۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'مولف' به 'مؤلف'
جز (جایگزینی متن - ':==' به '==') |
جز (جایگزینی متن - 'مولف' به 'مؤلف') |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
مطالب كتاب به طور كلى به 6 بخش تقسيم مى‌شود: 1- امور عامه، 2- توحيد، 3- عدل، 4- نبوت، 5- امامت، 6- معاد و هر بخش داراى فصولى است كه مجموعا 13 فصل مى‌شود. | مطالب كتاب به طور كلى به 6 بخش تقسيم مى‌شود: 1- امور عامه، 2- توحيد، 3- عدل، 4- نبوت، 5- امامت، 6- معاد و هر بخش داراى فصولى است كه مجموعا 13 فصل مى‌شود. | ||
الفصل الاول، تقسيم المعلومات؛ كه در اين بخش | الفصل الاول، تقسيم المعلومات؛ كه در اين بخش مؤلف معلومات را به موجود و معدوم تقسيم نموده و هر كدام از آنها را به ذهنى و خارجى تقسيم مى‌كند. او واجب و ممكن را از اقسام موجود و معدوم خارجى به حساب مى‌آورد. | ||
الفصل الثانى، اقسام الممكنات؛ او ممكنات را به جوهر و عرض تقسيم كرده و مقصود متكلمين را از جوهر و عرض بيان مى‌كند. | الفصل الثانى، اقسام الممكنات؛ او ممكنات را به جوهر و عرض تقسيم كرده و مقصود متكلمين را از جوهر و عرض بيان مى‌كند. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
الفصل الرابع، احكام الموجودات؛ مباحثى كه ذيل اين فصل مطرح مى‌شود، عبارتند از: 1- الجوهر الفرد؛ 2- احكام الجواهر مثل تماثل الاجسام، بقاء الاجسام، استحالة تداخل الاجسام و... 3- احكام خاصة للاعراض؛ 4- احكام عامة للاعراض؛ 5-الاحكام المشتركة بين الجواهر و الاعراض مثل مبحث التقابل، الوحدة و الكثرة، القديم و الحادث، العلة و المعلول، الجزئى و الكلى. | الفصل الرابع، احكام الموجودات؛ مباحثى كه ذيل اين فصل مطرح مى‌شود، عبارتند از: 1- الجوهر الفرد؛ 2- احكام الجواهر مثل تماثل الاجسام، بقاء الاجسام، استحالة تداخل الاجسام و... 3- احكام خاصة للاعراض؛ 4- احكام عامة للاعراض؛ 5-الاحكام المشتركة بين الجواهر و الاعراض مثل مبحث التقابل، الوحدة و الكثرة، القديم و الحادث، العلة و المعلول، الجزئى و الكلى. | ||
مؤلف مجموع مباحث امور عامه را در اين چهار فصل بيان مى‌كند و از فصل پنجم به بعد به تبيين اصول پنجگانه مى‌پردازد. | |||
الفصل الخامس، اثبات واجب الوجود؛ به مباحثى كه ذيل اين فصل آمده‌اند و عبارتند از: 1- اثباته تعالى؛ 2- اثبات قدرته تعالى؛ 3- اثبات علمه تعالى؛ 4- اثبات حياته تعالى؛ 5- اثبات ارادته تعالى؛ 6- اثبات ادراكه تعالى؛ 7-اثبات تكلمه تعالى. | الفصل الخامس، اثبات واجب الوجود؛ به مباحثى كه ذيل اين فصل آمده‌اند و عبارتند از: 1- اثباته تعالى؛ 2- اثبات قدرته تعالى؛ 3- اثبات علمه تعالى؛ 4- اثبات حياته تعالى؛ 5- اثبات ارادته تعالى؛ 6- اثبات ادراكه تعالى؛ 7-اثبات تكلمه تعالى. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
الفصل السابع، فيما يستحيل عليه تعالى؛ مباحثى كه ذيل اين فصل آمده‌اند، چنين است: 1- لا مثل له تعالى؛ 2- استحالة التركيب فى ذاته تعالى؛ 3- استحالة التحيز له تعالى؛ 4- ليس فى جهة من الجهات؛ 5- استحالة قيام الحوادث بذاته؛ 6- كونه غنيا؛ 7- ان حقيقته تعالى غير معلومة للبشر؛ 8-استحالة رؤيته؛ 9- كونه تعالى واحدا. | الفصل السابع، فيما يستحيل عليه تعالى؛ مباحثى كه ذيل اين فصل آمده‌اند، چنين است: 1- لا مثل له تعالى؛ 2- استحالة التركيب فى ذاته تعالى؛ 3- استحالة التحيز له تعالى؛ 4- ليس فى جهة من الجهات؛ 5- استحالة قيام الحوادث بذاته؛ 6- كونه غنيا؛ 7- ان حقيقته تعالى غير معلومة للبشر؛ 8-استحالة رؤيته؛ 9- كونه تعالى واحدا. | ||
مؤلف در اين سه فصل مباحث توحيد را تمام كرده، وجود بارى تعالى و صفاتش را در فصل 5 اثبات مى‌كند. در فصل 6 احكام اين صفات را بيان نموده و در فصل 7 صفات سلبيه را مى‌شمارد. | |||
الفصل الثامن، العدل مباحثى كه ذيل عدل مطرح شده‌اند، عبارتند از: 1- اقسام الفعل؛ 2- الحسن و القبح؛ 3- انه تعالى لا يفعل القبيح؛ 4- خلق الاعمال؛ 5- ارادته تعالى للطاعات و كراهته للمعاصى. | الفصل الثامن، العدل مباحثى كه ذيل عدل مطرح شده‌اند، عبارتند از: 1- اقسام الفعل؛ 2- الحسن و القبح؛ 3- انه تعالى لا يفعل القبيح؛ 4- خلق الاعمال؛ 5- ارادته تعالى للطاعات و كراهته للمعاصى. | ||
الفصل التاسع، فروع العدل | الفصل التاسع، فروع العدل مؤلف مباحث ذيل را تحت عنوان فروع العدل مطرح مى‌كنند: 1- التكليف؛ 2- اللطف؛ 3- الألم؛ 4- الاعواض؛ 5- الارزاق و الاجال و الاسعار. | ||
الفصل العاشر النبوة، مباحثى كه ذيل عنوان النبوة آمده‌اند، عبارتند از: 1- تعريف النبى؛ 2- وجوب عصمته؛ 3- طريق معرفته؛ 4- اثبات نبوة محمد(ص)؛ 5- اشرفية الانبياء من الملائكة. | الفصل العاشر النبوة، مباحثى كه ذيل عنوان النبوة آمده‌اند، عبارتند از: 1- تعريف النبى؛ 2- وجوب عصمته؛ 3- طريق معرفته؛ 4- اثبات نبوة محمد(ص)؛ 5- اشرفية الانبياء من الملائكة. | ||
مؤلف براى نبوت عامه و خاصه تنها يك فصل اختصاص داده و تمام مسائل نبوت خاصه را در يك مبحث بيان مى‌كند. | |||
الفصل الحادى عشر، الامامة مباحثى كه ذيل عنوان الامامة مطرح شده است، عبارتند از: 1- تعريف الامامة؛ 2- صفات الامام؛ 3- اثبات امامة على(ع)؛ 4- اثبات امامة باقى الائمة(ع). | الفصل الحادى عشر، الامامة مباحثى كه ذيل عنوان الامامة مطرح شده است، عبارتند از: 1- تعريف الامامة؛ 2- صفات الامام؛ 3- اثبات امامة على(ع)؛ 4- اثبات امامة باقى الائمة(ع). | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
بر كتاب نهج المسترشدين گرچه شروح متعددى نوشته شده است؛ اما ارشاد الطالبين فاضل مقداد در بين آنها از متانت ويژه‌اى برخوردار بوده و مورد توجه علماء واقع شده است. | بر كتاب نهج المسترشدين گرچه شروح متعددى نوشته شده است؛ اما ارشاد الطالبين فاضل مقداد در بين آنها از متانت ويژه‌اى برخوردار بوده و مورد توجه علماء واقع شده است. | ||
مؤلف تاريخ اتمام اين كتاب را چنين بيان مى‌كند «و كان الفراغ من تصنيفه آخر نهار الخميس الحادى و العشرين من شعبان المعظم سنة اثنين و تسعين و سبعمأة من الهجرة النبوية. | |||
از ويژگى‌هاى كتاب: 1- قوت و ضعف: اكثر مباحث شارح متأثر از مطالبى است كه در متن آمده است. شارح متن كتاب را چنين توصيف مى‌كند: «فكان الكتاب الموسوم بنهج المسترشدين فى اصول الدين من تصانيف شيخنا و امامنا الامام الاعظم علامة العلماء فى العالم وارث الانبياء و خليفة الاوصياء بل اية الله فى العالمين جمال الملة و الحق و الدين ابى منصور الحسن بن المطهر قد احتوى من المباحث الكلامية على اشرفها و ابهاها و جمع من الفوائد الحكمية احسنها و اسناها حتى شغف بالاشتغال به معظم الطلاب و عول على تقرير مباحثه جماعة الاصحاب». | از ويژگى‌هاى كتاب: 1- قوت و ضعف: اكثر مباحث شارح متأثر از مطالبى است كه در متن آمده است. شارح متن كتاب را چنين توصيف مى‌كند: «فكان الكتاب الموسوم بنهج المسترشدين فى اصول الدين من تصانيف شيخنا و امامنا الامام الاعظم علامة العلماء فى العالم وارث الانبياء و خليفة الاوصياء بل اية الله فى العالمين جمال الملة و الحق و الدين ابى منصور الحسن بن المطهر قد احتوى من المباحث الكلامية على اشرفها و ابهاها و جمع من الفوائد الحكمية احسنها و اسناها حتى شغف بالاشتغال به معظم الطلاب و عول على تقرير مباحثه جماعة الاصحاب». | ||
2- طبقه‌بندى مباحث كلامى: | 2- طبقه‌بندى مباحث كلامى: مؤلف(هم ماتن و هم شارح) تمام مباحث كلامى را با ترتيب و نظم خاصى ذيل 13 فصل گنجانده است. | ||
3- شيوۀ مباحث: اكثر مباحث مطرح شده، در كتاب عقلى هستند، مگر در موارد كمى كه عادتا به آيات و روايات استناد مى‌شود؛ همانند مبحث امامت. | 3- شيوۀ مباحث: اكثر مباحث مطرح شده، در كتاب عقلى هستند، مگر در موارد كمى كه عادتا به آيات و روايات استناد مى‌شود؛ همانند مبحث امامت. | ||
4- | 4- مؤلف اكثر مطالب كلامى را به اختصار توضيح مى‌دهد، به جز مسأله اثبات امامت اميرالمومنين(ع). | ||
او در اين مبحث به تفصيل ادلۀ امامت آن حضرت را بيان كرده و آنها را مورد بحث قرار مى‌دهد. | او در اين مبحث به تفصيل ادلۀ امامت آن حضرت را بيان كرده و آنها را مورد بحث قرار مى‌دهد. | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
5- اكثر آراء مؤلف در اين كتاب متأثر از افكار متكلمين مى‌باشد و در موارد عديده‌اى همچون ديگر متكلمين قواعد فلسفى را رد مى‌كند. به عنوان مثال: | 5- اكثر آراء مؤلف در اين كتاب متأثر از افكار متكلمين مى‌باشد و در موارد عديده‌اى همچون ديگر متكلمين قواعد فلسفى را رد مى‌كند. به عنوان مثال: | ||
الف: قاعدۀ الواحد يكى از قواعد مسلم فلسفى است كه همۀ حكماء بر آن اتفاق دارند. اما | الف: قاعدۀ الواحد يكى از قواعد مسلم فلسفى است كه همۀ حكماء بر آن اتفاق دارند. اما مؤلف بعد از تقرير كلام حكماء و بيان ادلۀ آنها اين قاعده را قبول نكرده و از آن به صورت نقضى و حلى جواب مى‌دهد. | ||
ب: حكماء قائلند كه بسيط صرف نمى‌تواند هم قابل باشد و هم فاعل؛ اما | ب: حكماء قائلند كه بسيط صرف نمى‌تواند هم قابل باشد و هم فاعل؛ اما مؤلف قائل است كه چنين چيزى ممكن است. | ||
ج: حكماء اعراض را 9 قسم مى‌دانند «كم، كيف، اضافة، أين، متى، وضع، جدة، أن يفعل، أن ينفعل»، اما | ج: حكماء اعراض را 9 قسم مى‌دانند «كم، كيف، اضافة، أين، متى، وضع، جدة، أن يفعل، أن ينفعل»، اما مؤلف اعراض را 19 قسم دانسته است كه عبارتند از: «الكون، اللون، الطعم، الرائحة، الحرارة و البرودة، الرطوبة و اليبوسة، الصوت، الاعتماد، التأليف، الفناء، الحياة، القدرة، الاعتقاد، الظن، النظر، الارادة، الشهوة، الألم و اللذة، الادراك. | ||
د: حكماء جوهر را تعريف مى‌كنند به «الماهية التى اذا وجدت فى الخارج وجدت لا فى موضوع»، اما | د: حكماء جوهر را تعريف مى‌كنند به «الماهية التى اذا وجدت فى الخارج وجدت لا فى موضوع»، اما مؤلف در تعريف جوهر؛ همچون ديگر متكلمين مى‌گويد «المتحيز الذى لا يقبل القسمة بوجه من الوجوه». | ||
اين كتاب مورد توجه و مراجعۀ علماء بسيارى بوده است. در مقدمۀ كتاب آمده است «و كفى فى جلالة الكتاب و اعتباره ان الشيخ المحدث الحر العاملى(ره) عده من مآخذ كتابه [[إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات|اثبات الهداة]] و استخرج احاديثه الموجودة فيه فى كتابه». علماء كلام متأخر نيز به اين كتاب عنايت خاصى داشته‌اند. | اين كتاب مورد توجه و مراجعۀ علماء بسيارى بوده است. در مقدمۀ كتاب آمده است «و كفى فى جلالة الكتاب و اعتباره ان الشيخ المحدث الحر العاملى(ره) عده من مآخذ كتابه [[إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات|اثبات الهداة]] و استخرج احاديثه الموجودة فيه فى كتابه». علماء كلام متأخر نيز به اين كتاب عنايت خاصى داشته‌اند. | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۳۳: | ||
2- سال 1405ق در قم، با تحقيق سيد [[رجایی، مهدی|مهدى رجائى]] در 456 صفحه به چاپ رسيده است و همين چاپ در برنامۀ كلام مورد استفاده قرار گرفته است. | 2- سال 1405ق در قم، با تحقيق سيد [[رجایی، مهدی|مهدى رجائى]] در 456 صفحه به چاپ رسيده است و همين چاپ در برنامۀ كلام مورد استفاده قرار گرفته است. | ||
محقق براى تحقيق اين كتاب از دو نسخۀ خطى استفاده نموده كه ظاهرا يكى از آنها به خط خود | محقق براى تحقيق اين كتاب از دو نسخۀ خطى استفاده نموده كه ظاهرا يكى از آنها به خط خود مؤلف نگارش يافته است. او به موارد اختلاف بين نسخۀ خود و نسخۀ مطبوع در هند نيز اشاره مى‌كند. | ||
در اين نسخه تنها فهرست مطالب استخراج شده است كه خالى از اشكال نيست: | در اين نسخه تنها فهرست مطالب استخراج شده است كه خالى از اشكال نيست: | ||
| خط ۱۳۹: | خط ۱۳۹: | ||
الف: خيلى از سرفصل‌ها نه در متن و نه در فهرست ذكر نشده است؛ مانند: الفصل السادس احكام صفات الله و يا الفصل السابع فيما يستحيل عليه تعالى. | الف: خيلى از سرفصل‌ها نه در متن و نه در فهرست ذكر نشده است؛ مانند: الفصل السادس احكام صفات الله و يا الفصل السابع فيما يستحيل عليه تعالى. | ||
ب: با اينكه | ب: با اينكه مؤلف مطالب را طبقه‌بندى كرده است؛ اما در فهرست و متن كتاب به اين امر توجه نشده است و همه مطالب در عرض هم آمده‌اند. چنانكه اگر كسى به فهرست يا حتى به خود متن مراجعه كند در بدو امر احساس مى‌كند. مؤلف مجموع حدود دويست عنوان را به طور آشفته مورد بحث قرار داده است. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||