۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'و«' به 'و «') |
جز (جایگزینی متن - 'ر«' به 'ر «') |
||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
فراهمآوری «سراج السّالكين»، بىگفتوگو معلول جنبه عرفانگرا و صوفىمنش شخصيّت فيض و متأثّر از همسويىهاى معنوى و روحانىاى است كه بين روح بلندپرواز و فيضگستر مولانا و جان داناى اين فقيه هوشمند و نكتهدان عصر صفوى وجود داشته است. | فراهمآوری «سراج السّالكين»، بىگفتوگو معلول جنبه عرفانگرا و صوفىمنش شخصيّت فيض و متأثّر از همسويىهاى معنوى و روحانىاى است كه بين روح بلندپرواز و فيضگستر مولانا و جان داناى اين فقيه هوشمند و نكتهدان عصر صفوى وجود داشته است. | ||
طرفه آنكه- به تصريح مثنوىشناس بزرگ و سترگى چون استاد بديع الزّمان فروزانفر- «از ميان مؤلّفات پيشينيان، بيش از همه آثار محمّد غزّالى مطمح نظر مولانا بوده است؛ طرز و شيوه بحث و افكار و اطّلاعات حجّة الإسلام | طرفه آنكه- به تصريح مثنوىشناس بزرگ و سترگى چون استاد بديع الزّمان فروزانفر- «از ميان مؤلّفات پيشينيان، بيش از همه آثار محمّد غزّالى مطمح نظر مولانا بوده است؛ طرز و شيوه بحث و افكار و اطّلاعات حجّة الإسلام در «احياء العلوم»، اثرى عميق در فكر مولانا به جاى گذاشته است». | ||
چنانكه مىدانيم، فيض هم سخت، دل در گرو محاسن «احياء علوم الدّين» داشته و شاهكار خود؛ يعنی «المحجّة البيضاء» را در تهذيب و احياى آن پرداخته است. | چنانكه مىدانيم، فيض هم سخت، دل در گرو محاسن «احياء علوم الدّين» داشته و شاهكار خود؛ يعنی «المحجّة البيضاء» را در تهذيب و احياى آن پرداخته است. | ||
خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
به تعبير استاد فروزانفر، «مثنوى، مانند ديگر كتب به ابواب و فصول قسمت نشده و از حيث نظم و ترتيب و... مانند كتاب آفرينش، نظمى به خود مخصوص دارد و تابع سنن و آيينهاى مصنّفان و مؤلّفان كتب عادى و معمولى نيست و ازاينرو، افكار فلسفى و اصول تصوّف و مبانى علوم اسلامى، در مثنوى پراكنده و متفرّق است و فى المثل ممكن است مطالبى بهنحو اجمال در دفتر اوّل ذكر شود و تفصيل آن در دفتر ديگر و يا مواضع مختلف بيايد». | به تعبير استاد فروزانفر، «مثنوى، مانند ديگر كتب به ابواب و فصول قسمت نشده و از حيث نظم و ترتيب و... مانند كتاب آفرينش، نظمى به خود مخصوص دارد و تابع سنن و آيينهاى مصنّفان و مؤلّفان كتب عادى و معمولى نيست و ازاينرو، افكار فلسفى و اصول تصوّف و مبانى علوم اسلامى، در مثنوى پراكنده و متفرّق است و فى المثل ممكن است مطالبى بهنحو اجمال در دفتر اوّل ذكر شود و تفصيل آن در دفتر ديگر و يا مواضع مختلف بيايد». | ||
فيض، از اين دقيقه آگاه بوده و كوشيده | فيض، از اين دقيقه آگاه بوده و كوشيده در «سراج السّالكين»، برخى ابيات و موضوعات همپيوند را- و لو از دفترهاى مختلف مثنوى- كنار هم بگذارد. ساخت«سراج» و توفيقى كه در كار، پديدار است، نشانگر احاطه فيض بر مثنوى است و اينكه شايد در جوانى، روزگارى دراز در كار خواندن و بازخواندن مثنوى كرده باشد. | ||
پيش از فيض، ملا حسين واعظ كاشفى، | پيش از فيض، ملا حسين واعظ كاشفى، در «لبّ لباب مثنوى» در تنسيق موضوعى مختارات خويش از كتاب مولانا، كوششى خورند عنايت نموده بود. | ||
«سراج السّالكين»، از ديدگاه تدوين و تبويب و سرنويسها، تا حدود زيادى ناب و بىآميختگى به سنّت صوفيانه ابن عربىوارى است كه معمولا طىّ قرون، بهصورت و سيرت مثنوى تحميل گرديده است. | «سراج السّالكين»، از ديدگاه تدوين و تبويب و سرنويسها، تا حدود زيادى ناب و بىآميختگى به سنّت صوفيانه ابن عربىوارى است كه معمولا طىّ قرون، بهصورت و سيرت مثنوى تحميل گرديده است. | ||
خط ۱۳۲: | خط ۱۳۲: | ||
|} | |} | ||
اين بيت، | اين بيت، در «سراج»، آغازگر بخش«فى شرف الإنسان و سرّه المكنون» قرار گرفته و گويا ازاينرو بدين ريخت دستكارى شده: | ||
{| class="wikitable poem" | {| class="wikitable poem" | ||
خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
|} | |} | ||
مرحوم فيض، از بيت دوم به بعد را كه درونمايههايى مناجاتگونه داشته، برگرفته و زير سرنويس«فى المناجاة» گنجانيده، وزينرو و به ناچار، «كه» را از آغاز بيت فروانداخته و چنين | مرحوم فيض، از بيت دوم به بعد را كه درونمايههايى مناجاتگونه داشته، برگرفته و زير سرنويس«فى المناجاة» گنجانيده، وزينرو و به ناچار، «كه» را از آغاز بيت فروانداخته و چنين در «سراج» آورده است: | ||
از تناقضهاى دل پشتم شكست... | از تناقضهاى دل پشتم شكست... |
ویرایش