زاد المعاد

زاد المعاد

نام کتاب	زاد المعاد
نام های دیگر کتاب	زاد المعاد (توشه آخرت)
پدیدآورندگان	موسوی، حسن (محقق) مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏267‎‏/‎‏66‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ز‎‏2‎‏ ‎‏1389*
موضوع	دعاها زیارت نامه‎ها
ناشر	جلوه کمال
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1389 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE19262AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«زاد المعاد»، اثر علامه محمدباقر مجلسى، با تحقيق سيد حسن موسوى، شامل متن نمازها، دعاها، زيارات، مناجات و تعقيبات نمازها است كه به زبان عربى و در قرن يازدهم هجرى، نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در چهارده باب و يك خاتمه تنظيم شده است.

ساختار كتاب همانند «مفاتيح الجنان» است و مجلسى زير هريك از موارد پيش‌گفته، توضيحاتى در باره كيفيت به‌جاآوردن و ثواب آن اعمال درج كرده است (فهرست كتاب‌هاى منتشرشده در اسفندماه 1381، ص 157).

گزارش محتوا

نويسنده در مقدمه، با عبارت‌پردازى‌هاى فراوان و به نثر مسجع، كتاب را به سلطان حسين صفوى تقديم كرده است (مقدمه، ص 13).

باب اول، مشتمل بر پنج فصل به ترتيب زير مى‌باشد كه در آن‌ها، فضايل و اعمال ماه رجب، بيان شده است:

فصل اول، پيرامون اين ماه و عبادات آن است. نويسنده، اين ماه و ماه شعبان و رمضان را بهترين ماه‌هاى سال معرفى و از پيامبر(ص) روايتى بدين مضمون نقل كرده است كه هركه حرمت اين ماه و ماه شعبان را بداند و روزه آن‌ها را به روزه ماه رمضان وصل نمايد، اين ماه‌هاى مبارك، در روز قيامت نزد خداوند گواهان او بوده و در آن روز، منادى از افق ندا كند كه اى رجب و شعبان و رمضان، عمل اين بنده در شما و اطاعت او از خدا، چگونه بوده است (همان، ص 16).

فصل دوم، در بيان اعمالى است كه كسى كه از روزه عاجز مى‌باشد يا روزه گرفتن برايش دشوار است، به عوض روزه مى‌تواند انجام دهد. برخى از اين اعمال عبارتند از: صدقه دادن يك درهم بدل هر روز، يك مد گندم يا جو، گفتن صد مرتبه تسبيحات وارده و... (همان، ص 21).

فصل سوم، در بيان اعمال هر شب و روز از ماه رجب (همان، ص 23) و فصل چهارم، در بيان فضايل و اعمال شب و روز اول ماه رجب تا پانزدهم آن مى‌باشد (همان، ص 30). در شب اول اين ماه، غسل كردن مستحب بوده و منقول است كه هركس در شب اول ماه رجب و شب پانزدهم و آخر آن، غسل كند، مانند روزى كه از مادر متولد شده است از گناهان بيرون مى‌شود (همان).

فصل پنجم، در بيان فضايل و اعمال نيمه آخر ماه رجب مى‌باشد. نويسنده از شيخ طوسى و ديگران نقل كرده است كه در روز هجدهم اين ماه، ابراهيم پسر پيامبر(ص) از دنيا رفت، پس حزن و اندوه و لعن بر آن‌ها كه در اين مصيبت، شماتت كردند مناسب است (همان، ص 58).

در باب دوم نيز در ضمن پنج فصل زير، فضايل و اعمال ماه مبارك شعبان و ايام و ليالى آن، بيان گرديده است:

فصل اول، در بيان فضيلت اين ماه و ثواب روزه گرفتن در آن مى‌باشد. نويسنده، معتقد است فضليت ماه شعبان، از ماه رجب بيشتر بوده و منقول است از حضرت صادق(ع) كه چون حضرت رسول(ص) ماه شعبان را مشاهده مى‌نمود، امر مى‌فرمود نداكننده را كه ندا كند در ميان مردم كه: «اى اهل مدينه! من رسولم از جانب خدا به‌سوى شما» و مى‌فرمايد كه شعبان ماه من است و رحمت كند كسى را كه يارى من كند بر ماه من (همان، ص 75).

بيان اعمال هر روز و شب ماه شعبان، فضايل و اعمال مخصوص اول ماه تا ايام البيض، اعمال ايام البيض ماه شعبان و اعمال بقيه اين ماه، عنوان ساير فصول اين ماه مى‌باشد.

باب سوم، در هشت فصل، به بيان گوشه‌اى از فضايل و اعمال ماه مبارك رمضان، اختصاص يافته است (همان، ص 129).

عنوان فصول اين باب، عبارتند از: بيان فضيلت ماه مبارك رمضان؛ اشاره به حقيقت روزه و آنچه در آن معتبر مى‌باشد؛ ذكر سنت‌ها و آداب معتبر در روزه؛ شرايط و آداب دخول ماه مبارك رمضان؛ بيان اعمال هر شب و هر روز ماه مبارك رمضان؛ ذكر اعمال مختصر شب‌ها و روزهاى مخصوص اين ماه؛ دعاهاى مخصوص دهه آخر ماه رمضان و بيان نمازهاى شب و دعاهاى روز كه در اين ماه مشهور است (همان، ص 290).

اعمال ليالى و ايام متبرك ماه شوال و ماه ذى‌القعده، در باب چهارم گنجانده شده است. از جمله ايام متبرك ماه شوال، روز عيد فطر است و شبش از جمله شب‌هاى شريف مى‌باشد كه در فضيلت ثواب عبادت و احياى آن، احاديث بسيار است و از پيامبر(ص) منقول است كه هركه شب عيد را احيا كند، در روزى كه دل‌ها از ترس مى‌ميرد، دل او نخواهد مرد (همان، ص 301).

در باب پنجم، در ضمن پنج فصل، فضايل و اعمال ماه ذى‌الحجه بيان شده است. عنوان اين فصول، به ترتيب عبارت است از: بيان فضايل ماه ذى‌الحجه و دهه اول و اعمال آن؛ اعمال روز ترويه و روز عرفه؛ اعمال ضرورى شب عيد قربان و روز آن و همچنين ايام تشريق؛ يعنى روز يازدهم، دوازدهم و سيزدهم؛ فضايل و اعمال شب و روز عيد غدير و فضيلت و اعمال روز مباهله تا آخر ماه (همان، ص 329).

اعمال ماه محرم، در سه فصل، در باب ششم جاى گرفته است. اعمال دهه اول محرم، زيارت مشهور سيدالشهداء در روز عاشورا و فضيلت زيارت آن حضرت در شب و روز عاشورا و ساير زيارات اين روز، عنوان فصول اين باب مى‌باشد (همان، ص 288).

در باب هفتم، اعمال صفر آمده است. نويسنده، معتقد است مشهور بودن اين ماه به نحوست، دو وجه مى‌تواند داشته باشد: اول آنكه موافق قول علماى شيعه، وفات پيامبر(ص) در اين ماه واقع شده است؛ دوم آنكه در سه ماه متوالى كه اشهر حرامند، چون عرب قتال نمى‌كرده‌اند، در اين ماه شروع به قتال مى‌كردند، لهذا نحس شمرده‌اند. به نظر نويسنده، در روايات شيعه چيزى وجود ندارد كه دلالت بر نحوست اين ماه داشته باشد، ولى در روايات غير معتبر عامه، وارد شده است و سيد بن طاووس از بعضى از كتب معتبر، روايت كرده است كه روز سوم اين ماه، مستحب است كه دو ركعت نماز به‌جا آورده شود و در ركعت اول، پس از حمد، سوره «إنا فتحنا لك» خوانده شود (همان، ص 524).

در باب هشتم، فضايل و اعمال ماه ربيع‌الاول جاى گرفته است (همان، ص 534) و اعمال مربوط به ماه ربيع‌الثانى، جمادى‌الاول و جمادى‌الثانى، در باب نهم آمده است (همان، ج 579).

عناوين ساير فصول كتاب، به ترتيب عبارتند از: اعمال هر ماه و دعاى هر ماهى كه در وقت ديدن آن، بايد خواند؛ زيارات حضرت رسول(ص) و ائمه هدى(ع)؛ نمازهاى واجب كه مخصوص روزى و ماهى نيست و نمازهاى مستحب كه اختصاص به وقتى ندارد و اعمالى كه به غير ماه‌هاى عربى، تعلق دارند؛ احكام اموات و مجملى از احكام زكات و خمس و اعتكاف.

خاتمه كتاب نيز در بيان كفارات است (همان، ص 789).

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده است.

پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و در آن‌ها بيشتر به ذكر منابع، پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.

2. «فهرست كتاب‌هاى منتشرشده در اسفندماه 1381»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «كتاب ماه دين»، فروردين و ارديبهشت 1382، شماره 66 و 67 (94 صفحه، از 107 تا 200).