جمهرة تراجم الفقهاء المالکیة: تفاوت میان نسخه‌ها

در افتتاحیه ناشر، به موضوع کتاب اشاره گردیده است<ref>متن کتاب، ج1، ص5-7</ref>.

در استهلال که به قلم مهذب نوشته شده، به اهمیت فقه اشاره و شرح حال مختصری از مالک بن انس، ارائه گردیده و روش کار، توضیح داده شده است<ref>استهلال، همان ص9-22</ref>.

در مقدمه، به معرفی آثاری که در تراجم فقهای مالکیه، از اول قرن ششم تا آخر قرن یازدهم نوشته شده پرداخته شده است. این آثار عبارتند از: «ترتیب المدارک و تقریب المسالک لمعرفة أعلام مذهب مالک» قاضی ابوالفضل عیاض بن موسی بن عیاض یحصبی؛ «دیباج المذهب فی معرفة أعیان علماء المذهب» ابراهیم بن نورالدین یعمری؛ «طبقات المالکیة» عبدالرحمن بن محمد مصری؛ «طبقات الفقهاء المالکیة» نویسنده مجهول و «تاریخ فی مشاهیر المالکیة» عبدالله بن یعقوب بن عبدالله بن یعقوب بن سلیمان ‌هاشمی<ref>ر.ک: مقدمه، همان، ص32-110</ref>.

تراجم کتاب، در چهار باب اسماء، ابناء، کنیه‌ها و انساب تقسیم شده است. اولین فرد معرفی شده در باب اسماء، ابوالقاسم ابان بن عیسی بن دینار بن واقد غافقی<ref>متن کتاب، همان، ص145</ref> و آخرین نفر، یونس بن یوسف بن مؤذن وشقی<ref>همان، ج3، ص1406</ref> است. اولین فرد در باب ابناء، ابن جمیل بصری از آل حماد بن زید<ref>همان، ص1411</ref> و آخرین فرد، ولد ابیبکر محمد بن رمضان بن شاکر حمیری<ref>همان، ص1414</ref> است. اولین فرد در باب کنیه‌ها ابوبکر بن احمد بن علی بن احمد باغانی<ref>همان، ص1417</ref> و آخرین نفر ابویوسف بن مسلم بن یزید بن ربیعه حضرمی می‌باشد<ref>همان، 1440</ref> و در باب انساب نیز دو نفر ذکر شده است که عبارتند از محمد بن منصور ابوبکر شهرزوری و صدینی مالکی معروف به شقاشقی<ref>همان، ص1443</ref>.

مهذب در تدوین این اثر، تمامی کتاب «المدارک» را مورد مطالعه قرار داده و سعی نموده است تا مطالب مربوط به تراجم فقهای مالکیه را با ذکر مطالب مهم و بدون تصرف در نصوص منقول آن، اختصار نماید<ref>ر.ک: استهلال، ج1، ص17</ref>.

وی در ترتیب عناصر ترجمه، روش زیر را دنبال کرده است: ابتدا اسم مترجم را ذکر نموده و پس از آن به نسب و در صورت امکان، به ذکر جد اعلای وی پرداخته و سپس کنیه، نسبت به قبلیه همراه با تمییز موالی از ذوی الاصلاب، نسبت به شهر، نسبت به صنایع، وظایف، علوم و احوال، همراه با اشاره به اشتهار افراد به کنیه یا لقب در صورت معروف بودن به آن، سپس اسم سه تن از شیوخ مترجم - درحالی که نام مالک بن انس اگر از آن شیوخ باشد ابتدا آمده است - را ذکر و پس از آن، سه تن از شاگردان وی را یاد کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

پس از این موارد، مهم ترین تألیفات فرد ذکر گردیده که غالبا به بیش از چهار مورد نمی‌رسد. در ادامه اقوال علما در بیان جایگاه و مکانت مترجم در فقه و علم ذکر گردیده و منزلت وی در جرح و تعدیل، مخصوصا اگر از اهل روایت باشد، تبیین شده و سپس، به تألیفاتی که به بیان ترجمه و مناقب آن فرد پرداخته‌اند، اشاره گردیده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

در نهایت، به ذکر تاریخ ولادات و وفیات، درحالی که مکان و زمان آن نیز بیان گردیده، همراه با اشاره به اختلافات موجود در بیان تاریخ و تقدیم راجح بر مرجوح و ذکر عمر مترجم اگر به آن تصریح شده و مخالف تاریخ ولادت و وفات نباشد، ختم گردیده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

نویسنده در ذکر موارد فوق، فقط به کتاب «المدارک» - هرچند این کتاب، اصل و اساس کار بوده - اکتفا ننموده است، بلکه به مصادر و منابع زیادی - چه متقدم بر «المدارک» و چه متأخر از آن - رجوع نموده، اما التزامی به ذکر آن منابع نداشته است. وی از این منابع، مطالبی را که قاضی عیاض از آنها غافل بوده و یا به گمان وی اشتباه بوده را اقتباس نموده است؛ مخصوصا مطالب مربوط به اصل ترجمه نظیر نام و توابع آن و تاریخ ولادات و وفیات؛ به عنوان مثال، تاریخ ولادات و وفیات علمای ‌اندلس را از اقوال غیر قاضی عیاض استفاده نموده و مبنا را بر اقوال علمای ‌اندلسی گذاشته است؛ به این دلیل که علمای هر شهری، بیشتر از دیگران به معاصرین خود علم دارند<ref>ر.ک: همان، ص18</ref>.

در پاورقی‌ها به ذکر منابع و مصادر ترجمه پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقی، ج1، ص519</ref>.