عرفان و عارف نمایان (ترجمه كسر اصنام الجاهلية)

عرفان و عارف نمایان ترجمه کتاب کسر اصنام الجاهلیه

نام کتاب	عرفان و عارف نمایان ترجمه کتاب کسر اصنام الجاهلیه
نام های دیگر کتاب	ترجمه ی کسر اصنام الجاهلیه کسر اصنام الجاهلیه. فارسی
پدیدآورندگان	صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (نويسنده) بیدارفر، محسن (مترجم)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏295‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏4‎‏ ‎‏ک‎‏5041
موضوع	تصوف - دفاعیه‎ها و ردیه‎ها
ناشر	الزهرا (س)
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1371 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12950AUTOMATIONCODE

درباره ترجمه

كتاب «كسر أصنام الجاهلية»، از آثار صدر المتألهين شيرازى، در باب عرفان عملى و آسيب‌شناسى انديشه و عمل‌كرد صوفيان است. استاد محسن بيدارفر، كتاب مذكور را تحت عنوان «عرفان و عارف‌نمايان»، به زبان فارسى ترجمه و در سال 1405ق، منتشر كرده است.[1]

روش ترجمه، همان‌طور كه مترجم خودش در مقدمه‌اش نوشته،[2] روشى ميانه، بين ترجمه تحت اللفظى و ترجمه آزاد و وفادار به متن است و لذا مى‌توان آن را ترجمه‌اى امروزين و متناسب با زبان و فرهنگ نسل حاضر دانست. با مطالعه اين ترجمه و مقايسه آن با متن اصلى آشكار مى‌شود كه مترجم، در كوشش علمى‌اش موفق بوده؛ يعنى توانسته بدون تعصب بى‌جا بر ألفاظ و قالب‌ها، معانى و پيام‌هاى مؤلف را با دقت و امانت منتقل كند و ترجمه‌اى رسا و شيوا بيافريند.

در باره اين ترجمه، چند نكته گفتنى است:

1. مترجم، ترجمه را با مقدمه‌اى عالمانه آغاز كرده و در آن، زمينه پيدايش و نگارش متن اصلى را شرح داده و آثار صدرالمتألهين شيرازى را فهرست كرده و بعد گزارش مختصرى از محتواى كتاب عرضه داشته[3] و سپس مقاله آیت‌الله سيد ابوالحسن رفيعى قزوينى را در باره شرح حال، منزلت علمى - أخلاقى و نوآورى‌هاى فلسفى مؤلف، به‌طور كامل نقل كرده است.[4]

2. به نظر مترجم، روش مؤلف در اين كتاب، بيشتر بر خطابه بنا شده است تا برهان و به همين جهت از تمثيل استفاده مى‌كند، زيرا مخاطبان اين اثر، غير متخصصان هستند، ولى البته هر يك از مطالب كتاب، برهانى دارد كه مصنف آن را در جاى خود در آثار ديگرش بيان كرده است.

3. بيشتر پاورقى‌هاى مترجم، إرجاعى[5] و در مواردى، توضيحى[6] و به ندرت، انتقادى[7] است.

4. توضيح مترجم در باره ترجمه «قرّة أعين» به «روشنى چشم‌ها» در آيه «فلا تعلم نفس ما أخفى لهم من قرّة أعين جزاء بما كانوا يعملون»،[8] از نظر أدبى و تفسيرى جالب است.[9] هم‌چنين مترجم تصريح كرده كه ترجمه جمله «قضم الدنيا قضماً»، به «اندك نيازى از دنيا برگرفت»، مفهومى(نه لفظى)، است.[10]

5. برخى از توضيحات مترجم، از نظر تاريخ فلسفه و كتاب‌شناسى صدر المتألهين سودمند است.[11]

6. مترجم، آدرس آيات و روايات مورد استشهاد را در پاورقى ذكر كرده است، ولى در چند مورد موفق نشده و يا فراموش كرده است.[12]

7. مترجم، همان‌گونه كه خود يادآور شده،[13] دو فصل پايانى مقاله چهارم را ترجمه نكرده است. فصل‌هاى ترجمه نشده، عبارت از وصاياى فيثاغورس منقول از رساله ذهبيه و هم‌چنين وصايا و موعظه‌هاى برخى از حكيمان است. مترجم، اين دو فصل را بى‌فايده شمرده و ادعا كرده كه اين مطالب جز خستگى نمى‌آورد و هم‌چنين عذر آورده كه نقل اين سخنان با وجود مواعظى برتر و جذاب‌تر و بلكه كلماتى در حد اعجاز در احاديث اسلامى، زيره به کرمان بردن است و هدف مؤلف را تأييد سخنان خود با كلام حكيمان شمرده و لكن پنداشته اين مطلوب، بدون ذكر سخنان آنان نيز حاصل است. البته هرچند، برترى كلام پيامبران و اولياى الهى(ع) ثابت است، ولى اين استدلال براى طفره رفتن از ترجمه، موجّه و پذيرفتنى نيست و در هر حال، اين مسئله مقبول باشد يا مردود، باعث نقص ترجمه و عدم مطابقت كامل آن با متن شده است.

8. كتاب، بر اساس نسخه تصحيح شده استاد محمد تقى دانش‌پژوه، ترجمه شده است.[14]

9. مترجم، در يك مورد متن را بر اساس كتاب ديگر مؤلف(أسفار)، تصحيح و سپس مطابق با آن ترجمه كرده است.[15]

10. مترجم، در يك مورد يادآور شده كه در متن كتاب، مؤلف، سهواً قسمتى از يك آيه را با آيه‌اى ديگر خلط كرده است.[16]

11. مترجم، در چند مورد يادآور شده كه آنچه در متن آمده، تضمينى از آيات و يا إشاره‌اى به آيه يا حديث است.[17]

12. مترجم، پاسخ مسئله «تضعيف مكعب» را كه در متن مطرح شده، به كتاب كشكول شيخ بهائى إرجاع داده است.[18]

در باره آقاى محسن بيدارفر، قابل ذكر است كه او يك مترجم ساده نيست، بلكه افزون بر آن، در زمينه فلسفه و عرفان، استاد و صاحب‌نظر نيز هست و آثار علمى متعددى را تصحيح و با مقدمه‌هاى عالمانه و تعليقات لازم منتشر كرده است. آثار منتشر شده از سوى جناب بيدارفر؛ به‌ويژه مقاله‌های «پاسخ به شبهاتى در باب تأويل و تفسير»[19] و «پاسخى كوتاه به تأملى ديگر»،[20] بيان‌گر روش انديشه و پژوهش ايشان است و عقل‌گرايى و باور عميق او به شريعت و حكمت متعاليه را مى‌رساند و چگونگى تقابل و مواجهه صحيح با جمود و ظاهرگرايى را مى‌آموزد.

منابع

1. صدر المتألهين شيرازى، كسر أصنام الجاهلية، تصحيح، تحقيق و مقدمه دكتر محسن جهان‌گيرى، بنياد حكمت اسلامى صدرا، 1381ش؛

2. صدر المتألهين شيرازى، كسر أصنام الجاهلية، حققه و قدّم له محمد تقى دانش‌پژوه، دانشكده علوم معقول و منقول، 1340ش،

3. صدر المتألهين شيرازى، عرفان و عارف‌نمايان، ترجمه محسن بيدارفر، انتشارات الزهراء(س)، چاپ سوم، 1371ش؛

4. كيهان انديشه(نشريه)، مدير مسئول محمد جواد صاحبى، انتشارات كيهان، سال 1371ش، شماره 42 و 43.

---

[1] عرفان و عارف‌نمايان، ترجمه كسر أصنام الجاهلية، مقدمه مترجم، ص 16

[2] همان، ص 15

[3] همان، ص 12 - 15

[4] همان، ص 17 - 22

[5] همان، ص 26، 27، 28 و...

[6] به‌طور مثال ر.ك. همان، ص 68، پاورقى 18 و ص 132، پاورقى 1

[7] همان، ص 7، پاورقى 1

[8] سوره سجده، آيه 17

[9] عرفان و عارف‌نمايان، ص 46، پاورقى 12

[10] همان، ص 151، پاورقى 9

[11] همان، ص 8، پاورقى 5 و ص 9، پاورقى‌هاى 6، 7، 8 و...

[12] همان، ص 50، پاورقى 4 و ص 52، پاورقى 5 و 6 و ص 53، پاورقى 7 و ص 80، پاورقى 2

[13] همان، ص 15 - 16

[14] همان، ص 15

[15] همان، ص 66، پاورقى 16

[16] همان، ص 28، پاورقى 7

[17] همان، ص 26، 42، 44، 49

[18] همان، ص 66، پاورقى 15

[19] كيهان انديشه، ش 42، ص 23 - 40

[20] همان، ش 43، ص 128 - 138

پیوندها

مطالعه کتاب عرفان و عارف نمایان ترجمه کتاب کسر اصنام الجاهلیه در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور