غاية الإتقان في تدبير بدن الإنسان

غایة الإتقان في تدبیر بدن الإنسان

نام کتاب	غایة الإتقان في تدبیر بدن الإنسان
نام های دیگر کتاب	کتاب غایه الاتقان فی تدبیر الانسان
پدیدآورندگان	یحیی بن صالح (گردآورنده) ابن سلوم حلبی، صالح بن نصر الله (نويسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس)
زبان	عربی
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏8‎‏غ‎‏2
موضوع	پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14
ناشر	دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1388 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12489AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«غايه الاتقان فى تدبير بدن الانسان» تألیف صالح بن نصرالله بن سلوم حلبى، رئيس الاطباء حكومت عثمانى (متوفى 1080ق) است. اين كتاب كه براى سلطان عثمانى شهرخان بن ابراهيم خان نگاشته شده از جامع‌ترين نگاشته‌هاى بر جاى مانده از اطبا و پزشكان سنتى قلمرو وسيع امپراطورى عثمانى است.

ساختار

كتاب مشتمل بر مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و چهار مقاله است. مقاله اول در امراض سر و شامل 101 فصل، مقاله دوم در امراض ريه و شكم و شامل 143 فصل و مقاله سوم در بيمارى‌هاى زنان و اطفال در 87 فصل و مقاله چهارم در بيمارى‌هاى كه به عضو خاصى اختصاص ندارد. اين مقاله شامل دو باب (باب اول در تب‌ها مشتمل بر 27 فصل و باب دوم در اورام مشتمل بر 67 فصل) و نيز يك باب مستقل ديگر در زمينه سموم و گزش حيوانات سمى و در پايان درباره اوزان و مقادير مورد استفاده در كتب طبى است.

گزارش محتوا

اين اثر توسط يكى از ماهرترين پزشكان دربار امپراطوران عثمانى نگاشته شده، از اين رو جايگاه علمى اين اثر بازگوكننده سطح علمى دانش طب در بخشى از قلمرو اسلامى آن روزگار است.

مويد اهميت و اعتبار اين اثر و اقبال به آن، ترجمه آن به زبان تركى است. يك نسخه از اين كتاب به زبان ترك با عنوان غايه البيان فى تدبير الانسان در كتابخانه آستان قدس رضوى وجود دارد كه با محتواى كتاب حاضر همخوانى دارد.

اين اثر علاوه بر جامعيت آن در حوزه درمان بيمارى‌ها، اثر قابل استفاده براى اطباى طب سنتى است كه مؤلف با بيانى روان به بررسى اسباب و علائم بيمارى‌ها و اقسام آنها پرداخته است و در ادامه درمان و شيوه معالجه آنها را بيان كرده است.

بهره حال كتاب حاضر مى‌تواند به عنوان منبع خوبى در علم معالجات مورد استفاده قرار گيرد، زيرا اين كتاب از گنجينه عظيم كتب حكماى دوران تمدن اسلامى گردآورى شده است.

مؤلف در نگارش اين اثر به سخنان و اقوال پزشكان متعددى استناد كرده است: كسانى همانند ماطيوس طبيب (غاية الاتقان، ص21)، على بن عباس (همان، ص23)، جالينوس (همان، ص24 و 37 و 41)، شيخ الرئيس ابن سينا (همان، ص25، 112، 128)، ستاريوس (همان، ص51)، محمد بن زكرياى رازى (همان، ص53)، قرنليوس (همان، ص114)، سنارتوس (همان، ص58)، زيكوسيس (همان، ص70). البته در اين ميان گويا مؤلف ارادت علمى بيشترى نسبت به جالينوس دارد از اين‌رو از او كلمات بيشترى را نقل مى‌نمايد.

وضعيت كتاب

كتاب غايه الاتقان ابتدا به عنوان الطب المجرب با تصحيح و مقدمه به قلم آقاى محسن عقيل منتشر شده است.

افست اين اثر را موسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشك ايران با ديباچه‌اى از دكتر محمد مهدى اصفهانى در معرفى اين اثر در سال 1388ش منتشر ساخته است.

در پاورقى كتاب، اختلاف نسخ، توضيح برخى الفاظ و عبارات ذكر شده است. فهرست مطالب نيز در انتهاى اثر آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب