نزهة الطرف في علم الصرف

نزهة الطرف في علم الصرف

نام کتاب	نزهة الطرف في علم الصرف
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	جلالی حسینی، قاسم (محقق) حسینی جلالی، محمدتقی (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6131‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏ن‎‏4
موضوع	زبان عربی - راهنمای آموزشی زبان عربی - صرف
ناشر	سلسال
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1381 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE20956AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«نزهة الطرف في علم الصرف»، تأليف آيت‌الله سيد محمدتقى حسينى جلالى، با تحقيق سيد قاسم جلالى، كتابى است كه پيرامون مباحث صرفى نوشته شده است.

كتاب، به زبان عربى و در سال 1397ق، به نگارش درآمده است.

ساختار

كتاب با دو مقدمه مفصل از محقق و نويسنده آغاز و مطالب در سى و چهار باب و يك خاتمه تنظيم شده است.

تمركز نويسنده در تأليف كتاب بر سهولت و وضوح عبارات، تبويب مطالب و زينت ابواب به تمارين نافع و پراهميت و جداول سودمند در تصريف افعال، بوده است. همچنين وى در ايراد شواهد، بر ذكر آيات قرآنى و روايات شريف اعتماد كرده و از اشعار، حكم و... نيز سود برده است (مقدمه محقق، ص 7).

اثر حاضر از جمله كتب سودمند و باارزشى شمرده مى‌شود كه نتيجه تلاش‌هاى بسيار و موفقيت‌آميز نويسنده در علم صرف مى‌باشد (همان، ص 6).

مؤلف در تدوين مطالب، از اسلوبى جديد، روشى مبتكرانه و طريقى جديد در طرح مطالب و بسط آن‌ها بهره برده، به‌گونه‌اى كه تفهيم مطالب را آسان نموده است (همان).

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، پس از مقايسه بين مدارس نحو و صرف بصره، كوفه، بغداد و اندلس، زندگى‌نامه نسبتا مفصلى از نويسنده ارائه و در نهايت، مطالبى پيرامون كتاب عرضه شده است (مقدمه محقق، ص 4).

مقدمه نويسنده به ارائه مطالبى پيرامون علم صرف اختصاص يافته و در آن با تعريف علم صرف، واضع، استمداد، غرض، فايده، موضوع، مسائل، ميزان صرفى و وجه تسميه آن، آشنا خواهيم شد (مقدمه محقق، ص 28).

نويسنده در باب اول، به بحث از كلمه، تقسيمات و اصول آن و در باب دوم، به تقسيمات فعل پرداخته است. از جمله اين تقسيمات عبارتند از: صحيح و غير صحيح (معتل، مهموز، مضاعف)، معلوم و مجهول و لازم و متعدى (متن كتاب، ص 32 - 42).

در باب سوم، به اصل فعل و مشتقات آن و در باب چهارم، به فعل ماضى و حكم، كيفيت بنا و اصل آن، پرداخته شده است (همان، ص 43 - 50).

باب پنجم نيز به فعل مضارع، علامت، حكم و اصل آن و باب ششم، به اعراب فعل مضارع، اختصاص يافته است (همان، ص 51 - 68).

در باب هفتم، تعريف فعل امر، قاعده اعلال و اشتقاق فعل امر مخاطب و كيفيت اشتقاق فعل امر حاضر و در باب هشتم، مباحث مربوط به ثلاثى و رباعى مجرد و مزيد آمده است كه از جمله مباحث آن مى‌توان به قاعده شناخت مجرد از مزيد؛ ابواب فعل ثلاثى مجرد و مزيد و ابواب فعل رباعى مجرد و مزيد اشاره نمود (همان، ص 69 - 83).

در باب نهم، با اوزان اسم (كه عبارتند از ثلاثى، رباعى و خماسى) و در باب دهم، با مباحث مربوط به معتل آشنا خواهيم شد (همان، ص 84 - 111).

مباحثى كه در ساير ابواب كتاب، بدان پرداخته شده، به ترتيب عبارتند از: مضاعف؛ فعل معلوم و مجهول؛ فعل لازم و متعدى؛ مصدر؛ اسم فاعل؛ اسم مفعول؛ صفت مشبهه؛ افعل التفضيل؛ اسم مكان و زمان؛ مره، تكرار و نوع؛ اسم آلت؛ صيغه مبالغه و احكام آن؛ فعل تعجب؛ افعال ناقصه؛ افعال قلوب؛ باب اعلم، ارى و ملحقات آن‌ها؛ افعال مقاربه؛ افعال مدح و ذم؛ اشتغال؛ تنازع؛ فعل جامد؛ نون تأكيد ثقيله و خفيفه و ادغام.

در خاتمه نيز مطالبى پيرامون نسبت، تصغير و اعلال، عنوان گرديده است.

وضعيت كتاب

فهرست آيات، احاديث، اشعار، جداول و مطالب، در انتهاى كتاب آمده است.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضيحاتى پيرامون برخى كلمات و عبارات متن داده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.