حج و عمره در آینه فقه مقارن

حج و عمره در آینه فقه مقارن

نام کتاب	حج و عمره در آینه فقه مقارن
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	مقدادی، محمدعلی (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏74‎‏ ‎‏ح‎‏3‎‏
موضوع	حج حج عمره فقه تطبیقی
ناشر	مشعر
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1384 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE18479AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«حج و عمره در آينه فقه مقارن»، اثر محمدعلى مقدادى (متولد 1336ش) است كه نويسنده در آن، برخى از مسائل فقهى اختلافى (مانند وضو، اذان و اقامه، سجده بر مهر، جمع بين دو نماز در سفر و حضر، حكم قرائت «بسم الله الرحمن الرحيم» در نماز، تكتف، آمين، حج و زيارت قبور) را به‌صورت تطبيقى از نظر مذاهب فقهى پنج‌گانه (شيعه، حنفى، مالكى، شافعى و حنبلى) توضيح داده است.

ساختار

كتاب حاضر، از مقدمه نويسنده و متن اصلى (شامل مباحث متعدد فقهى بر اساس مذاهب فقهى پنج‌گانه بدون تقسيم به بخش و فصل) تشكيل شده است.

روش نويسنده در اين كتاب، پژوهش فقهى به‌صورت مقايسه‌اى بين شيعه و مذاهب فقهى اهل سنت با استناد به منابع بدون نقادى است.

گزارش محتوا

برخى از نكات جالب و آموزنده اين اثر عبارت است از:

1. در مقدمه نويسنده چنين آمده است: «... آنان كه به وحدت و سربلندى اسلام مى‌انديشند، همواره اين پرسش را در ذهن خود دارند كه چگونه مى‌توان موارد اختلاف را شناخت و به وحدت آرمانى دست يافت؟ اكنون ما در اين مجموعه، كوشيده‌ايم راهكارهاى مناسب براى رسيدن به اين هدف مقدس ارائه كنيم و زائران را با رايج‌ترين موارد اختلاف فقهى ميان شيعه اماميه و اهل سنت آشنا سازيم.

در اين نوشته تنها به مواردى مى‌پردازيم كه زائر بيت‌الله الحرام، در مساجد و اماكن و زيارتگاه‌ها با آن مواجه مى‌گردد و لازم است با تدبير و درست انديشيدن، مانع بروز نزاع، درگيرى، اهانت و تنش شود. روشن است كه اقتدار جهانى اسلام و وحدت امت، از آرزوهاى بزرگ آحاد مسلمانان جهان است كه قرآن كريم، پيامبر خدا(ص)، امامان معصوم و پيشوايان مذاهب اسلامى بر آن توصيه كرده‌اند...

آگاهى از «فقه مقارن» بسيارى از موانع وحدت را برطرف مى‌سازد. «فقه مقارن» دانشى است كه با گردآورى آرا و فتاواى مذاهب مختلف شيعه و اهل سنت و ارائه واقع‌بينانه آنها به‌صورت تطبيقى، همچون چراغى پرنور عمل مى‌كند كه به پاره‌اى از جهالت‌ها و تعصب‌ها پايان داده و شيعيان و اهل سنت را در يك فضاى آگاهانه و واقع‌بينانه قرار مى‌دهد تا با حفظ آداب يكديگر، روابط برادرانه اسلامى خويش را مستحكم كنند، با تعاون و همكارى‌هاى صميمانه به شهد گواراى وحدت و اقتدار دست يابند...

در اين اثر فقط به گردآورى آراى مختلف در مسائل فقهى با موضوع‌بندى و بر مبناى واحد و بدون آنكه موازنه‌اى ايجاد شود و يا داورى صورت گيرد، پرداخته شده است. هدف تدوين اين كتاب، آشنايى زائران حرمين شريفين با مواردى است كه در اين سفر مشاهده مى‌كنند و هيچ‌گونه اطلاعى درباره آنها ندارند. در اين نوشتار سعى شده از منابع معتبر تمامى مذاهب چهارگانه اهل سنت و نيز از منابع معتبر فقهى شيعه اماميه استفاده شود و پس از ترجمه و تنظيم و مقابله لازم با ذكر منابع و مصادرى كه مورد مراجعه قرار گرفته است، براى استفاده خوانندگان گرامى، در اختيار آنان قرار گيرد و از آنجا كه وهابيون پيروان مذهب حنبلى هستند، نظريات ويژه آنان در اين كتاب تحت عنوان «سلفيه» مطرح خواهد شد» (ر.ك: مقدمه كتاب، ص8-13).

2. شيعه اماميه: لازم است در هنگام قرائت فاتحة الكتاب، «بسم الله الرحمن الرحيم» نيز قرائت شود؛ زيرا جزء سوره حمد است و ترك آن جايز نيست. شافعيه: «بسم الله الرحمن الرحيم» آيه‌اى از سوره فاتحة الكتاب است و واجب است كه خوانده شود و اگر نمازگزار بسمله را نخواند، نمازش باطل است. حنفيه، حنابله: مستحب است «بسم الله الرحمن الرحيم» به‌صورت آهسته قرائت شود، نه اينكه با صداى بلند و آشكار باشد. البته از حنابله نيز نقل شده است كه اگر نمازگزار قرائت بسمله را ترك كرد و قرائت فاتحة الكتاب را آغاز نمود، در اين صورت قرائت بسمله از او ساقط مى‌شود و براى خواندن بسمله بازنگردد. مالكيه: مكروه است در نمازهاى واجب يوميه «بسم الله الرحمن الرحيم» قرائت شود، چه نماز جهريه باشد مثل نماز صبح، مغرب و عشاء و چه نماز اخفاتيه باشد، مثل نماز ظهر و عصر؛ ولى در نمازهاى مستحبى جايز است هنگام قرائت فاتحة الكتاب، بسمله گفته شود. البته از مالكيه نيز نقل شده است كه اگر نمازگزار خواست براى خروج از اختلاف بين مذاهب اهل سنت بسمله را بخواند، مستحب است آن را به‌صورت آهسته بخواند. سلفيه: درباره وجوب قرائت بسمله در آغاز فاتحة الكتاب، بين علما اختلاف است. صحيح آن است كه بسمله در تمام نمازها به‌صورت آهسته قرائت شود (ر.ك: متن كتاب، ص114-115).

3. شيعه اماميه: وقوف به عرفات از ظهر روز نهم ذى‌الحجه تا مغرب، از اركان حج مى‌باشد و كسى كه اين وقوف را درك نكند، حج او فاسد مى‌شود. آنچه ركن است، مقدارى در سرزمين عرفات بماند، هرچند خيلى كم باشد؛ پس اگر هيچ به عرفات نرود، ركن را ترك كرده‌است. مالكيه: از اركان حج، حضور در عرفات مى‌باشد و آن از زوال روز نهم ذى‌الحجه تا غروب آفتاب است. وقت ديگرى نيز براى وقوف در عرفات وجود دارد و آن لحظه‌اى است از غروب شب دهم تا سحرگاه روز عيد. حنابله: وقت معتبر شرعى در وقوف به عرفات، از سحرگاه روز نهم ذى‌الحجه تا سحرگاه روز عيد مى‌باشد. وقوف به عرفات از اركان حج است؛ پس اگر حاجى اين ركن را انجام ندهد، حج او باطل مى‌شود. شافعيه: وقوف به عرفات از اركان حج حساب مى‌شود و وقت حضور درعرفات از زوال خورشيد روز نهم ذى‌الحجه تا فجر روز دهم است؛ ولو لحظه‌اى حضور داشته باشد. حنفيه: حج فقط دو ركن دارد: 1. وقوف به عرفات؛ 2. طواف زيارت (حج). وقت وقوف در عرفات از زوال شمس روز نهم ذى‌الحجه تا فجر روز عيد است (همان، ص251-252).

4. شيعه اماميه زيارت قبر رسول خدا(ص) را از مستحبات مؤكده مى‌داند. علماى اهل سنت نيز در اين خصوص با ما موافقند؛ ليكن سلفيه مخالفت خود را با زيارت قبر رسول‌خدا(ص) به صور گوناگون اعلام داشته است. ابن قدامه حنبلى يكى ازمستحبات را زيارت قبر رسول خدا(ص) ذكر كرده است - آرى، تأكيد مى‌كنم، زيارت قبر رسول خدا(ص) - و براى اثبات نظريه خود به رواياتى چند استشهاد نموده است...

در كتاب «الأحكام السلطانية» ماوردى، يكى از وظايف اميرالحاج (سرپرست حجاج) را آوردن حجاج به مدينه و زيارت قبر مطهر رسول خدا(ص) ذكر كرده است... قاضى ابوعلى حنبلى در كتاب «الأحكام السلطانية» درباره وظيفه اميرالحاج مى‌نويسد: اميرالحاج، حاجيان را براى زيارت قبر رسول خدا(ص) به مدينه بياورد؛ زيرا زيارت قبر رسول خدا(ص) اگرچه از واجبات حج نيست، ليكن از مستحبات شرع مى‌باشد (همان، ص291-294).

وضعيت كتاب

در پايان كتاب حاضر، فهرست تفصيلى مطالب و فهرست منابع تنظيم شده، ولى متأسفانه فهرست‌هاى فنى تنظيم نشده است.

كتاب حاضر، مستند است و نويسنده ارجاعات و استنادات و توضيحاتش را به‌صورت پاورقى آورده است.

نويسنده از منابع مهم و متعددى (102 منبع) براى توليد اثر حاضر استفاده كرده است.

نويسنده جدول خلاصه احكام حج و عمره را مطابق با نظر مذاهب پنج‌گانه اسلامى در شش جدول تنظيم كرده است (ر.ك: همان، ص297-302).

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب حج و عمره در آینه فقه مقارن در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور