آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین

آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین

نام	آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین
نام های دیگر	خراسانی، آخ‍ون‍د م‍لا م‍ح‍م‍دک‍اظم‌ خ‍راس‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍دک‍اظم‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌
نام پدر	حسین
متولد	1255 هجرى قمرى
محل تولد	مشهد مقدس
رحلت	1290 هـ.ش یا 1329 هـ.ق یا 1911 م
اساتید	شيخ انصاری، آیت‌الله شهابی، سيد على شوشترى، سيد مهدى قزوينى
برخی آثار	فوائد الاُصول (آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین)، کتاب فی الوقف (للآخوند) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقرر
کد مؤلف	AUTHORCODE82AUTHORCODE

ولادت

آیت‌الله محمد كاظم خراسانى، معروف به «آخوند خراسانى» در سال 1255 هجرى قمرى در شهر مقدس مشهد و در خانواده‌اى مشهور به علم و فضل ديده به جهان گشود. جد او از اهالى هرات بود، ولى خانوادۀ او از سالها پيش در شهر مقدس مشهد رحل اقامت افكنده بودند.

تحصيلات

آیت‌الله محمد كاظم خراسانى مقدمات علوم و تحصيلات ابتدايى را در مشهد به اتمام رسانيده، سپس در سبزوار از مجلس درس صاحب اسرار، حاجى ملا هادى سبزوارى بهره‌ها برد. مدتى بعد به تهران هجرت نمود و حكمت و فلسفه را نزد ميرزا ابوالحسن جلوه آموخت.

او در سن 22 سالگى در ماه رجب سال 1277 هجرى قمرى، پس از فراگيرى علوم عقلى و نقلى به قصد نجف اشرف از مشهد حركت كرد و بعد از توقفى در تهران به سوى نجف رهسپار شد.

ورود به نجف

آخوند خراسانى، به نجف آمده بود تا در جوار بارگاه امير المؤمنين على عليه السلام تحصيل علم كند.

تهيدستى او همراه با علاقه و عشق وافر به فراگيرى علوم و استقامتش در برابر شدايد بيشمار و مشكلات خارج از مقدار، او را زبانزد عام و خاص نمود تا جايى كه در اندك مدتى پيش همگان معروف گشت. او از نوادر روزگار خود به شمار مى‌رفت.

اساتيد

آخوند در نجف از محضر اساتيد بزرگى استفاده نمود، بزرگانى همچون:

1. شيخ انصارى
2. آیت‌الله شهابى
3. سيد على شوشترى
4. سيد مهدى قزوينى
5. شيخ رازى
6. ملا عبدالرسول مازندرانى
7. ميرزاى شيرازى

ايشان در اين باره گفته است: بالاترين استاد من شيخ مرتضى انصارى، آن دانشمند نامدار و زاهد و عارف عاليقدر است.

تدريس

وقتى آیت‌الله حاج ميرزا حسن شيرازى به سامرا عزيمت فرمودند، آخوند خراسانى در نجف مانده و شروع به تدريس اصول نمود. گيرايى درس او چنان بود كه تدريس او پيش اهل نظر ممتاز شناخته شده و مجلس درس او از افاضل و مجتهدين پر شد.

حوزۀ درس آخوند در آن روزگار شهرۀ آفاق گشته و بى‌نهايت مورد استقبال قرار گرفت. آخوند بعد از رحلت ميرزاى شيرازى و آیت‌الله رشتى به مرجعيت عامۀ مسلمين رسيد.

مدارس آخوند

آخوند، خود در مدارس كهنه و در حجره‌هاى تنگ و تاريك و بدون روشنايى تحصيل نمود، ولى عاقبت براى طلاب نجف سه مدرسه احداث كرد كه فقها و علماى عاليقدرى در اين مدارس تربيت شدند. اين مدارس عبارتند از:

1. مدرسۀ بزرگ آخوند واقع در قبلۀ صحن. تاريخ بنا، 1321 هجرى قمرى
2. مدرسۀ متوسط آخوند، تاريخ بنا 1326 هجرى قمرى
3. مدرسۀ كوچك آخوند، تاريخ بنا 1328 هجرى قمرى

شاگردان

به درستى نمى‌دانيم آخوند خراسانى چند نفر عالم و مجتهد تربيت كرده، اما تذكره نويسان نوشته‌اند هر بار درس مى‌گفت پاى درس او متجاوز از هزار نفر شاگرد حضور داشتند كه بسيارى از آنها مجتهد مسلم بوده‌اند و در روزگار خود از برجستگان و نوابغ علم به شمار مى‌رفتند.

برخى از شاگردان آخوند عبارتند از:

1. آیت‌الله شيخ ابراهيم اردبيلى
2. آیت‌الله سيد ابوالحسن نقوى
3. آیت‌الله آقا مجتبى تويسركانى
4. آیت‌الله ميرزا مشكين فاضل و...

آخوند و نهضت مشروطيت

آخوند خراسانى همراه ميرزا خليل به طرفدارى از مشروطيت قيام نمود و پيشوايى نهضت ملى اسلامى را در عصر مشروطيت عهده‌دار گرديدند. حمايت اين بزرگواران از مشروطيت، كمك بزرگى به نهضت مردم ايران در آن زمان نمود. تلگرافهاى اعتراض آميز آخوند خراسانى به دربار محمد على شاه قاجار و تشويق مردم جهت ايستادگى در برابر استبداد منجر به سقوط آن پادشاه ستمگر و پناهنده شدن او به دربار روسيه شد.

سجاياى اخلاقى

آخوند خراسانى در زندگى خصوصى، پدرى مهربان و همسرى فداكار بود. فرزندان او هرگز به ياد ندارند كه شيطان خشم بر وى غلبه كرده باشد. او مردى گشاده‌رو و بردبار بود و حال زن و بچۀ خود را بسيار مراعات مى‌نمود. به تميزى سر و وضع و پاكى لباس خود اهميت بسيار مى‌داد. باطنى صاف و ظاهرى نظيف داشت و بهترين فضيلت اخلاقى آن بزرگوار سعۀ صدر بود. او در برابر شدايد و مشكلات حوصله و صبر عجيبى از خود نشان مى‌داد.

فرزندان آخوند

آخوند پنج پسر و يك دختر داشت:

1. تنها دختر آن مرحوم در سال 1308 هجرى قمرى، در نجف به دنيا آمد. او با ميرزا حبيب الله رشتى ازدواج كرد و به تهران رفت و سرانجام در تهران درگذشت. جنازۀ آن مرحومه را به نجف برده، در كنار آرامگاه پدر بزرگوارش به خاك سپردند.
2. آقا ميرزا مهدى (درگذشت 1356 هجرى قمرى)، در تهران رحلت نموده و در مشهد به خاك سپرده شد.
3. آیت‌الله آقا ميرزا محمد (در گذشت 1356 هجرى قمرى)، در حرم مطهر حضرت شاه عبدالعظيم به خاك سپرده شد. او مبارزى نستوه و از مدرسين حوزۀ علميّۀ مشهد بود.
4. آیت‌الله احمد كفايى خراسانى (در گذشت 1391 هجرى قمرى) كه در حرم امام رضا عليه السلام به خاك سپرده شد. حوزۀ درس ايشان در مسجد گوهر شاد بود.
5. حاج حسين آقا (درگذشت 1396 هجرى قمرى). او سالها امامت جماعت را در مساجد تهران عهده‌دار بود و پس از وفات در كنار پدر بزرگوارش به خاك سپرده شد.
6. حاج حسن كفايى (در گذشت 1374 هجرى قمرى). در حرم شاه عبدالعظيم به خاك سپرده شد.

تأليفات

از مهمترين آثار مرحوم آخوند خراسانى مى‌توان به كتب زير اشاره نمود:

1. کتاب كفاية الأصول
2. رسالة الفوائد
3. حاشيه بر مكاسب شيخ انصارى
4. رسالۀ أعلام شيعه
5. رسالۀ عدالت
6. حاشيه بر رسائل
7. کتاب روح الهيات
8. کتاب شرح التبصرة
9. کتاب في الوقف
10. کتاب في القضاء

تأليفات فراوان ديگرى از آن عالم به جاى مانده كه عموما به چاپ نرسيده و به صورت مقالات و رساله‌هاى دست نويس موجود است.

فرمان جهاد

تجاوزات مكرر دولتهاى روس و انگليس و عدم توجه ساير ممالك به ستم‌هاى متعدد اين دو قدرت مستكبر در حق ملت مظلوم ايران قلب دردمند آخوند را شديدا جريحه‌دار ساخت و او را نسبت به جنايات بيگانگان در ايران سخت معترض نمود و چون گزارشهاى فراوانى از تجاوزهاى روسها، كه تا قزوين پيش آمده بودند به دستش رسيد، فرمان جهاد عليه آنان صادر كرد و تصميم گرفت خود در رأس ساير علما براى سركوبى روسيان وارد عمل شود. به همين مناسبت تمام مقدمات حركت و شركت در يك جهاد اسلامى را فراهم نموده و مصمم به اين كار گرديد اما قبل از حركت آخوند خراسانى به ديار دوست شتافت و امتى را داغدار كرد.

رحلت

آن روز همه پريشان حال بودند چون آخوند گفته بود فرداى آن روز سفرى در پيش است. آخوند به اطرافيان مى‌فرمود دغدغه‌اى كه شيطان در قلوب شما انداخته قابل اعتنا نيست. من مى‌روم تا استراحت كنم. ضعف و ناتوانى بر وجودم غلبه كرده است. اما همه چيز خبر از حادثۀ هولناكى مى‌داد. آن شب ابر تيره‌اى شهر نجف را فرا گرفته بود.

زمان حركت آخوند براى مبارزه با متجاوزين روس، در پگاه روز سه‌شنبه 20 ذى‌حجۀ 1329 هجرى قمرى فرا رسيد، اما نيم ساعت قبل از طلوع آفتاب، روح بلند آن مرد بزرگ، تاريكى شب را شكافت و به ملكوت اعلا پيوست.

دو پزشك بر بالين آن بزرگوار حاضر شدند و علت رحلت را، سكتۀ قلبى اعلام نمودند؛ ولى مرگ ناگهانى آخوند آن هم درست در روزى كه قصد حركت از نجف به ايران و جهاد با متجاوزين روس را داشت موجب انتشار اين شايعه گرديد كه ارتحال او به صورت طبيعى انجام نگرفته و دستى جنايتكار به طريقى او را مسموم ساخته است و درگذشت آخوند در آن روز در اذهان عمومى چنين توصيف شد.

جنازۀ آن بزرگوار با شكوه خاصى تشييع شده و در جوار مرقد مطهر مولاى متقيان حضرت على عليه السلام به خاك سپرده شد.

وابسته‌ها

حاشیة المکاسب (آخوند) / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس

رسالة في الدماء الثلاثه (للآخوند) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الرضاع (للآخوند) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الفراق - مقاله فی الطلاق / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب فی الوقف (للآخوند) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

اللمعات النیره فی شرح تکمله التبصره / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

رساله شریفه مجمع الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس

مقاله فی الرهن / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مقاله فی العداله / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

رساله سراج العباد / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس

الوصول إلی کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

إیضاح الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نهایة الدرایة في شرح الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

منتهی الوصول إلی غوامض کفایة الأصول من إفادات سیدنا العلامة الرباني السید أبوالحسن الإصفهاني قدس سره العالی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الحاشیة علی کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کفایة الاُصول (با حواشی مشکینی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

درر الفوائد في الحاشیة علی الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس

شرح كفاية الأصول (محمدی خراساني) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

كفاية الأصول (زارعی سبزواری، عباسعلی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عنایة الأصول في شرح کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فوائد الاُصول (آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

منتهی الدرایة في توضیح الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نهایة النهایة في شرح الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

دروس في الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

غایة الأصول في شرح کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

البدایة في توضیح الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الهدایة إلی أسرار الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کفایة الأصول في أسلوبها الثاني / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح فارسی کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

هدایة العقول في شرح کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة علی الکفایة (حائری قمی، محمد علی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

منهاج الهدی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

دراسات في أصول الفقه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نهایة المأمول في شرح کفایة الأصول (اجتهادی، محمدعلی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

هدایة الأصول في شرح کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقة علی حاشیة الأستاد علی الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: معلق

ترجمه و شرح کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

متن، ترجمه و شرح کامل کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح مضمونی کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نهایة الوصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

اللمعات النیرة فی شرح تکملة التبصرة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تکملة التبصرة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الرسائل الفقهیة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الهدایة إلی غوامض الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

منتهی العنایة في شرح الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

خود آموز کفایه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

دروس في مسائل علم الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الهدایة فی شرح الکفایة (شیرازی، محمد جعفر) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح کفایة الأصول (رشتی، عبدالحسین) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

طریق الوصول الی تحقیق کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الهدایة في شرح الکفایة (تستری کاظمینی، عبدالحسین بن محمد تقی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تحریر الفصول في شرح کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقه علی الکفایه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

استصحاب شرح کفایة الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نهایة المأمول فی شرح کفایة الاصول (رضوی قمی، میرزا حسن) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

غایه السوول فی شرح کفایه الاصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مجموعة الرسائل الفقهیة / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر

کفایه الاصول (جامعه مدرسین) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کفایه الاصول (طبع قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کفایه الاصول (مجمع الفکر) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کفاية الاصول في مباحث الالفاظ / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فقه فتوايي آخوند خراساني مشتمل بر پانزده کتاب، رساله و حاشيه فقهي / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح فقراتی از خطبه اول نهج البلاغه / نوع اثر: مقاله / نقش: نويسنده

ترجمه نجاة العباد فی یوم المعاد / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس

الغایة في شرح نهایة الدرایة للمحقق الإصفهاني قدس سره / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تحریر الکفایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده