جذوة الاقتباس في نسب بني العباس

جذوة الإقتباس في نسب بني العباس

نام کتاب	جذوة الإقتباس في نسب بني العباس
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	ابن جنید، یحیی محمود (محقق) مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏DS‎‏ ‎‏76‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏ج‎‏4
موضوع	اسلام - تاریخ - 132 - 656ق. اعراب - نسب نامه عباسیان - نسب نامه
ناشر	الدار العربية للموسوعات
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1426 هـ.ق یا 2005 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE11710AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«جذوة الاقتباس في نسب بني العباس»، تأليف محمد بن محمد مرتضى حسينى زبيدى، مشهور به مرتضى زبيدى (متوفى 1206ق) صاحب تاج العروس، اثرى در ذكر انساب عباسيان به زبان عربى است. تحقيق اين اثر توسط يحيى محمود بن جنيد انجام گرفته است. اين اثر به درخواست يكى از شخصيت‌هاى عباسى معاصر نويسنده نوشته شده است (ر.ك: مقدمه تحقيق، ص7).

ساختار

كتاب مشتمل بر مقدمه محقق، خطبه و متن كتاب و تعليقات محقق اثر است. متن كتاب در ضمن چهار عنوان كلى تنظيم شده است كه بيش از نيمى از آن به عنوان چهارم اختصاص يافته است. محقق كتاب عناوينى را كه به كتاب افزوده است در [] قرار داده است.

گزارش محتوا

كتاب مشتمل بر شرح حال مختصر بعضى از عباسيان با تمركز بر خلفاست كه از سفاح آغاز و به متوكل عباسى ختم شده است. با مقايسه اسامى كه در كتاب آمده در كنار اسامى فراوانى كه در ديگر مصادر منتشر شده، مى‌يابيم كه تنها اندكى از انساب عباسى‌ها در اين كتاب آمده است و البته همين اندك مفيد است؛ چراكه تعداد كمى از منابع، انساب عباسيان را ذكر كرده‌اند (ر.ك: مقدمه محقق، ص7).

البته اطلاعات فراوان ديگرى وجود داشته كه زبيدى به آنها اشاره نكرده است كه مهم‌ترين آنها اطلاعات كتاب «مجمع الآداب في معجم الألقاب» ابن فوطى است كه بخش منتشرشده از آن مشتمل بر شرح حال تعداد زيادى از عباسيان است؛ حكام عباسى در شمال عراق و در شبه قاره هند از آن جمله‌اند (ر.ك: همان، ص8-7).

نويسنده، كتاب را با ذكر اهميت علم انساب با استناد به آيه 13 سوره حجرات و تعدادى از روايات بيان كرده است. پس از آن به اخبار برخى اصحاب در فضيلت قريش اشاره كرده است. ذكر بزرگان بطون قريش و وظايف آنها در عهد جاهلى نيز در ادامه آمده است؛ مثلاً چنين آمده كه عباس از نسل هاشم بوده كه در جاهليت سقايت حجاج را برعهده داشته و در اسلام هم بر اين كار باقى مانده است (ر.ك: متن كتاب، ص18-15).

در ادامه مباحث كتاب به اسامى فرزندان عبدالمطلب به‌تفكيك پسر و دختر بدون ذكر شرح حال اشاره شده است. عبدالمطلب 10 پسر و شش دختر داشته است كه نام عبدالله پدر پيامبر اكرم(ص) در صدر اسامى ذكر شده است (ر.ك: همان، ص28).

آخرين مبحث كتاب به ذكر فرزندان عباس بن عبدالمطلب به‌همراه شرح حال آنها اختصاص دارد. درباره هريك از فرزندان آنها نيز اشاره شده است. بيشتر اسامى اين بخش به خلفاى عباسى اختصاص يافته است كه درباره آنها نيز تنها به ذكر نام فرزندان و محل وفات آنها اكتفا شده است. نكته قابل توجه آنكه درباره كسانى چون منصور، هارون‌الرشيد و متوكل عباسى هيچ اشاره‌اى به ظلم‌هاى آنها در حق اهل‌بيت(ع) نشده و جالب آنكه محقق كتاب نيز در تعليقه‌هايش از اشاره به رفتار ظالمانه آنها با خاندان پيامبر(ص) به‌سادگى گذشته است (ر.ك: همان، ص61-51).

وضعيت كتاب

محقق كتاب در تحقيق آن از دو نسخه خطى بهره گرفته است كه يكى از نسخه‌ها به خط خود زبيدى است (ر.ك: مقدمه محقق، ص8). فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع در انتهاى كتاب آمده است. بخش تعليقات محقق نيز كه مشتمل بر 135 تعليقه است، به‌صورت مجزا پس از متن كتاب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب جذوة الإقتباس في نسب بني العباس در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور