معاني القرآن (کسایی): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>') |
جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>') |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
'''معاني القرآن'''، در واقع اعاده و احيا و تجديد بناى كتاب «معاني القرآن» على بن حمزه كسايى، توسط «عيسى شحاته عيسى على»، به زبان عربى است. | '''معاني القرآن'''، در واقع اعاده و احيا و تجديد بناى كتاب «معاني القرآن» على بن حمزه كسايى، توسط «عيسى شحاته عيسى على»، به زبان عربى است. | ||
اثر حاضر، رساله دكتراى نويسنده بوده و اهميت و جايگاه ويژه «معانى القرآن» كسايى، انگيزه پرداختن وى به آن مى‌باشد <ref>مقدمه نويسنده، ص2</ref> | اثر حاضر، رساله دكتراى نويسنده بوده و اهميت و جايگاه ويژه «معانى القرآن» كسايى، انگيزه پرداختن وى به آن مى‌باشد<ref>مقدمه نويسنده، ص2</ref> | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
در مقدمه، به توضيح مختصر محتواى دو قسم كتاب پرداخته شده است <ref>مقدمه، ص1 - 6</ref> | در مقدمه، به توضيح مختصر محتواى دو قسم كتاب پرداخته شده است<ref>مقدمه، ص1 - 6</ref> | ||
قسم اول، با عنوان «الدراسة»، به مطالعات و تحقيقات نويسنده پيرامون كتاب «معاني القرآن» اختصاص يافته است. در اين قسمت، چهار موضوع زير، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است: | قسم اول، با عنوان «الدراسة»، به مطالعات و تحقيقات نويسنده پيرامون كتاب «معاني القرآن» اختصاص يافته است. در اين قسمت، چهار موضوع زير، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است: | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
ب)- مصادرى كه آن را با سلسله رواتش ذكر كرده‌اند؛ | ب)- مصادرى كه آن را با سلسله رواتش ذكر كرده‌اند؛ | ||
ج)- مصادرى كه اخبارى از كتاب را ذكر نموده‌اند <ref>متن كتاب، ص8 - 11</ref> | ج)- مصادرى كه اخبارى از كتاب را ذكر نموده‌اند<ref>متن كتاب، ص8 - 11</ref> | ||
در ادامه، به ذكر مصادرى كه مشتمل بر آراى كسايى در معانى قرآن كريم مى‌باشند، پرداخته شده است. نصوص فراوانى از آرا و نوشته‌هاى وى در اين باره در دست مى‌باشد. اين نصوص، از راه‌هاى زير به دست آمده است: كتب ديگر كسايى؛ آثار شاگردان وى (كه مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از: «معاني القرآن» و «المذكر و المؤنث»، هر دو از ابى‌زكريا يحيى بن زياد فراء)؛ كتب معاصرين كسايى (كه مهم‌ترين آن‌ها، عبارتند از: «مجاز القرآن» ابوعبيده معمر بن مثنى تيمى و «معاني القرآن» اخفش)؛ كتبى كه در همين موضوع نوشته شده‌اند (مانند: «تأويل مشكل القرآن» [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، «إعراب القرآن» ابى‌جعفر احمد بن محمد بن اسماعيل نحاس و...)؛ كتب مرتبط با موضوع كتاب مورد نظر و... <ref>همان، ص12 - 15</ref> | در ادامه، به ذكر مصادرى كه مشتمل بر آراى كسايى در معانى قرآن كريم مى‌باشند، پرداخته شده است. نصوص فراوانى از آرا و نوشته‌هاى وى در اين باره در دست مى‌باشد. اين نصوص، از راه‌هاى زير به دست آمده است: كتب ديگر كسايى؛ آثار شاگردان وى (كه مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از: «معاني القرآن» و «المذكر و المؤنث»، هر دو از ابى‌زكريا يحيى بن زياد فراء)؛ كتب معاصرين كسايى (كه مهم‌ترين آن‌ها، عبارتند از: «مجاز القرآن» ابوعبيده معمر بن مثنى تيمى و «معاني القرآن» اخفش)؛ كتبى كه در همين موضوع نوشته شده‌اند (مانند: «تأويل مشكل القرآن» [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، «إعراب القرآن» ابى‌جعفر احمد بن محمد بن اسماعيل نحاس و...)؛ كتب مرتبط با موضوع كتاب مورد نظر و...<ref>همان، ص12 - 15</ref> | ||
در موضوع دوم، به بحث از مسائل لغوى مطرح‌شده در كتاب كسايى پرداخته شده است. نويسنده در اين موضوع، به اين نكته اشاره دارد كه نصوص و آراى منسوب به كسايى، پيرامون معانى قرآن، تشابه زيادى با مطالب مطرح‌شده در كتب «معاني القرآن» ديگران دارد <ref>همان، ص19</ref> | در موضوع دوم، به بحث از مسائل لغوى مطرح‌شده در كتاب كسايى پرداخته شده است. نويسنده در اين موضوع، به اين نكته اشاره دارد كه نصوص و آراى منسوب به كسايى، پيرامون معانى قرآن، تشابه زيادى با مطالب مطرح‌شده در كتب «معاني القرآن» ديگران دارد<ref>همان، ص19</ref> | ||
ويژگى‌هاى نوشته‌هاى كسايى (از جمله سماع مباشر، دقت و امانت در سماع و اتساع دايره سماع)؛ اصطلاحاتى كه كسايى در نوشته‌هاى خود استفاده مى‌كرد (مانند: «لام التبرئة» به‌جاى لاى نفى جنس، «الخفض» به‌جاى جر، «الترجمة و التفسير» به‌جاى بدل و...) و... از جمله مباحث مطرح‌شده در موضوع دوم مى‌باشد <ref>همان، ص21 - 37</ref> | ويژگى‌هاى نوشته‌هاى كسايى (از جمله سماع مباشر، دقت و امانت در سماع و اتساع دايره سماع)؛ اصطلاحاتى كه كسايى در نوشته‌هاى خود استفاده مى‌كرد (مانند: «لام التبرئة» به‌جاى لاى نفى جنس، «الخفض» به‌جاى جر، «الترجمة و التفسير» به‌جاى بدل و...) و... از جمله مباحث مطرح‌شده در موضوع دوم مى‌باشد<ref>همان، ص21 - 37</ref> | ||
نويسنده، معتقد است از خلال استقراى نصوص كسايى در معانى قرآن، مى‌توان به اين نكته دست يافت كه وى، مطالعه فراوانى در مورد قرآن داشته و آن را از لحاظ علم لغت، نحو و قرائت بررسى نموده است و در اين ميان، علم قرائت داراى اهميت فراوانى در نوشته‌هاى او مى‌باشد. در موضوع سوم، به بررسى و بحث پيرامون قرائات در كتاب كسايى پرداخته شده است <ref>همان، ص38</ref> | نويسنده، معتقد است از خلال استقراى نصوص كسايى در معانى قرآن، مى‌توان به اين نكته دست يافت كه وى، مطالعه فراوانى در مورد قرآن داشته و آن را از لحاظ علم لغت، نحو و قرائت بررسى نموده است و در اين ميان، علم قرائت داراى اهميت فراوانى در نوشته‌هاى او مى‌باشد. در موضوع سوم، به بررسى و بحث پيرامون قرائات در كتاب كسايى پرداخته شده است<ref>همان، ص38</ref> | ||
در موضوع چهارم، به بررسى لغات قبايل مختلف در كتاب كسايى پرداخته شده است. اين لغات عبارتند از: لغت بنى تميم؛ لغت حجاز؛ لغت بنى اسد؛ لغت كلاب و عقيل؛ لغت هوازن و هذيل و ساير قبايل <ref>همان، ص44 - 57</ref> | در موضوع چهارم، به بررسى لغات قبايل مختلف در كتاب كسايى پرداخته شده است. اين لغات عبارتند از: لغت بنى تميم؛ لغت حجاز؛ لغت بنى اسد؛ لغت كلاب و عقيل؛ لغت هوازن و هذيل و ساير قبايل<ref>همان، ص44 - 57</ref> | ||
قسم دوم، به كتاب «معاني القرآن» كسايى اختصاص يافته است. در اين كتاب، كسايى آياتى از قرآن كريم را برگزيده و به تفسير و توضيح برخى از كلمات آن پرداخته است. اين آيات، به ترتيب قرآن كريم، از سوره حمد شروع شده و تا سوره اخلاص، ادامه يافته است <ref>همان، ص59 - 261</ref> | قسم دوم، به كتاب «معاني القرآن» كسايى اختصاص يافته است. در اين كتاب، كسايى آياتى از قرآن كريم را برگزيده و به تفسير و توضيح برخى از كلمات آن پرداخته است. اين آيات، به ترتيب قرآن كريم، از سوره حمد شروع شده و تا سوره اخلاص، ادامه يافته است<ref>همان، ص59 - 261</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
نسخهٔ ۲ ژوئن ۲۰۱۷، ساعت ۰۷:۵۱
| نام کتاب | معانی القرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | علی، عیسی شحاته (محقق)
کسایی، علی بن حمزه (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 82/2 /ک5م6 |
| موضوع | قرآن - مسایل لغوی |
| ناشر | دار قباء |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1998 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE17736AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
معاني القرآن، در واقع اعاده و احيا و تجديد بناى كتاب «معاني القرآن» على بن حمزه كسايى، توسط «عيسى شحاته عيسى على»، به زبان عربى است.
اثر حاضر، رساله دكتراى نويسنده بوده و اهميت و جايگاه ويژه «معانى القرآن» كسايى، انگيزه پرداختن وى به آن مى‌باشد[۱]
ساختار
كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در دو قسم، تنظيم شده است.
در قسمت اول، به مباحثى تحقيقى پيرامون كتاب كسايى از جمله، صحت انتساب اين كتاب به او و ويژگى‌هاى آن پرداخته شده و در قسم دوم، خود كتاب كسايى جاى گرفته است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به توضيح مختصر محتواى دو قسم كتاب پرداخته شده است[۲]
قسم اول، با عنوان «الدراسة»، به مطالعات و تحقيقات نويسنده پيرامون كتاب «معاني القرآن» اختصاص يافته است. در اين قسمت، چهار موضوع زير، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است:
در موضوع اول، به توثيق نسبت كتاب و بررسى مصادر نصوص آن پرداخته شده است. نويسنده در اين موضوع، به اين نكته اشاره دارد كه در كتب تراجم و تراث فراوانى تأكيد شده كه على بن حمزه كسائى داراى تأليفات فراوانى است كه از مهم‌ترين آن‌ها، كتاب «معاني القرآن» مى‌باشد و در بسيارى از فهارس و تأليفات نيز به آن اشاره شده است. وى اين مصادر را به سه دسته تقسيم كرده است:
الف)- مصادرى كه آن را بدون اسانيد ذكر كرده‌اند؛
ب)- مصادرى كه آن را با سلسله رواتش ذكر كرده‌اند؛
ج)- مصادرى كه اخبارى از كتاب را ذكر نموده‌اند[۳]
در ادامه، به ذكر مصادرى كه مشتمل بر آراى كسايى در معانى قرآن كريم مى‌باشند، پرداخته شده است. نصوص فراوانى از آرا و نوشته‌هاى وى در اين باره در دست مى‌باشد. اين نصوص، از راه‌هاى زير به دست آمده است: كتب ديگر كسايى؛ آثار شاگردان وى (كه مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از: «معاني القرآن» و «المذكر و المؤنث»، هر دو از ابى‌زكريا يحيى بن زياد فراء)؛ كتب معاصرين كسايى (كه مهم‌ترين آن‌ها، عبارتند از: «مجاز القرآن» ابوعبيده معمر بن مثنى تيمى و «معاني القرآن» اخفش)؛ كتبى كه در همين موضوع نوشته شده‌اند (مانند: «تأويل مشكل القرآن» ابن قتيبه، «إعراب القرآن» ابى‌جعفر احمد بن محمد بن اسماعيل نحاس و...)؛ كتب مرتبط با موضوع كتاب مورد نظر و...[۴]
در موضوع دوم، به بحث از مسائل لغوى مطرح‌شده در كتاب كسايى پرداخته شده است. نويسنده در اين موضوع، به اين نكته اشاره دارد كه نصوص و آراى منسوب به كسايى، پيرامون معانى قرآن، تشابه زيادى با مطالب مطرح‌شده در كتب «معاني القرآن» ديگران دارد[۵]
ويژگى‌هاى نوشته‌هاى كسايى (از جمله سماع مباشر، دقت و امانت در سماع و اتساع دايره سماع)؛ اصطلاحاتى كه كسايى در نوشته‌هاى خود استفاده مى‌كرد (مانند: «لام التبرئة» به‌جاى لاى نفى جنس، «الخفض» به‌جاى جر، «الترجمة و التفسير» به‌جاى بدل و...) و... از جمله مباحث مطرح‌شده در موضوع دوم مى‌باشد[۶]
نويسنده، معتقد است از خلال استقراى نصوص كسايى در معانى قرآن، مى‌توان به اين نكته دست يافت كه وى، مطالعه فراوانى در مورد قرآن داشته و آن را از لحاظ علم لغت، نحو و قرائت بررسى نموده است و در اين ميان، علم قرائت داراى اهميت فراوانى در نوشته‌هاى او مى‌باشد. در موضوع سوم، به بررسى و بحث پيرامون قرائات در كتاب كسايى پرداخته شده است[۷]
در موضوع چهارم، به بررسى لغات قبايل مختلف در كتاب كسايى پرداخته شده است. اين لغات عبارتند از: لغت بنى تميم؛ لغت حجاز؛ لغت بنى اسد؛ لغت كلاب و عقيل؛ لغت هوازن و هذيل و ساير قبايل[۸]
قسم دوم، به كتاب «معاني القرآن» كسايى اختصاص يافته است. در اين كتاب، كسايى آياتى از قرآن كريم را برگزيده و به تفسير و توضيح برخى از كلمات آن پرداخته است. اين آيات، به ترتيب قرآن كريم، از سوره حمد شروع شده و تا سوره اخلاص، ادامه يافته است[۹]
وضعيت كتاب
فهرست‌هاى فنى كتاب، در انتهاى آن جاى گرفته است. اين فهارس به ترتيب عبارتند از: فهرست آيات؛ روايات؛ شواهد شعرى؛ اعلام؛ اماكن، قبايل، شهرها و طوايف و كتاب‌هاى مذكور در متن، به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده نويسنده.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضيحات جامع و فراوانى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن، ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.