صفة الصفوة: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صفة الصفوة''' اثر جمال‌الدين ابوالفرج بن جوزى، تلخيصى است از كتاب «حلية الأولياء و طبقات الأصفياء» اثر [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعيم اصفهانى]]، در شرح حال بزرگان علمى <ref>ر.ك: مدرسى چهاردهى، مرتضى، 1320، ص189</ref>.

اين كتاب، از جمله مهم‌ترين كتب طبقات‌نگارى صوفيان در قرن ششم محسوب شده و درباره آن، گفته شده است كه: «اين كتاب، در واقع تهذيب، تصحيح و تلخيصى از كتاب «حليه» ابى‌نعيم شمرده مى‌شود» <ref>صفرى فروشانى، نعمت‌الله، 1381، ص70</ref>.

ابونعيم افراد مذكور در كتاب خود را به پنج طبقه تقسيم و مقام معنوى و محامد اخلاقى آنان را گزارش كرده است: طبقه نخست، در شرح حال امير مؤمنان(ع) و سه خليفه اول؛ طبقه دوم، در معرفى ساير صحابه كه در رتبه پس از خلفا قرار داشتند؛ طبقه سوم، در شرح حال اهل صفّه؛ طبقه چهارم، درباره زنان ناسكه از صحابه، كه با شرح حال حضرت زهرا (س) و همسران پيامبر آغاز شده است و طبقه پنجم، درباره تابعان و تابعانِ تابعان است كه از مهم‌ترين آنها حسن بصرى است <ref>ر.ك: سجادى، سيد جعفر؛ سيد عرب، حسن، 1377، ج14، ص54</ref>.

اما روش [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]] در تنظيم اين كتاب، اسلوب و روشى متفاوت مى‌باشد. وى در اين اثر، روش طبقه‌بندى ناحيه‌اى را پيش گرفته و با شهر مدينه آغاز كرده و سپس به مكه، بغداد و... رسيده است. وى هر شهرى را كه نام برده، طبقات عابدان و زاهدان آن ناحيه را نيز ذكر كرده است و شماره زندگى‌نامه‌هاى آن، به بيش از هزار زندگى‌نامه مى‌رسد <ref>ر.ك: صفرى فروشانى، نعمت‌الله، 1381، ص70</ref>.

كتاب با دو مقدمه از محققين و مؤلف آغاز شده است. در مقدمه نخست، ضمن ارائه زندگى‌نامه مختصرى از نويسنده، به منابعى كه در تصحيح و ضبط و تخريج مطالب و روايات كتاب، مورد استفاده قرار گرفته، اشاره شده است. از جمله اين منابع، عبارتند از: «[[صحيح بخارى]]»؛ «[[صحيح مسلم]]»؛ «[[سنن ابى‌داود]]»؛ «حلية الأولياء» [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعيم اصفهانى]]؛ «[[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد]] »؛ «[[سنن ترمذى]]»؛ «شمائل الرسول» [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] و... <ref>ر.ك: مقدمه، ج1، صفحه د - ح</ref>.

در مقدمه نويسنده، ضمن بيان برخى ويژگى‌ها و محاسن كتاب «حلية الأولياء» [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعيم اصفهانى]]، به اين نكته اشاره شده است كه اين كتاب، با همه محاسنش، داراى كاستى‌ها و فزونى‌هايى است؛ ولذا وى به‌منظور حذف اين اضافات و جبران و اصلاح نواقص آن، اقدام به تلخيص آن كرده است. برخى از فزونى‌ها و اضافات مذكور، عبارتند از: اطاله در ذكر احاديث مرفوعه؛ ذكر روايات موضوعه و باطل؛ نسبت دادن تصوف به بزرگانى همچون ابوبكر، عمر، عثمان، على، حسن و...؛ اطاله كلام و توضيح بيش از حد؛ حكايت برخى از افعال صوفيه كه صحيح نمى‌باشد، درحالى‌كه احتمال دارد مبتدى صحيح بودن آن عمل را تصور كند؛ خلط در ترتيب و تقديم و تأخيرهاى نابجا و... <ref>ر.ك: مقدمه نويسنده، همان، ص5-12</ref>.

نويسنده همچنين سه كاستى براى كتاب ابونعيم ذكر كرده و خود در پى جبران آن برآمده كه عبارتند از: ذكر نكردن شرح حال سيد زهاد و امام كل كه پيامبر(ص) مى‌باشد؛ ترك بسيارى از زهاد و عابدين مشهور و همچنين نپرداختن به بانوان زاهد و عابد، مگر در موارد بسيار اندك <ref>ر.ك: همان، ص16</ref>.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع <ref>ر.ك: پاورقى، ج1، ص74</ref>، به توضيح برخى از مطالب متن پرداخته شده است <ref>ر.ك: همان، ص75</ref>.