۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ':ت' به ': ت'
جز (جایگزینی متن - ':ف' به ': ف') |
جز (جایگزینی متن - ':ت' به ': ت') |
||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
تأليف اين كتاب،شوال سال 807 ه.ق در يكى از توابع سمرقند تمام گشته است. | تأليف اين كتاب،شوال سال 807 ه.ق در يكى از توابع سمرقند تمام گشته است. | ||
الموقف الاول فى المقدمات:مؤلف در اين موقف وارد مقدمات كلام مىشود كه شامل شش مرصد مىباشد المرصد الاول:آنچه عرفا در علم كلام واجب است.اين مرصد از شش مقصد تشكيل شده است كه عبارتند از:تعريف علم كلام، موضوع علم كلام،فايده علم كلام،شرافت علم كلام، مسائل علم كلامو تسميه آن به علم كلام.المرصد الثانى:در تعريف مطلق علم مىباشد.المرصد الثالث در اين مرصد اقسام علم مورد كنكاش قرار مىگيرد كه شامل 4 مقصد است:تعريف علم، علم حادث، تصور و تصديق، آراء ضعيف.المرصد الرابع:دلايل علوم ضرورى را بررسى مىنمايد.المرصد الخامس:در بيان مطلوب علم كلام مىباشد كه مباحث آن در 10 مقصد بيان شده است:نظر صحيح، كيفيت افاده نظر صحيح براى علم،شرط نظر، معرفة الله، اولين واجب بر مكلف،نظر فاسد، اختلافات شروط علم، مغايرت علم با مدلول. | الموقف الاول فى المقدمات:مؤلف در اين موقف وارد مقدمات كلام مىشود كه شامل شش مرصد مىباشد المرصد الاول:آنچه عرفا در علم كلام واجب است.اين مرصد از شش مقصد تشكيل شده است كه عبارتند از: تعريف علم كلام، موضوع علم كلام،فايده علم كلام،شرافت علم كلام، مسائل علم كلامو تسميه آن به علم كلام.المرصد الثانى:در تعريف مطلق علم مىباشد.المرصد الثالث در اين مرصد اقسام علم مورد كنكاش قرار مىگيرد كه شامل 4 مقصد است: تعريف علم، علم حادث، تصور و تصديق، آراء ضعيف.المرصد الرابع:دلايل علوم ضرورى را بررسى مىنمايد.المرصد الخامس:در بيان مطلوب علم كلام مىباشد كه مباحث آن در 10 مقصد بيان شده است:نظر صحيح، كيفيت افاده نظر صحيح براى علم،شرط نظر، معرفة الله، اولين واجب بر مكلف،نظر فاسد، اختلافات شروط علم، مغايرت علم با مدلول. | ||
المرصد السادس:طريق وصول به علم كلام كه در ضمن هشت مقصد بيان شده است:تحديد و تقسيم علم كلام، وجوب شناخت معرف قبل از معرف،أجلى بودن معرف از معرف، روشهاى استدلال،قياس،قويترين طريق اثبات مسائل كلام،قضاياى طريق تصديق،دلايل عقلى و نقلى،جايگاه ادلۀ عقلى و نقلى. | المرصد السادس:طريق وصول به علم كلام كه در ضمن هشت مقصد بيان شده است: تحديد و تقسيم علم كلام، وجوب شناخت معرف قبل از معرف،أجلى بودن معرف از معرف، روشهاى استدلال،قياس،قويترين طريق اثبات مسائل كلام،قضاياى طريق تصديق،دلايل عقلى و نقلى،جايگاه ادلۀ عقلى و نقلى. | ||
الموقف الثانى فى الامور العامة:اين موقف شامل مباحث كلى از قبيل واجب،جوهر، عرض مىباشد كه شامل يك مقدمه و پنج مرصد است، مرصد اول در مورد وجود و عدم مىباشد كه خود مشتمل است بر هفت مقصد همچون تعريف وجود از حيث بديهى بودن، اشتراك معنوى وجود، رابطۀ وجود با ماهيت از حيث عينيت و يا زيادت آن بر وجود، وجود ذهنى، معدوم،شى بودن معدوم، اتحاد وجود و ماهيت،حال. | الموقف الثانى فى الامور العامة:اين موقف شامل مباحث كلى از قبيل واجب،جوهر، عرض مىباشد كه شامل يك مقدمه و پنج مرصد است، مرصد اول در مورد وجود و عدم مىباشد كه خود مشتمل است بر هفت مقصد همچون تعريف وجود از حيث بديهى بودن، اشتراك معنوى وجود، رابطۀ وجود با ماهيت از حيث عينيت و يا زيادت آن بر وجود، وجود ذهنى، معدوم،شى بودن معدوم، اتحاد وجود و ماهيت،حال. | ||
المرصد الثانى:ماهيت بما هى هى در 12 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:تمييز ماهيت از غير، تقسيمات ماهيت،نظر افلاطون، ماهيت يا مركب، اجزاء ماهيت مركب، ماهيت مجعول، مركب، اجزاء مركب، ماهيت حقيقى، وجوب نياز به اجزاء ماهيت، وجوب قبول شركت در ماهيت، آراء حكما در ماهيت. | المرصد الثانى:ماهيت بما هى هى در 12 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تمييز ماهيت از غير، تقسيمات ماهيت،نظر افلاطون، ماهيت يا مركب، اجزاء ماهيت مركب، ماهيت مجعول، مركب، اجزاء مركب، ماهيت حقيقى، وجوب نياز به اجزاء ماهيت، وجوب قبول شركت در ماهيت، آراء حكما در ماهيت. | ||
المرصد الثالث:اين مرصد بحث مىكند از وجوب، امتناع،قدم،حدوث مباحث اين مرصد در 6 مقصد مىباشد كه عبارتند از:تصور واجب ممكن و ممتنع، اعتبارى بودن واجب، ممكن و ممتنع، تقسيمات چهارگانه واجب، ممكن، قديم،قديم زمانى و ذاتى. | المرصد الثالث:اين مرصد بحث مىكند از وجوب، امتناع،قدم،حدوث مباحث اين مرصد در 6 مقصد مىباشد كه عبارتند از: تصور واجب ممكن و ممتنع، اعتبارى بودن واجب، ممكن و ممتنع، تقسيمات چهارگانه واجب، ممكن، قديم،قديم زمانى و ذاتى. | ||
المرصد الرابع:اين مرصد در بيان مباحث وحدت و كثرت مىباشد كه در 11 مقصد بيان شده است:وجود واحد و كثير، اعتبارى بودن وحدت و كثرت،حقيقى بودن آنها، اختلاف حكماء و متكلمين در اينباره، تقابل وحدت و كثرت، مقابله ذاتى بين اين دو، مراتب اعداد، اقسام واحد، تقسيم وحدت به حسب اصطلاح، اثنين، اتحاد مجازى اثنين، مثلان-ضدان-متخالفان، اجتماع متماثلين، عدم اجتماع متقابلان در زمان واحد. | المرصد الرابع:اين مرصد در بيان مباحث وحدت و كثرت مىباشد كه در 11 مقصد بيان شده است:وجود واحد و كثير، اعتبارى بودن وحدت و كثرت،حقيقى بودن آنها، اختلاف حكماء و متكلمين در اينباره، تقابل وحدت و كثرت، مقابله ذاتى بين اين دو، مراتب اعداد، اقسام واحد، تقسيم وحدت به حسب اصطلاح، اثنين، اتحاد مجازى اثنين، مثلان-ضدان-متخالفان، اجتماع متماثلين، عدم اجتماع متقابلان در زمان واحد. | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
المرصد الخامس در مباحث علت و معلول مىباشد كه در 10 مقصد بيان شده است:نياز اشياء به غير، واحد شخصى، استناد آثار متعدد به موثر بسيط، مراد از بسيط حقيقى، علت نبودن غير متناهى در مدت و شدت و عدت بر جسم، امتناع دور در علت و معلول، معيت علت و معلول، تسلسل در علت و معلول،فرق جزء و شرط علت، مسائل هشتگانه علت و معلول. | المرصد الخامس در مباحث علت و معلول مىباشد كه در 10 مقصد بيان شده است:نياز اشياء به غير، واحد شخصى، استناد آثار متعدد به موثر بسيط، مراد از بسيط حقيقى، علت نبودن غير متناهى در مدت و شدت و عدت بر جسم، امتناع دور در علت و معلول، معيت علت و معلول، تسلسل در علت و معلول،فرق جزء و شرط علت، مسائل هشتگانه علت و معلول. | ||
الموقف الثالث: فى الاعراض مؤلف مباحث مربوط به اعراض را در يك مقدمه و سه مرصد بيان مىكند كه عبارتند از:المرصد الاول:مباحث كلى اعراض كه در 8 مقصد مطرح شده كه عبارتند از:تعريف عرض، اقسام عرض، عرض از ديدگاه حكماء، اثبات عرض، عدم انتقال اعراض، عدم جواز قيام عرض به عرض، عدم بقاء عرض در دو زمان، عدم بقاء عرض در دو محل. | الموقف الثالث: فى الاعراض مؤلف مباحث مربوط به اعراض را در يك مقدمه و سه مرصد بيان مىكند كه عبارتند از:المرصد الاول:مباحث كلى اعراض كه در 8 مقصد مطرح شده كه عبارتند از: تعريف عرض، اقسام عرض، عرض از ديدگاه حكماء، اثبات عرض، عدم انتقال اعراض، عدم جواز قيام عرض به عرض، عدم بقاء عرض در دو زمان، عدم بقاء عرض در دو محل. | ||
المرصد الثانى: فى الكم مباحث اين موقف در نه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:خواص كم، اقسام كم، اقسام جسم،ذاتيات و عرضيات كم، انكار متكلمين بر عدد، انكار متكلمين بر مقدار، انكار متكلمين بر زمان،حقيقت زمان، مكانالمرصد الثالث: فى الكيفيات مباحث كيفيات شامل يك مقدمه و چهار فصل مىباشد كه عبارتند از:كيفيات محسوسه در 5 مقصد شامل:حرارت،يبوست، اعتماد،صلابت، ملاسه، الوان، انكار لون،نور،ظلمت قسم ثانى:ضوء در 4 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ماهيت نور، مراتب نور، كيفيت و ارتباط هوا با نور،شعاع و طلعلع نور. | المرصد الثانى: فى الكم مباحث اين موقف در نه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:خواص كم، اقسام كم، اقسام جسم،ذاتيات و عرضيات كم، انكار متكلمين بر عدد، انكار متكلمين بر مقدار، انكار متكلمين بر زمان،حقيقت زمان، مكانالمرصد الثالث: فى الكيفيات مباحث كيفيات شامل يك مقدمه و چهار فصل مىباشد كه عبارتند از:كيفيات محسوسه در 5 مقصد شامل:حرارت،يبوست، اعتماد،صلابت، ملاسه، الوان، انكار لون،نور،ظلمت قسم ثانى:ضوء در 4 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ماهيت نور، مراتب نور، كيفيت و ارتباط هوا با نور،شعاع و طلعلع نور. | ||
النوع الثالث:مسموعات در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ماهيت صوت، كيفيت صوت وجود خارجى صوت.القسم الثانى:حروف در 4 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ماهيت حروف اقسام حروف، ابتدا به ساكن، امكان جمع ساكنين.الفصل الثانى:كيفيات نفسانية در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:تعريف حيات،شرط حيات، تعريف مرگ. | النوع الثالث:مسموعات در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ماهيت صوت، كيفيت صوت وجود خارجى صوت.القسم الثانى:حروف در 4 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ماهيت حروف اقسام حروف، ابتدا به ساكن، امكان جمع ساكنين.الفصل الثانى:كيفيات نفسانية در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف حيات،شرط حيات، تعريف مرگ. | ||
النوع الثانى:علم در 14 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:نسبت مخصوص عالم و معلوم، تعلق علم واحد به دو معلوم،جهل مركب، مباحث پيرامون جهل مركب،حواس پنجگانه،صورتهاى عقلى، علم تفصيلى و اجمالى، علم بالفعل و بالقوه، علم فعلى، مراتب عقل، اطلاقات عقل، تعلق دو علم به دو معقول،دگرگونى علم نظرى به علم ضرورى و بالعكس، استناد علم ضرورى به علم نظرى. | النوع الثانى:علم در 14 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:نسبت مخصوص عالم و معلوم، تعلق علم واحد به دو معلوم،جهل مركب، مباحث پيرامون جهل مركب،حواس پنجگانه،صورتهاى عقلى، علم تفصيلى و اجمالى، علم بالفعل و بالقوه، علم فعلى، مراتب عقل، اطلاقات عقل، تعلق دو علم به دو معقول،دگرگونى علم نظرى به علم ضرورى و بالعكس، استناد علم ضرورى به علم نظرى. | ||
النوع الثالث:اراده در 7 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:تعريف اراده، ارادۀ قديم، عدم اشتراط اراده به اعتقاد نفع، مغايرت اراده با شهوت، مغايرت اراده با تمنى،قول اشعرى در اراده، اراده و رابطه او با ذات متعلق. | النوع الثالث:اراده در 7 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف اراده، ارادۀ قديم، عدم اشتراط اراده به اعتقاد نفع، مغايرت اراده با شهوت، مغايرت اراده با تمنى،قول اشعرى در اراده، اراده و رابطه او با ذات متعلق. | ||
النوع الرابع:مبحث قدرت در 13 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:تعريف قدرت، مقدور بودن يك شى براى دو قادر، وجودى بودن صفت قدرت، اثبات قدرت،قدرت همراه فعل،قدرت قادر بر فعلى كه از آن منع شده است.تعلق قدرت به ضدين، عجز، تابع علم بودن مقدور، منافات داشتن خواب با قدرت و... | النوع الرابع:مبحث قدرت در 13 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف قدرت، مقدور بودن يك شى براى دو قادر، وجودى بودن صفت قدرت، اثبات قدرت،قدرت همراه فعل،قدرت قادر بر فعلى كه از آن منع شده است.تعلق قدرت به ضدين، عجز، تابع علم بودن مقدور، منافات داشتن خواب با قدرت و... | ||
النوع الخامس:كيفيات نفسانى در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:بديهى بودن لذت و درد، و مباحث مربوط به صحت. | النوع الخامس:كيفيات نفسانى در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:بديهى بودن لذت و درد، و مباحث مربوط به صحت. | ||
الفصل الثالث:كيفيات مخصوص به كميات در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:كيفيات مخصوص كميات،خط.المرصد الرابع:مقولات نسبى در يك مقدمه و دو فصل كه عبارتند از:مقولات نسبى كه در خارج موجود هستند، اكوان در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:تعريف مقولات نسبى، انواع كون،ضرورى بودن وجود كون،حركت جواهر،جوهر فرد، تضاد اكوان، اختلافات معتزله در اكوان. | الفصل الثالث:كيفيات مخصوص به كميات در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:كيفيات مخصوص كميات،خط.المرصد الرابع:مقولات نسبى در يك مقدمه و دو فصل كه عبارتند از:مقولات نسبى كه در خارج موجود هستند، اكوان در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف مقولات نسبى، انواع كون،ضرورى بودن وجود كون،حركت جواهر،جوهر فرد، تضاد اكوان، اختلافات معتزله در اكوان. | ||
الفصل الثانى:مبحث«اين» در سيزده مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:حركت و سكون جسم،نظر [[ارسطو]] در تعريف حركت، اختلاف حكماء در اينكه حركت از مقولات است يا نه، علت حركت طبيعى، مقتضيات ششگانه حركت، لوازم مقتضيات ششگانه حركت، انواع حركت از جهت تضاد، لوازم تضاد حركت، اقسام حركت بعنوان كم بالعرض، محرك،حركت از جهت سرعت زمانى و ملازمات آن، علت كندى حركت،دو حركت مستقيم. المرصد الخامس:مبحث اضافه در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ابوت، خواص مضاف، عدم استقلال اضافه، تقسيمات اضافه، اقسام مضاف از جهت تقدم و تأخر. | الفصل الثانى:مبحث«اين» در سيزده مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:حركت و سكون جسم،نظر [[ارسطو]] در تعريف حركت، اختلاف حكماء در اينكه حركت از مقولات است يا نه، علت حركت طبيعى، مقتضيات ششگانه حركت، لوازم مقتضيات ششگانه حركت، انواع حركت از جهت تضاد، لوازم تضاد حركت، اقسام حركت بعنوان كم بالعرض، محرك،حركت از جهت سرعت زمانى و ملازمات آن، علت كندى حركت،دو حركت مستقيم. المرصد الخامس:مبحث اضافه در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ابوت، خواص مضاف، عدم استقلال اضافه، تقسيمات اضافه، اقسام مضاف از جهت تقدم و تأخر. | ||
الموقف الرابع:موضوع جواهر در يك مقدمه و چهار مرصد بيان مىشود كه عبارتند از:مقدمه در تعريف جواهر و المرصد الاول:جسم در دو فصل بيان مىشود كه عبارتند از:حقيقت و اجزاء جسم در هشت مقصد مىباشد كه شامل:تعريف جسم، رابطه جسم و اعراض مجتمه، تقسيمات جسم به اعتبار تركيب و بساطت،دلايل متكلمين بر وجود جسم،دلايل حكماء بر اينكه جسم بسيط واحد متصل فى نفسه است، اجسام بسيط لطيف، هيولى و صورت، تفريعات هيولى. | الموقف الرابع:موضوع جواهر در يك مقدمه و چهار مرصد بيان مىشود كه عبارتند از:مقدمه در تعريف جواهر و المرصد الاول:جسم در دو فصل بيان مىشود كه عبارتند از:حقيقت و اجزاء جسم در هشت مقصد مىباشد كه شامل: تعريف جسم، رابطه جسم و اعراض مجتمه، تقسيمات جسم به اعتبار تركيب و بساطت،دلايل متكلمين بر وجود جسم،دلايل حكماء بر اينكه جسم بسيط واحد متصل فى نفسه است، اجسام بسيط لطيف، هيولى و صورت، تفريعات هيولى. | ||
الفصل الثانى:جسم طبيعى در يك مقدمه و پنج قسم بيان مىشود كه عبارتند از:افلاك در شش مقصد بيان مىشود كه شامل:تعداد افلاك، اثبات محدود بودن جسم در جهات مختلف،فلكهاى ثابت،فلك خورشيد،فلك قمر. | الفصل الثانى:جسم طبيعى در يك مقدمه و پنج قسم بيان مىشود كه عبارتند از:افلاك در شش مقصد بيان مىشود كه شامل: تعداد افلاك، اثبات محدود بودن جسم در جهات مختلف،فلكهاى ثابت،فلك خورشيد،فلك قمر. | ||
القسم الثانى:كواكب مضىء در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:هلال ماه، خسوف ماه، كسوف خورشيد، محو قمر، مجرة. | القسم الثانى:كواكب مضىء در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:هلال ماه، خسوف ماه، كسوف خورشيد، محو قمر، مجرة. | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
الموقف الخامس:مبحث الهيات در هفت مرصد بيان مىشود كه عبارتند از:المرصد الاول:موضوع ذات در سه مقصد بيان مىشود كه شامل:اثبات صانع،ذات حق تعالى كيفيت وجود حق تعالى با ماهيت. | الموقف الخامس:مبحث الهيات در هفت مرصد بيان مىشود كه عبارتند از:المرصد الاول:موضوع ذات در سه مقصد بيان مىشود كه شامل:اثبات صانع،ذات حق تعالى كيفيت وجود حق تعالى با ماهيت. | ||
المرصد الثانى:صفات سلبيه خداوند در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:تصور مكان و جهت براى خداوند،جسم نبودن خداى تعالى، رابطه جوهر و عرض با خداوند، رابطه زمان با خدا، اتحاد وجودى خداوند، امتناع مقوم بودن حدوث حق تعالى به ذات او، اتفاق عقلا بر عدم اتصاف حق تعالى به عرض محسوس و غير محسوس المرصد الثالث:توحيد | المرصد الثانى:صفات سلبيه خداوند در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تصور مكان و جهت براى خداوند،جسم نبودن خداى تعالى، رابطه جوهر و عرض با خداوند، رابطه زمان با خدا، اتحاد وجودى خداوند، امتناع مقوم بودن حدوث حق تعالى به ذات او، اتفاق عقلا بر عدم اتصاف حق تعالى به عرض محسوس و غير محسوس المرصد الثالث: توحيد | ||
المرصد الرابع:صفات وجودى حق تعالى در هشت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: | المرصد الرابع:صفات وجودى حق تعالى در هشت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۴۵: | ||
المقصد السادس:مبحث افضليت امام افضل بر مفظول بيان مىشود. | المقصد السادس:مبحث افضليت امام افضل بر مفظول بيان مىشود. | ||
المقصد السابع:تعظيم صحابه | المقصد السابع: تعظيم صحابه | ||
==ويژگيهاى كتاب== | ==ويژگيهاى كتاب== | ||