معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة

معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة

نام کتاب	معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	خویی، ابوالقاسم (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏خ‎‏9‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏1372
موضوع	حدیث - علم الرجال محدثان زن محدثان شیعه
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] -
سال نشر	1372 هـ.ش یا 1413 هـ.ق یا 1992 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE499AUTOMATIONCODE

نام كتاب

نام كامل كتاب«معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة»مى‌باشد.

مؤلف

آيت الله سيد ابوالقاسم بن سيد على اكبر خويى(1317-1413 هجرى)

اهميت موضوع

يكى از مهمترين علوم اسلامى كه براى رسيدن به سنت نبوى(ص)و سخنان معصومين(ع)نقش كليدى دارد علم رجال است.فقيه و محدث و هر عالم دينى با تمسك به اطلاعات موجود در كتب رجال و نقد و تحليل آنها، پيرامون صحت و اعتبار تك تك روايات نظر مى‌دهد.

به خاطر اهميت فراوان علم رجال، علماى شيعه از صدر اسلام تاكنون توجهى خاص به اين علم داشته‌اند به طورى كه تنها شيخ آقا بزرگ تهرانى در كتاب«مصفى المقال»بيش از 500 عنوان كتاب در اين موضوع شمرده است.

اولين كسانى كه در معرفى و شرح حال راويان حديث كتاب نوشتند اصحاب ائمه بودند،كسانى مانند«عبيد الله بن ابى رافع» کاتب امير المؤمنين(ع)و «عبدالله بن جبله كنانى» و «ابوفضال» و...البته آثار متقدمين در اين علم در حوادث تاريخ از بين رفته و اولين كتبى كه به ما رسيده عبارتند از:

1-رجال كشى

2-فهرست نجاشى

3-رجال شيخ طوسى

4-فهرست شيخ طوسى

5-رجال برقى

اين كتب به اصول خمسۀ رجال معروفند و بعد از آنان هر كس در اين موضوع دست به قلم برده در جاى جاى كتابش نظرات اين كتب را نقل كرده است.

پس از اصول رجال-كه تعدادى نيز در قرنهاى بعد به آنها اضافه شد-نوبت به تأليف جوامع رجالى مى‌رسد.

جوامع رجالى كتبى است كه مطالب يك يا چند كتاب رجال را بطور كامل يا گزينشى كنار يكديگر چيده و كتابى جامع نظرات پديد آورده‌اند.از اين دسته مى‌توان به مجمع الرجال قهپايى و جامع الرواة اردبيلى اشاره نمود.

اين كتب براى تسريع كار محقق در بدست آوردن نظرات مختلف پيرامون‌يك راوى بسيار سودمندند.

بعضى ديگر از كتب رجال، به جمع‌آورى اكتفا نكرده و علاوه بر جمع‌آورى مطالب، به تحليل و نقد آنها پرداخته و استدلالهاى مختلفى پيرامون خصوصيات مختلف يك راوى از لابلاى منقولات به دست مى‌دهند.

از اين نمونه مى‌توان رجال علامه بحر العلوم و قاموس الرجال محقق شوشترى را نام برد.كتاب«معجم رجال الحديث»را هم مى‌توان از اين كتب برشمرد چرا كه علاوه بر جمع‌آورى نظرات مختلف پيرامون هر راوى،طبقه و خصوصيات مختلف او را نيز از لابلاى نظرات و با استفاده از تجزيه و تحليل داده‌ها بدست آورده است.

كتاب حاضر

معجم رجال الحديث چنان كه از نامش پيداست بيشتر به جنبۀ معجم بودن توجه كرده و آيت الله خويى سعى كرده پيرامون هر راوى تا حد ممكن اطلاعات جامعى ارائه دهد تا محقق محتاج مراجعه به كتب ديگر رجال نشود.

همچنين به علت متأخر بودن اين كتاب از بقيۀ جوامع و اصول رجالى، با احاطۀ بر آنها و نظر داشتن به نظرات علماى گذشته تأليف شده و از جامعيت و كلّيت خوبى برخوردار است به طورى كه اگر كسى اين كتاب را داشته باشد در اكثر امور از داشتن كتب ديگر مستغنى است و مشكلات سلسله اسناد را به خوبى حل مى‌نمايد.

انگيزه نگارش

آيت الله خويى در مقدمه كتاب چنين گفته:علم رجال در گذشته مورد توجه خاص علما بوده و براى آن اهميت ويژه‌اى قائل بوده‌اند، اما در زمانهاى اخير چنان مورد بى‌توجهى قرار گرفته كه گويا اجتهاد و استنباط احكام شرعى اصلا متوقف بر آن نيست.با توجه به اين مسئله، من تصميم گرفتم كتابى جامع بنويسم كه به اندازه كافى از مزاياى اين علم را در بر داشته باشد و از خداوند طلب توفيق كردم و خداوند نيز به فضل خويش اجابت نمود.

روش مؤلف

كتاب حاضر بر اساس روش متداول در معجم‌هاى لفظى است كه روش الفبايى باشد.مؤلف بر اساس نام روات آنها را مرتب نموده و در طى 23 جلد آورده است.

ذيل نام هر راوى نامهاى ديگرى كه در روايات براى آن راوى ذكر شده نيز آمده تا اطلاعات مربوط به راوى بوسيلۀ هر يك از نامهاى او قابل دسترسى باشد.

ويژگيهاى كتاب

مؤلف محترم براى كتاب خويش ويژگيهايى برشمرده از جمله:

1-بخاطر اعتبار هر چه بيشتر كتاب، تمام مطالب را از اصل منبع نقل كرده و به منقولات ديگران اعتنا نكرده است(موارد استثناء را در متن گوشزد نموده است)

2-ذيل ترجمۀ هر راوى، روايات او را از كتب اربعه و...نقل كرده و با تمييز بين راويان و مروى عنهم بيشتر مشتركات تمييز داده شده‌اند.(در صورت كثرت تعداد روايات در پايان هر جلد روايات او آمده است).

3-در هر روايت نام ذكر شدۀ راوى آمده(گاهى چندين تعبير مختلف هست)اما در ترجمۀ افراد يك نام آورده است(كه معمولاً همان نام منتخب توسط نجاشى است).

4-كل كتاب ترتيب الفبايى دارد و در نام هر كس ابتدا كنيه آمده، بعد نام و لقب و...

5-براى هر راوى بحثى دقيق و علمى آمده كه اعتبار و عدم اعتبار او را مشخص كرده است.

6-به علت ضعف در طريق شيخ صدوق و شيخ طوسى به بعضى افراد،طريق تمام روات را به اين دو شيخ بزرگوار ارزيابى نموده است.

7-ذيل نام هر راوى شمارۀ مسلسل او در اصول اربعه رجال ذكر شده تا مراجعه به آن اصول به آسانى صورت پذيرد.علاوه بر نكات فوق مطالب ديگرى كه بر ارزش كتاب مى‌افزايد عبارتند از:

1-مؤلف ذيل نام هر راوى تمام مشايخ و شاگردان او را با ذكر آدرس روايات آورده است.

2-تمام روايات هر راوى با ذكر آدرس آنها در كتب روايى آمده و با اين عمل راويان بر روايت و كم روايت كم اتفاقى روايتى نقل كرده‌اند از يكديگر متمايز شده‌اند.

3-اختلاف نسخه در كتب روايى و غلطهاى آنها را در فصلى جداگانه آورده كه براى اهل تحقيق بسيار سودمند است.

ترتيب مطالب:

چنان كه ذكر شد كتاب حاضر در 23 جلد تنظيم شده و بارها مورد تجديد چاپ قرار گرفته است.

مؤلف در ابتدا ديباچه‌اى آورده و در آن مزاياى كتاب خويش را بر شمرده است.سپس 6 مقدمه آورده كه موضوعاتى از قبيل:نياز به علم رجال-قطعيت كتب اربعه-معيارهاى تشخيص وثاقت راوى مانند تصريح امام و...توثيقات عامه و اعتبار و ارزش آنها-موارد توثيقات عامه و رد حجيت آنها-نياز بحث پيرامون تك تك روايات كتب اربعه-اصول اوليه رجال و...را در آن بحث كرده است.

در متن كتاب براى روات شماره مسلسل زده شده.تعداد روات اين كتاب 15676 نفر مى‌باشد كه بعضى از آنها تكرار هستند و نامهاى متعدد يك راوى است.

پیوندها

مطالعه کتاب معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور