توحيد مفضل

توحيد مفضل

نام کتاب	توحيد مفضل
نام های دیگر کتاب	توحید المفضل. فارسی
پدیدآورندگان	مفضل بن عمر (نويسنده) مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (مترجم) باقری بیدهندی، ناصر (مصحح) طباطبایی، محمدحسین (مصحح) شوشتری، محمد تقی (مقدمه‌نويس)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏217‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ ‎‏ت‎‏9041‎‏ ‎‏1379
موضوع	توحید خدا - اثبات خدا شناسی
ناشر	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1379 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2595AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى كتاب

توحيد مفضل بن عمر ترجمه علامه مجلسى به زبان فارسى است كه در سال 1094 ق به دست ايشان ترجمه شده است. مصحح اين كتاب آقاى باقر بيدهندى مى‌باشد و پاورقى‌هاى آن توسط آیت‌الله محمدتقى شوشترى انجام گرفته است. در اين كتاب به بيان شگفتى‌هاى آفرينش انسان و جهان هستى پرداخته‌اند و از اين راه به اثبات آفريدگارى حكيم و دانا پرداخته‌اند. در واقع اين كتاب املاى امام صادق(ع) بر مفضل بن عمر جعفى كوفى، يكى از اصحاب سرشناس و بزرگ آن حضرت مى‌باشد.

ساختار و محتواى كتاب

توحيد مفضل از دير باز مورد توجه علما و بزرگان بوده و حتى به زبان‌هاى ديگر ترجمه شده است. و براى بهره‌گيرى فارسى زبانان علامه محمدباقر مجلسى آن را به فارسى ترجمه و نكات ارزشمندى را تحت عنوان «مترجم گويد» بدان افزوده است. مى‌توان ترجمه مرحوم مجلسى را شرحى مختصر و «مزجى» دانست كه باز شناختن سخنان شارح و متن، تنها با مقابله با اصل ممكن است.

كتاب با مقدم‌هاى از مصحح آقاى باقر بيدهندى درباره علوم بى‌كران ائمه مخصوصا امام صادق(ع) كه در اين كتاب به روشنى نمايان است، و از مقام و بزرگداشت مفضل نزد ائمه صحبت شده است.

در اين ترجمه مقدم‌هاى از آیت‌الله شوشترى نقل شده است كه در آن از اهميت و جايگاه اين كتاب و بالخصوص امام صادق(ع) سخن مى‌گويد و امام را فردى دانشمند و نابغه معرفى مى‌كند. وى مطالب اين مقدمه را از كتاب "مغز متفكر جهان شيعه امام جعفر صادقعليه السّلام"، كه بيست و پنج نفر از استادان دانشگاه اروپا و امريكا اصل انگليسى آن را نوشته‌اند و ذبيح الله منصورى به اين اسم آن را ترجمه كرده، نقل مى‌كند: اولين كسى كه خبر به گردش زمين به دور خود داد امام صادق(ع) بود، و از قول اين كتاب نظريه‌هاى امام صادق(ع) را كه جزء اولين نظريات است، مى‌آورد كه امام صادق(ع) اولين كسى است كه عقيده به عناصر اربعه را كه مدت يك هزار سال غيرقابل تزلزل به نظر مى‌رسيد، متزلزل كرد آن هم وقت گفتنش اين نظريه را هنوز يك نوجوان نشده طفل به شمار مى‌آمد؛ ولى نظريه مربوط به هوا را بعد از آن كه به سن رشد رسيد و به تدريس شروع كرد، بر زبان آورد.

پريستلى با آن كه اكسيژن را كشف كرد، نتوانست بفهمد كه آن را مى‌سوزاند. و (لاوازيه) با آن كه قسمت‌هايى از خواص اكسيژن را با آزمايش استنباط كرد، نتوانست بفهمد كه آن گاز، سوزاننده آهن است؛ ولى امام صادق(ع) هزار سال قبل از او به اين موضوع پى‌برد.

نظريه امام صادق(ع) مبنى بر آن كه تمام اجزاى باد (هوا) براى تنفس ضرورت دارد، از نيمه قرن نوزدهم به بعد، تا امروز تأييد شده است.

يكى از نظريه‌هاى امام صادق(ع) كه نبوغ علمى او را به ثبوت مى‌رساند، نظريه‌اى است كه راجع به انتقال بيمارى به وسيله بعضى از نورها، داده است. امام جعفر صادق(ع) فرمودند: (روشنائى‌هائى هست كه اگر از يك بيمار بر يك شخص سالم بتابد ممكن است، آن شخص سالم را بيمار كند.

در مباحث علمى مبحثى وجود ندارد كه امام صادق(ع) راجع به آن اظهار نظر نكرده باشد؛ از آن جمله راجع به نور ستارگان كه گفته: در بين ستارگانى كه شب مى‌بينيم، ستارگانى هستند كه آن قدر نورانى مى‌باشند كه خورشيد در قبال آنها تقريبا بى‌نور است.

آیت‌الله شوشترى از آن كتب در اين مقدمه نقل مى كند كه امام صادق(ع) گفت دنيا منحصر به يكى و دو تا نيست و دنياهاى متعدّد وجود دارد. اين گفته امروز به طور غير قابل ترديد به ثبوت مى‌رسد، هزارها دنيا، چون دنياى خورشيدى ما از بين مى‌رود؛ ولى كوآزر باقى مى‌ماند.

بعد از اين دو مقدمه، از علامه مجلسى ديباچه‌اى نقل مى‌شود كه در آن علت پيدايش كتب و جريانى كه بين مفصل و ابن ابى الوجاء درباره وجود خدا افتاد را نقل مى‌كند، بعد از اين مطالب، متن كتاب توحيد مفضل از به زبان علامه مجلسى ترجمه مى‌شود.

پيشينه كتاب

از اين كتاب چاپ‌هاى متعدد نشر يافته است. ترجمه علامه مجلسى، غير از چاپ حاضر چاپ ديگرى نيز دارد؛ از آن جمله انتشارات رضوى، چاپ بهرام كه با توضيح مختصر بعضى لغات مشكله در پاورقى و با خط آقاى عبدالرحمن دلفراقى به چاپ رسيده است.

در اينجا به چند شرح و ترجمه اشاره مى‌كنيم:

1- شرح «مولى باقر بن مولى اسماعيل كجورى تهرانى»،

2- شرح فارسى «مولى فاضل فخر الدين ما وراء النهرى»

3- مرحوم مجلسى- رضوان اللَّه عليه- هنگام روايت اين حديث بلند در «بحار الانوار» بسيارى از كلمات و عبارات آن را شرح كرده‌اند.

4-آقاى «كاظم مظفر» نيز كوشيده‌اند كه كتاب را تحقيق كنند و با افزودن مقدمه‌اى مفيد و پاورقى‌هايى سودمند تا حدودى در كار خود موفق بوده‌اند

5-«اسماعيل بن حسين تبريزى»، با تخلّص «تائب»، تمام توحيد مفضّل را در دو هزار بيت به شعر در آورده است.

6- ترجمه «مولى محمد صالح بن محمد باقر قزوينى روغنى

7- ترجمه «شيخ فخر الدين تركستانى ما وراء النهرى»

8- ترجمه آقاى «زين العبادين كاظمى خلخالى»

9- ترجمه آقاى «على اصغر فقيهى»، كه ترجمه كاملى از توحيد مفضّل نيست، بلكه مترجم كوشيده كه با حذف برخى از مطالب و همراه كردن چند تصوير و قلمى نسبتا روان، نوشته‌اى مناسب براى «دانش‌آموزان» تهيه كند.

10- ترجمه آقاى نجف على ميرزايى به نام «شگفتى‌هاى آفرينش از زبان امام صادق(ع».به مناسبت برگزارى كنگره بزرگداشت علامه مجلسى، چاپ مصحح و تحقيق شده‌اى از اين اثر توسط مصحح محترم عرضه شده است.

در تصحيح از نسخه‌هاى خطى و چاپى مخصوصا، نسخه موجود در كتابخانه مرحوم آيت اللَّه العظمى مرعشى نجفى(ره)، استفاده شده است.

علاوه بر مقدمه، ويرايش صورى، تيترگذارى، فهرست‌هاى فنى لازم و استخراج آيات و روايات، در پانوشت، اعلام كتاب به اجمال معرفى شده و پاورقى‌هاى استاد علامه طباطبايى(ره) و مقدمه آيت اللَّه حاج شيخ محمدتقى تسترى بر اين كتاب افزوده شده است.

فهرست آيات، احاديث، افراد، كتاب ها و منابع در پايان كتاب ذكر شده است.

منابع مقاله

برگرفته از متن و مقدمات كتاب همچنين كتاب مغز متفكر جهان اسلام، و كتاب شگفتى‌هاى آفرينش مى‌باشد.

وابسته‌ها

توحید مفضل و اخلاق