شناخت تمامی جنبه‌های اسلام؛ تکوین و پیکربندی ذهنیت و بصیرت عقلی و تمایز بین مفاهیم اصیل اسلامی و مفاهیم بیگانه و وارداتی و...) | #اهداف عمومی تعلیم علوم اسلامی (از جمله: پیکربندی تصوری متکامل از اسلام به عنوان بهترین نظام زندگانی انسانی؛ تکوین بازدارنده دینی و مسئولیت ربانی در نفوس؛ پرورش روح تمسک به مبادی و ارزش‌های اسلامی؛ اشباع و برآوردن نیاز به معرفت و شناخت تمامی جنبه‌های اسلام؛ تکوین و پیکربندی ذهنیت و بصیرت عقلی و تمایز بین مفاهیم اصیل اسلامی و مفاهیم بیگانه و وارداتی و...).<ref>ر.ک: همان، ص65</ref> | ||
#اهداف تعلیم عقیده اسلامی (مانند: تکوین و پیکربندی عقیده صحیح و راسخ اسلامی و پرورش آن، به گونه ای که پیوسته آدمی را به عمل نمودن به مقتضای آن سوق دهد؛ ایجاد قدرت بر دفاع از عقیده اسلامی به وسیله علم، منطق و برهان؛ ازاله و دفع خرافات از عقیده اسلامی و دور کردن مردم از خرافات و تقدیس غیر خداوند به تمامی صور و موارد آن؛ ایجاد روحیه بندگی و اخلاص برای خداوند و دوست داشتن او بیش از دیگران؛ نمایش ممیزات و ویژگی‌های دین اسلام و اهمیت و خصایص آن به واسطه مقایسه آن با دیگر ادیان مذهبی یا فلسفی و...) | #اهداف تعلیم عقیده اسلامی (مانند: تکوین و پیکربندی عقیده صحیح و راسخ اسلامی و پرورش آن، به گونه ای که پیوسته آدمی را به عمل نمودن به مقتضای آن سوق دهد؛ ایجاد قدرت بر دفاع از عقیده اسلامی به وسیله علم، منطق و برهان؛ ازاله و دفع خرافات از عقیده اسلامی و دور کردن مردم از خرافات و تقدیس غیر خداوند به تمامی صور و موارد آن؛ ایجاد روحیه بندگی و اخلاص برای خداوند و دوست داشتن او بیش از دیگران؛ نمایش ممیزات و ویژگی‌های دین اسلام و اهمیت و خصایص آن به واسطه مقایسه آن با دیگر ادیان مذهبی یا فلسفی و...).<ref>ر.ک: همان، ص66</ref> | ||
#اهداف تعلیم فقه یا نظام اسلامی (شامل: بیان و اظهار حقایق احکام تشریعیه به واسطه ادله و حجج عقلی، نقلی و علمی آن؛ بیان ویژگی‌ها و عظمت نظام تشریعی و قانون گذاری اسلامی و ممیزات آن نسبت به سایر قوانین؛ بیان ارزش نظام اسلامی و اهمیت آن در رفع مشکلات اجتماعی؛ تکوین و ایجاد قدرت فقهی دانش پژوهان به منظور دفاع از این نظام اسلامی و...) | #اهداف تعلیم فقه یا نظام اسلامی (شامل: بیان و اظهار حقایق احکام تشریعیه به واسطه ادله و حجج عقلی، نقلی و علمی آن؛ بیان ویژگی‌ها و عظمت نظام تشریعی و قانون گذاری اسلامی و ممیزات آن نسبت به سایر قوانین؛ بیان ارزش نظام اسلامی و اهمیت آن در رفع مشکلات اجتماعی؛ تکوین و ایجاد قدرت فقهی دانش پژوهان به منظور دفاع از این نظام اسلامی و...).<ref>ر.ک: همان، ص67</ref> | ||
#اهداف تعلیم اخلاق اسلامی (از جمله: بیان حقایق ارزش‌های اخلاقی اسلام و مبادی و زمینه‌های آن‌ها؛ توجه دادن به شمولیت و جامعیت روح اخلاق اسلامی بر تمامی تصرفات و شیوه‌های زندگی فردی و اجتماعی مردم؛ ابراز اهمیت علمی، اجتماعی، انسانی و فرهنگی ارزش‌های اخلاق اسلامی؛ اظهار ویژگی‌ها و ممیزات ارزش‌های اسلامی نسبت به اخلاقیات بشری و...) | #اهداف تعلیم اخلاق اسلامی (از جمله: بیان حقایق ارزش‌های اخلاقی اسلام و مبادی و زمینه‌های آن‌ها؛ توجه دادن به شمولیت و جامعیت روح اخلاق اسلامی بر تمامی تصرفات و شیوه‌های زندگی فردی و اجتماعی مردم؛ ابراز اهمیت علمی، اجتماعی، انسانی و فرهنگی ارزش‌های اخلاق اسلامی؛ اظهار ویژگی‌ها و ممیزات ارزش‌های اسلامی نسبت به اخلاقیات بشری و...).<ref>ر.ک: همان، ص67</ref> | ||
#اهداف تعلیم قرآن و علوم قرآنی (از جمله: تحقق خشوع قلبی و احترام به کلام الله هنگام تلاوت و یادگیری علوم آن؛ فهم معانی آیات و اسالیب تأمل و تدبر در آن؛ ایمان و اعتقاد به اینکه قرآن، دستوری نظام مند در زندگی باکرامت انسانی است؛ پرورش روح تمسک به احکام قرآن و تخلق به اخلاق و آداب آن؛ بیان جنبه‌های اعجاز قرآن از ناحیه علمی، تربیتی و ادبی و...) | #اهداف تعلیم قرآن و علوم قرآنی (از جمله: تحقق خشوع قلبی و احترام به کلام الله هنگام تلاوت و یادگیری علوم آن؛ فهم معانی آیات و اسالیب تأمل و تدبر در آن؛ ایمان و اعتقاد به اینکه قرآن، دستوری نظام مند در زندگی باکرامت انسانی است؛ پرورش روح تمسک به احکام قرآن و تخلق به اخلاق و آداب آن؛ بیان جنبه‌های اعجاز قرآن از ناحیه علمی، تربیتی و ادبی و...).<ref>ر.ک: همان، ص68</ref> | ||
#اهداف تعلیم احادیث نبوی (از جمله: سلامت فهم معانی احادیث و سلامت قرائت آن؛ بیان جایگاه و عظمت حدیث از ناحیه تشریعی، تربیتی و تفسیر قرآن کریم؛ آگاهی و وقوف بر اخلاق، بلاغت و فصاحت پیامبر(ص)؛ ایجاد استعداد استنتاج اجکام از احادیث؛ ایجاد محبت به پیامبر(ص) و سنت ایشان و حب به اوامر و کراهت از منهیات ایشان و...) | #اهداف تعلیم احادیث نبوی (از جمله: سلامت فهم معانی احادیث و سلامت قرائت آن؛ بیان جایگاه و عظمت حدیث از ناحیه تشریعی، تربیتی و تفسیر قرآن کریم؛ آگاهی و وقوف بر اخلاق، بلاغت و فصاحت پیامبر(ص)؛ ایجاد استعداد استنتاج اجکام از احادیث؛ ایجاد محبت به پیامبر(ص) و سنت ایشان و حب به اوامر و کراهت از منهیات ایشان و...).<ref>ر.ک: همان، ص69</ref> | ||
#اهداف تعلیم سیره نبوی و تاریخ اسلام (از جمله: وقوف و آگاهی بر شخصیت پیامبر(ص) در تعامل با مردم و روش برخورد ایشان با مسائل و مشکلات متنوع زندگی و دعوت دانش پژوهان به اقتدا به شخصیت ایشان؛ آشنایی با روش پیامبر در تعلیم و تربیت اصحاب خویش و...) | #اهداف تعلیم سیره نبوی و تاریخ اسلام (از جمله: وقوف و آگاهی بر شخصیت پیامبر(ص) در تعامل با مردم و روش برخورد ایشان با مسائل و مشکلات متنوع زندگی و دعوت دانش پژوهان به اقتدا به شخصیت ایشان؛ آشنایی با روش پیامبر در تعلیم و تربیت اصحاب خویش و...).<ref>ر.ک: همان، ص69-70</ref> | ||
در فصل سوم، دومین هدف از تربیت اسلامی، تربیت انسانی مسلمان که همه جنبه‌های شخصیتی وی کامل باشد، دانسته شده است. نویسنده در این فصل، نحوه چگونگی تحقق و دستیابیبه امور زیر را، بررسی نموده است: رشد بدنی، عقلی، اعتقادی، روحی، اخلاقی، ارادی و ابداعی | در فصل سوم، دومین هدف از تربیت اسلامی، تربیت انسانی مسلمان که همه جنبه‌های شخصیتی وی کامل باشد، دانسته شده است. نویسنده در این فصل، نحوه چگونگی تحقق و دستیابیبه امور زیر را، بررسی نموده است: رشد بدنی، عقلی، اعتقادی، روحی، اخلاقی، ارادی و ابداعی.<ref>ر.ک: همان، ص71-79</ref> | ||
سومین هدف از تربیت اسلامی، ساختن بهترین امت و جامعه بشری که تاکنون خلق گردیده، دانسته شده که در فصل چهارم، بدان پرداخته شده است. تکوین و ایجاد روحیه اخلاق نیکوی اسلامی، تکوین روح برادری انسانی اسلامی، آگاهی به وحدت زندگی امت اسلامی، تکوین روح خضوع در برابر نظام اسلامی، تکوین روح تعلق به جامعه و امت اسلامی، تکوین روح عدالت اجتماعی اسلامی، ایجاد مهرورزی و ترحم و مودت و محبت اسلامی، تکوین روح تعاون و خیرخواهی و تواصی به حق و امر به معروف و نهی از منکر و تکوین روح جهاد و پیکار در راه حمایت از امت اسلامی و نشر معارف اسلام، مباحث مطرح شده در این فصل می‌باشد | سومین هدف از تربیت اسلامی، ساختن بهترین امت و جامعه بشری که تاکنون خلق گردیده، دانسته شده که در فصل چهارم، بدان پرداخته شده است. تکوین و ایجاد روحیه اخلاق نیکوی اسلامی، تکوین روح برادری انسانی اسلامی، آگاهی به وحدت زندگی امت اسلامی، تکوین روح خضوع در برابر نظام اسلامی، تکوین روح تعلق به جامعه و امت اسلامی، تکوین روح عدالت اجتماعی اسلامی، ایجاد مهرورزی و ترحم و مودت و محبت اسلامی، تکوین روح تعاون و خیرخواهی و تواصی به حق و امر به معروف و نهی از منکر و تکوین روح جهاد و پیکار در راه حمایت از امت اسلامی و نشر معارف اسلام، مباحث مطرح شده در این فصل می‌باشد.<ref>ر.ک: همان، ص83-115</ref> | ||
در فصل پنجم، به بحث پیرامون چهارمین هدف، که بنای بهترین تمدن انسانی و اسلامی می‌باشد، پرداخته شده است. در این فصل ابتدا از اهمیت و ضرورت اتخاذ ساختن چنین تمدنی به عنوان هدف تربیت اسلامی سخن گفته شده و سپس، ضمن تعریف مفهوم تمدن و عناصر آن به صورت عمومی و کلی، مفهوم تمدن اسلامی و عناصر آن، توضیح داده شده و در پایان، ویژگی‌های تمدن اسلامی، تشریح شده است | در فصل پنجم، به بحث پیرامون چهارمین هدف، که بنای بهترین تمدن انسانی و اسلامی می‌باشد، پرداخته شده است. در این فصل ابتدا از اهمیت و ضرورت اتخاذ ساختن چنین تمدنی به عنوان هدف تربیت اسلامی سخن گفته شده و سپس، ضمن تعریف مفهوم تمدن و عناصر آن به صورت عمومی و کلی، مفهوم تمدن اسلامی و عناصر آن، توضیح داده شده و در پایان، ویژگی‌های تمدن اسلامی، تشریح شده است.<ref>ر.ک: همان، ص117-157</ref> | ||
در آخرین فصل، راه رسیدن به اهداف تمدنی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. مفهوم تربیت فرهنگی و تمدنی اسلام؛ شروط تربیتی به منظور بنای امت متمدن اسلامی؛ نقش تربیت اسلامی در مقابله با تهاجم فرهنگی؛ نقش تربیت اسلامی در مقابله با عقب ماندگی فرهنگی و تمدنی و... مباحث مطرح شده در این فصل می‌باشد | در آخرین فصل، راه رسیدن به اهداف تمدنی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. مفهوم تربیت فرهنگی و تمدنی اسلام؛ شروط تربیتی به منظور بنای امت متمدن اسلامی؛ نقش تربیت اسلامی در مقابله با تهاجم فرهنگی؛ نقش تربیت اسلامی در مقابله با عقب ماندگی فرهنگی و تمدنی و... مباحث مطرح شده در این فصل می‌باشد.<ref>ر.ک: همان، ص161-182</ref> | ||
در خاتمه، به نتیجه گیری و ارائه خلاصه ای از مباحث کتاب، پرداخته شده است | در خاتمه، به نتیجه گیری و ارائه خلاصه ای از مباحث کتاب، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: خاتمه، ص185-186</ref> | ||
== وضعیت کتاب == | == وضعیت کتاب == | ||
نسخهٔ ۱۹ اوت ۲۰۱۷، ساعت ۱۵:۴۴
| نام کتاب | أهداف التربية الإسلامية و غايتها |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | يالجن، مقداد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 230/18 /ي2الف9 |
| موضوع | آموزش و پرورش - هدفها و نقشها
اسلام و آموزش و پرورش |
| ناشر | دار عالم الکتب |
| مکان نشر | عربستان - رياض |
| سال نشر | 1424ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE25723AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
أهداف التربیة الإسلامیة و غایتها، اثر مقداد یالجن، پژوهشی است پیرامون اهداف تربیت اسلامی و نقش آن در ساخت تمدن اسلامی و بشری که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظیم شده است.
نویسنده، مطالب را تحت عناوین مختلفی، به صورت علمی و پژوهشی، دسته بندی کرده و مباحث تحت هر عنوان را با شماره گذاری، از یکدیگر تفکیک نموده است؛ به گونه ای که یادگیری، بررسی، تحقیق و حفظ کردن آن‌ها برای خواننده، آسان می‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، سرفصل مطالب، ذکر گردیده است.[۱]
در فصل نخست، به تعریف مفاهیم موضوعات اساسی پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، به منظور تعریف اهداف و غایت تربیت اسلامی، نخست مفهوم تربیت را از لحاظ لغوی و اصطلاحی تعریف نموه و پس از آن، به بررسی رابطه میان مفهوم تربیت و تعلیم پرداخته است. در ادامه، مفهوم هدف و غایت تعریف گردیده و ضمن بحث از معیارها، استانداردها و ویژگی‌های تعریف و تحدید اهداف، مصادر و منابع اهداف تربیت اسلامی بررسی گردیده و در نهایت، به اهداف عمومی و اساسی تربیت اسلامی، به صورت اجمالی، اشاره شده است.[۲]
در فصل دوم، از مباحث زیر سخن به میان آمده:
- اهداف عمومی تعلیم علوم اسلامی (از جمله: پیکربندی تصوری متکامل از اسلام به عنوان بهترین نظام زندگانی انسانی؛ تکوین بازدارنده دینی و مسئولیت ربانی در نفوس؛ پرورش روح تمسک به مبادی و ارزش‌های اسلامی؛ اشباع و برآوردن نیاز به معرفت و شناخت تمامی جنبه‌های اسلام؛ تکوین و پیکربندی ذهنیت و بصیرت عقلی و تمایز بین مفاهیم اصیل اسلامی و مفاهیم بیگانه و وارداتی و...).[۳]
- اهداف تعلیم عقیده اسلامی (مانند: تکوین و پیکربندی عقیده صحیح و راسخ اسلامی و پرورش آن، به گونه ای که پیوسته آدمی را به عمل نمودن به مقتضای آن سوق دهد؛ ایجاد قدرت بر دفاع از عقیده اسلامی به وسیله علم، منطق و برهان؛ ازاله و دفع خرافات از عقیده اسلامی و دور کردن مردم از خرافات و تقدیس غیر خداوند به تمامی صور و موارد آن؛ ایجاد روحیه بندگی و اخلاص برای خداوند و دوست داشتن او بیش از دیگران؛ نمایش ممیزات و ویژگی‌های دین اسلام و اهمیت و خصایص آن به واسطه مقایسه آن با دیگر ادیان مذهبی یا فلسفی و...).[۴]
- اهداف تعلیم فقه یا نظام اسلامی (شامل: بیان و اظهار حقایق احکام تشریعیه به واسطه ادله و حجج عقلی، نقلی و علمی آن؛ بیان ویژگی‌ها و عظمت نظام تشریعی و قانون گذاری اسلامی و ممیزات آن نسبت به سایر قوانین؛ بیان ارزش نظام اسلامی و اهمیت آن در رفع مشکلات اجتماعی؛ تکوین و ایجاد قدرت فقهی دانش پژوهان به منظور دفاع از این نظام اسلامی و...).[۵]
- اهداف تعلیم اخلاق اسلامی (از جمله: بیان حقایق ارزش‌های اخلاقی اسلام و مبادی و زمینه‌های آن‌ها؛ توجه دادن به شمولیت و جامعیت روح اخلاق اسلامی بر تمامی تصرفات و شیوه‌های زندگی فردی و اجتماعی مردم؛ ابراز اهمیت علمی، اجتماعی، انسانی و فرهنگی ارزش‌های اخلاق اسلامی؛ اظهار ویژگی‌ها و ممیزات ارزش‌های اسلامی نسبت به اخلاقیات بشری و...).[۶]
- اهداف تعلیم قرآن و علوم قرآنی (از جمله: تحقق خشوع قلبی و احترام به کلام الله هنگام تلاوت و یادگیری علوم آن؛ فهم معانی آیات و اسالیب تأمل و تدبر در آن؛ ایمان و اعتقاد به اینکه قرآن، دستوری نظام مند در زندگی باکرامت انسانی است؛ پرورش روح تمسک به احکام قرآن و تخلق به اخلاق و آداب آن؛ بیان جنبه‌های اعجاز قرآن از ناحیه علمی، تربیتی و ادبی و...).[۷]
- اهداف تعلیم احادیث نبوی (از جمله: سلامت فهم معانی احادیث و سلامت قرائت آن؛ بیان جایگاه و عظمت حدیث از ناحیه تشریعی، تربیتی و تفسیر قرآن کریم؛ آگاهی و وقوف بر اخلاق، بلاغت و فصاحت پیامبر(ص)؛ ایجاد استعداد استنتاج اجکام از احادیث؛ ایجاد محبت به پیامبر(ص) و سنت ایشان و حب به اوامر و کراهت از منهیات ایشان و...).[۸]
- اهداف تعلیم سیره نبوی و تاریخ اسلام (از جمله: وقوف و آگاهی بر شخصیت پیامبر(ص) در تعامل با مردم و روش برخورد ایشان با مسائل و مشکلات متنوع زندگی و دعوت دانش پژوهان به اقتدا به شخصیت ایشان؛ آشنایی با روش پیامبر در تعلیم و تربیت اصحاب خویش و...).[۹]
در فصل سوم، دومین هدف از تربیت اسلامی، تربیت انسانی مسلمان که همه جنبه‌های شخصیتی وی کامل باشد، دانسته شده است. نویسنده در این فصل، نحوه چگونگی تحقق و دستیابیبه امور زیر را، بررسی نموده است: رشد بدنی، عقلی، اعتقادی، روحی، اخلاقی، ارادی و ابداعی.[۱۰]
سومین هدف از تربیت اسلامی، ساختن بهترین امت و جامعه بشری که تاکنون خلق گردیده، دانسته شده که در فصل چهارم، بدان پرداخته شده است. تکوین و ایجاد روحیه اخلاق نیکوی اسلامی، تکوین روح برادری انسانی اسلامی، آگاهی به وحدت زندگی امت اسلامی، تکوین روح خضوع در برابر نظام اسلامی، تکوین روح تعلق به جامعه و امت اسلامی، تکوین روح عدالت اجتماعی اسلامی، ایجاد مهرورزی و ترحم و مودت و محبت اسلامی، تکوین روح تعاون و خیرخواهی و تواصی به حق و امر به معروف و نهی از منکر و تکوین روح جهاد و پیکار در راه حمایت از امت اسلامی و نشر معارف اسلام، مباحث مطرح شده در این فصل می‌باشد.[۱۱]
در فصل پنجم، به بحث پیرامون چهارمین هدف، که بنای بهترین تمدن انسانی و اسلامی می‌باشد، پرداخته شده است. در این فصل ابتدا از اهمیت و ضرورت اتخاذ ساختن چنین تمدنی به عنوان هدف تربیت اسلامی سخن گفته شده و سپس، ضمن تعریف مفهوم تمدن و عناصر آن به صورت عمومی و کلی، مفهوم تمدن اسلامی و عناصر آن، توضیح داده شده و در پایان، ویژگی‌های تمدن اسلامی، تشریح شده است.[۱۲]
در آخرین فصل، راه رسیدن به اهداف تمدنی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. مفهوم تربیت فرهنگی و تمدنی اسلام؛ شروط تربیتی به منظور بنای امت متمدن اسلامی؛ نقش تربیت اسلامی در مقابله با تهاجم فرهنگی؛ نقش تربیت اسلامی در مقابله با عقب ماندگی فرهنگی و تمدنی و... مباحث مطرح شده در این فصل می‌باشد.[۱۳]
در خاتمه، به نتیجه گیری و ارائه خلاصه ای از مباحث کتاب، پرداخته شده است.[۱۴]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب و منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها به ذکر منابع پرداخته شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.