تفسیر الشهید زید بن علي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>') |
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>') |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
'''تفسير الشهيد زيد بن علي(ع) المسمى تفسير غريب القرآن'''، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌العابدين (ع) (شهادت 121ق) است كه با تحقيق حسن محمدتقى حكيم منتشر شده است. اهميت اين كتاب به دليل قدمت آن است و اينكه از قديمى‌ترين كتبى است كه در علم لغت و تفسير به دست ما رسيده است. اين كتاب پس از سال 118ق، تأليف شده است ..<ref>مقدمه محقق، ص 58</ref> | '''تفسير الشهيد زيد بن علي(ع) المسمى تفسير غريب القرآن'''، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌العابدين (ع) (شهادت 121ق) است كه با تحقيق حسن محمدتقى حكيم منتشر شده است. اهميت اين كتاب به دليل قدمت آن است و اينكه از قديمى‌ترين كتبى است كه در علم لغت و تفسير به دست ما رسيده است. اين كتاب پس از سال 118ق، تأليف شده است ...<ref>مقدمه محقق، ص 58</ref> | ||
كتاب را يكى از شاگردان وى به نام عمرو بن خالد واسطى گردآورى و تدوين كرده است. آن‌گونه كه تراجم‌نويسان گفته‌اند برخى از سوره‌هاى اين اثر، به‌ويژه سوره «فاتحةالكتاب» و «البقره» در زمان حبس - پنج ماه - زيد بن على(ع) در زندان شام نگاشته شده است ..<ref>حسين گلزار، مريم، ص 166</ref> | كتاب را يكى از شاگردان وى به نام عمرو بن خالد واسطى گردآورى و تدوين كرده است. آن‌گونه كه تراجم‌نويسان گفته‌اند برخى از سوره‌هاى اين اثر، به‌ويژه سوره «فاتحةالكتاب» و «البقره» در زمان حبس - پنج ماه - زيد بن على(ع) در زندان شام نگاشته شده است ...<ref>حسين گلزار، مريم، ص 166</ref> | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
#بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌اى واحد، به‌طورى‌كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌شود. | #بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌اى واحد، به‌طورى‌كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌شود. | ||
#استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن. | #استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن. | ||
#بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ويژه آيات مربوط به اهل بيت(ع) ..<ref>همان، ص 168</ref> | #بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ويژه آيات مربوط به اهل بيت(ع) ...<ref>همان، ص 168</ref> | ||
در «معجم المعاجم» به اين كتاب اشاره‌اى نشده است و دكتر سزگين نيز در ضمن فهرست‌نگارى آثار تفسيرى آن دوره، فقط به نام آن اشاره‌اى نموده و در بخش معرفى كتب فقهى است كه در مورد آن و نيز نسخ و رواياتش بحث مبسوطى كرده است. از مجموع اين مطالب چنين فهميده مى‌شود كه گويا اين اثر بيشتر جنبه فقهى دارد تا تفسيرى؛ درهرصورت با توجه به اينكه عنوان «غريب القرآن» دارد نمى‌توان در تاريخ علم مفردات قرآن از ذكر آن غفلت نمود ..<ref>شكورى، ابوالفضل، ص 64</ref> | در «معجم المعاجم» به اين كتاب اشاره‌اى نشده است و دكتر سزگين نيز در ضمن فهرست‌نگارى آثار تفسيرى آن دوره، فقط به نام آن اشاره‌اى نموده و در بخش معرفى كتب فقهى است كه در مورد آن و نيز نسخ و رواياتش بحث مبسوطى كرده است. از مجموع اين مطالب چنين فهميده مى‌شود كه گويا اين اثر بيشتر جنبه فقهى دارد تا تفسيرى؛ درهرصورت با توجه به اينكه عنوان «غريب القرآن» دارد نمى‌توان در تاريخ علم مفردات قرآن از ذكر آن غفلت نمود ...<ref>شكورى، ابوالفضل، ص 64</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
نسخهٔ ۴ مهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۰۷:۵۰
| نام کتاب | تفسیر الشهید زید بن علي |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تفسیر غریب القرآن |
| پدیدآورندگان | زید بن علی بن الحسین (ع) (نويسنده)
حکیم، حسن بن محمدتقی (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 82/3 /ز9ت7 |
| موضوع | غریب القرآن
قرآن - واژه نامهها |
| ناشر | الدار العالمیة |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1412 هـ.ق یا 1992 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10658AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
تفسير الشهيد زيد بن علي(ع) المسمى تفسير غريب القرآن، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌العابدين (ع) (شهادت 121ق) است كه با تحقيق حسن محمدتقى حكيم منتشر شده است. اهميت اين كتاب به دليل قدمت آن است و اينكه از قديمى‌ترين كتبى است كه در علم لغت و تفسير به دست ما رسيده است. اين كتاب پس از سال 118ق، تأليف شده است ...[۱]
كتاب را يكى از شاگردان وى به نام عمرو بن خالد واسطى گردآورى و تدوين كرده است. آن‌گونه كه تراجم‌نويسان گفته‌اند برخى از سوره‌هاى اين اثر، به‌ويژه سوره «فاتحةالكتاب» و «البقره» در زمان حبس - پنج ماه - زيد بن على(ع) در زندان شام نگاشته شده است ...[۲]
ساختار
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه مفصل از محقق كتاب و متن تفسير است. بعد از مقدمه، تفسير غريب القرآن زيد بن على(ع) آورده شده است كه در اين قسمت به ترتيب مصحف، واژه يا واژگان غريب هر 114 سوره قرآن كريم از سوره «فاتحةالكتاب» تا «الناس» معنا شده است.
گزارش محتوا
اين كتاب شامل مقدمه‌اى مفصل به قلم محمدتقى حكيم است كه در آن بخش‌هاى مختلفى از جمله شرح حال زيد از ولادت تا شهادت، نام والدين، القاب، مناقب، تأليفات وى، راويان، دلايل قيام زيد، فرقه زيديه و معرفى تأليفات ديگر در زمينه غريب القرآن به ترتيب قدمت آنها آورده شده است. توضيحاتى پيرامون تفسير غريب القرآن زيد بن على(ع) و شيوه تحقيقى محقق كتاب از ديگر مطالب مقدمه است.
در اينجا به روش‌شناسى كتاب غريب القرآن مى‌پردازيم كه البته برخى از موارد ذيل مانند شماره‌هاى 7 و 9 از نقاط ضعف اين اثر بشمار مى‌روند:
- ريشه‌هاى مشترك يا غير مشترك، از حجم 6236 آيه قرآن كريم، مجموعاً 2786 آيه از سور مختلف قرآن كه داراى 1152 ريشه مشتركند، در اين اثر بررسى شده است.
- شرح و بيان كلمات پيچيده و غريب و بررسى لغوى و معنايى و توضيح مفردات آنها.
- بررسى لغاتى كه غير لغت قريش در قرآن آمده است.
- شرح جملات و عبارات قرآنى.
- بررسى واژه يا واژگان و عبارات قرآنى به لحاظ تفسيرى.
- بررسى به لحاظ مصداق.
- بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌اى واحد، به‌طورى‌كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌شود.
- استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن.
- بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ويژه آيات مربوط به اهل بيت(ع) ...[۳]
در «معجم المعاجم» به اين كتاب اشاره‌اى نشده است و دكتر سزگين نيز در ضمن فهرست‌نگارى آثار تفسيرى آن دوره، فقط به نام آن اشاره‌اى نموده و در بخش معرفى كتب فقهى است كه در مورد آن و نيز نسخ و رواياتش بحث مبسوطى كرده است. از مجموع اين مطالب چنين فهميده مى‌شود كه گويا اين اثر بيشتر جنبه فقهى دارد تا تفسيرى؛ درهرصورت با توجه به اينكه عنوان «غريب القرآن» دارد نمى‌توان در تاريخ علم مفردات قرآن از ذكر آن غفلت نمود ...[۴]
وضعيت كتاب
در انتهاى كتاب، فهرست مصادر، آيات، قرائات قرآنى، معانى فواتح سور، آثار و اخبار، لغت، شعر، اقوال عرب، لهجه‌هاى عربى، لغات بيگانه، اضداد، اعلام، امم و قبايل و ملل و نحل، اماكن و شهرها، حيوانات، گياهان و فهرست مطالب كتاب آمده است.
در پاورقى كتاب اختلاف نسخ، تصحيح تصحيف‌ها و تحريف‌ها، توضيحات برخى آيات و عبارات با استفاده از ديگر منابع و ارجاع به آنها آمده است.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. درآمدى بر تفسير واژه‌هاى قرآن، شكورى، ابوالفضل، نامه مفيد، زمستان 1374، شماره 4.
3. تفسير غريب القرآن از منظر معرفى و نقد، حسين گلزار، مريم، بينات، سال پانزدهم، پاييز 1387، شماره 3.
پیوندها
مطالعه کتاب تفسیر الشهید زید بن علي در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور