شرح كتاب سيبويه: تفاوت میان نسخه‌ها

كتاب [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]، اولين كتاب جامع مسائل علم نحو است كه از طريق شاگردش اخفش به دست ما رسيده است <ref>ماهر عباس جلال، ص 289</ref> [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  با نگارش «الكتاب»، نقشى حياتى و مهم در رشد و شكوفايى فرهنگ و تمدن اسلامى ايفا كرد. كتاب وى، نه‌تنها نخستين و ماندگارترين اثر موجود در زمينه دستور زبان عربى است، بلكه دانش‌هاى ديگرى چون زبان‌شناسى، لغت، تفسير، قرائت، بلاغت، حديث و حتى فقه نيز از آن بهره‌هاى فراوانى برده‌اند و پايه‌هاى نخستين خويش را بر اين كتاب استوار ساخته‌اند. آراى [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  در «الكتاب» چنان ارزشمند و مهم است كه زبان‌شناسان و دستوريان غرب و شرق جهان در باره اين آرا، پژوهش‌ها و تحقيقات گسترده‌اى داشته و ديدگاه‌هاى مختلفى را دراين باره بيان كرده‌اند؛ به‌طورى‌كه نزديك به يك‌صد شرح و حاشيه و تعليقه بر آن در طول بيش از دوازده سده نوشته شده و براى تبيين ديدگاه‌هاى [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  و بيان ارزش‌هاى نهفته در «الكتاب» نيز بيش از يك‌صد و پنجاه كتاب و بيش از دويست مقاله به زبان‌هاى مختلف به نگارش درآمده است <ref>على‌محمدى، على، ص 66</ref>

[[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] در «[[الأنساب]]» گروهى از دانشمندان و پرهيزكاران منسوب به «سيراف» و از جمله هفت تن را به نام و نشان ذكر مى‌كند و مشهورترين آنان را ابوسعيد سيرافى مؤلف كتاب حاضر مى‌داند <ref>مهدوى دامغانى، احمد، ص 18</ref> كه كسى شرحى بهتر از آن بر اين كتاب ننوشته است. حتى كسانى چون ابوعلى فارسى كه معاصر سيرافى بود، بر وى حسادت مى‌ورزيدند <ref>السامرايى، ابراهيم، ص 250</ref> ابن الانبارى در باره شرح سيرافى بر «الكتاب» [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  مى‌گويد: «اگر تنها همين يك كتاب را مى‌داشت بر فضيلت او كافى بود» <ref>مهدوى دامغانى، احمد، ص 24</ref>

سيرافى شرحش را بدون تمهيد و مقدمه‌اى كه شيوه او را توضيح دهد آغاز كرده است، اما با توجه به كتاب مى‌توان به شيوه او در اين شرح دست يافت. وى ابتدا تكه‌اى از كلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  را ذكر مى‌كند و به دنبال آن به شرح آن عبارت مى‌پردازد. البته او هميشه به اين روش ملتزم نيست؛ چنان‌كه در «باب الهمزة» <ref>جلد 4، ص 274</ref> توضيحات خود را بر كلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  مقدم مى‌كند. سيرافى عبارات را به‌گونه‌اى توضيح مى‌دهد كه براى خواننده قابل فهم باشد؛ لذا ياقوت در «معجم الأدباء» مى‌نويسد: «نحويون زمان ما سه گروهند: آن‌كه كلامش فهم نمى‌شود كه «رمانى» است؛ آن‌كه بخشى از كلامش فهميده مى‌شود كه «ابوعلى فارسى» است و آن‌كه تمامى كلام او فهميده مى‌شود كه «سيرافى» است» <ref>السامرايى، ابراهيم، ص 260</ref>

وى در شرح مطالب تنها به عبارات [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  بسنده نكرده، بلكه مسائل فراوانى و به‌ويژه آراء نحويون پيش از [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  را متعرض شده است؛ به‌عنوان مثال اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  با آن‌ها مخالف بوده، متعرض شده و همين اقوال، مشهور شده و نحويون بر آن‌ها تعليقه زده‌اند. گاه نيز اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]  متذكر شده، رد كرده است <ref>همان، ص 261</ref>

مذهب نحوى سيرافى عموماً بصرى بوده و وقتى نظريه‌اى از آنها را متذكر مى‌شود با لفظ «أصحابنا» مى‌آورد و لذا وى مؤيد بصريون بوده و آراء كوفيون را رد مى‌كند <ref>همان، ص 263</ref>