ابن حیون، نعمان بن محمد

ابن حیون، نعمان بن محمد

نام	ابن حیون، نعمان بن محمد
نام های دیگر	اب‍و ح‍ن‍ی‍ف‍ه‌ ش‍ی‍ع‍ه‌ اب‍وح‍ن‍ی‍ف‍ه‌ م‍غ‍رب‍ی‌ ت‍م‍ی‍م‍ی‌ م‍غ‍رب‍ی‌، ن‍ع‍م‍ان‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د ق‍اض‍ی‌ ال‍ن‍ع‍م‍ان‌ ال‍م‍ص‍ری‌ ق‍اض‍ی‌ ن‍ع‍م‍ان‌
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	363 هـ.ق
اساتید
برخی آثار
کد مولف	301

ولادت

ابو حنيفه، نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حَيُّون تميمى مغربى، از دانشمندان بزرگ فرقه اسماعيليه در آغاز پيدايش آنان به شمار مى‌آيد.

وى در سال 259 هجرى در مغرب و در خانواده‌اى اهل علم به دنيا آمد. پدر او از علماى بزرگ اهل تسنن و پيرو مذهب مالكى بود و روايات فراوانى را روايت كرده است.

نعمان از همان كودكى با روايات و علوم و معارف اسلامى آشنا شد و خود را آماده كرد تا يكى از دانشمندان جهان اسلام گردد.

مذهب

نعمان در آغاز پيرو مذهب مالكى بود ولى بعد تغيير مذهب داده و شيعه شد، اما در سلك فرقۀ اسماعيليه در آمد يعنى از آن گروه كه عقيده دارند اسماعيل فرزند امام جعفر صادق عليه السلام امام غائب است.

البته برخى از علماى شيعه مانند علامه مجلسى او را شيعه مى‌دانند و مى‌گويند او در برابر سلاطين اسماعيليه تقيه مى‌كرده است.

شخصيت

قاضى نعمان شخصيتى دانشمند و داراى تأليفات فراوان است.

او از مؤسسين فرقه اسماعيليه و قانونگذار آنان بوده و بنابر گفته روات فاطمى بدون مراجعه به امامان خود (يعنى علماى فاطمى) چيزى ننوشته است.

مؤلفان شيعه به او «ابو حنيفه شيعى» مى‌گويند. او 9 سال به المهدى بالله، اولين خليفه فاطمى خدمت كرد. در دوران القائم بامر الله، خليفه دوم عهده‌دار قضاوت طرابلس شد و در زمان المنصور بالله خليفه سوم، قاضى منصوريه شد.

وى در دوران فخر الدين خليفه چهارم به بالاترين مقام خود رسيد و آن مقام قاضى القضاة و داعى الدعاة بود.

فرزندان

او داراى دو فرزند به نامهاى على و محمد بود كه هر دو از طرف خليفه فاطمى عهده‌دار منصب قضاوت شدند.

سخن بزرگان

علامه مجلسى درباره ايشان مى‌فرمايد:

«ابو حنيفه، نعمان بن محمد بن منصور، قاضى مصر در ايام دولت اسماعيليه است. او در آغاز پيرو مذهب مالكى بود، سپس هدايت يافت و پيرو مذهب اماميه گشت.

او از ترس خلفاى اسماعيلى، از ائمه بعد از امام جعفر صادق عليه السلام روايت نمى‌كند ولى در پوشش تقيه حرف حق را بيان مى‌كند.»

ابن خلكان در وفيات الأعيان مى‌گويد:

«قاضى نعمان يكى از دانشمندان است. او در آغاز پيرو مذهب مالكى بود ولى بعد پيرو مذهب اماميه شد.

ابن زولاق درباره او مى‌گويد: نعمان بن محمد قاضى، در نهايت فضل و دانش و اهل قرآن و آگاه به معناى آن و عالم به فقه و ديدگاههاى مختلف فقهى و لغت و شعر و تاريخ بود و همواره با عقل و انصاف قدم برمى‌داشت. او هزاران صفحه در مدح اهل بيت از خود به يادگار گذاشت.»

ابن شهر آشوب صاحب كتاب معالم العلما مى‌فرمايد:

«قاضى نعمان بن محمد امامى نبود ولى كتابهاى او نيكو و خوب است.»

تأليفات

نعمان بن محمد داراى 47 تأليف است كه در علومى مانند فقه، تأويل، تفسير و اخبار نگاشته شده است.

برخى از تاليفات او عبارتند از:

1 - دعائم الإسلام

2 - شرح الأخبار

3 - أساس التأويل

4 - افتتاح الدعوة

5 - التوحيد و الإمامة

6 - مفاتيح النعمة

7 - الإيضاح

8 - الينبوع

9 - المجالس و المسامرات.

از نكات كتاب اخير آن است كه مؤلف، در آن اختراع قلم خودنويس را به المعز لدين الله (خليفه فاطمى) نسبت داده است.

وفات

نعمان بن محمد در سال 363 هجرى و در سن 104 سالگى دعوت حق را لبيك گفت و به ديار باقى شتافت.

وابسته‌ها

تأویل الدعائم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المناقب و المثالب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المجالس و المسايرات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام عن اهل بیت رسول الله علیه و علیهم افضل السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

افتتاح الدعوة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الایضاح / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الأرجوزة المختارة في الأمامة، موقف الفرق من مسالة الأمامة و نقضه و دفاع عن حق الأئمة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده