رسالة في‌‌ الحدوث‌‌: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ملاصدرا' به 'ملاصدرا '
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
جز (جایگزینی متن - 'ملاصدرا' به 'ملاصدرا ')
خط ۴۵: خط ۴۵:
</div>
</div>
== معرفى‌‌ اجمالى‌‌ ==
== معرفى‌‌ اجمالى‌‌ ==
'''رسالة في‌‌ الحدوث'''، از جمله‌‌ آثار [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالدين‌‌ محمد شيرازى‌‌]] (1050-979ق) مشهور به‌‌ ملاصدرا، در باب‌‌ يكى‌‌ از مهم‌‌ترين‌‌ مباحث‌‌ هستى‌‌شناسى، يعنى‌‌ «حدوث‌‌ عالم» يا «پيدايش‌‌ جهان» است. اين‌‌ اثر با تصحيح‌‌ و تحقيق‌‌ سيد حسين‌‌ موسويان‌‌ در يك‌‌ جلد منتشر شده‌‌ است.
'''رسالة في‌‌ الحدوث'''، از جمله‌‌ آثار [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالدين‌‌ محمد شيرازى‌‌]] (1050-979ق) مشهور به‌‌ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] ، در باب‌‌ يكى‌‌ از مهم‌‌ترين‌‌ مباحث‌‌ هستى‌‌شناسى، يعنى‌‌ «حدوث‌‌ عالم» يا «پيدايش‌‌ جهان» است. اين‌‌ اثر با تصحيح‌‌ و تحقيق‌‌ سيد حسين‌‌ موسويان‌‌ در يك‌‌ جلد منتشر شده‌‌ است.


== ساختار ==
== ساختار ==
خط ۵۷: خط ۵۷:
مؤلف، مقدمه‌‌ را با تسبيح‌‌ خداوند آغاز مى‌‌كند و در ضمن‌‌ آن، با عباراتى‌‌ شيوا و با به‌‌كارگيرى‌‌ صنعت‌‌ ادبى‌‌ «براعت‌‌ استهلال» از حدوث‌‌ و قدم‌‌ و ديگر معانى‌‌ مربوط به‌‌ آنها نام‌‌ مى‌‌برد و پس‌‌ از نثار درود بر پيامبر اسلام(ص) و خاندانش(ع)، به‌‌ بيان‌‌ كلياتى‌‌ درباره‌‌ مسئله‌‌ حدوث‌‌ عالم‌‌ مى‌‌پردازد. وى‌‌ ابتدا با دشوار خواندن‌‌ اين‌‌ مسئله، به‌‌ حيرت‌‌افزايى‌‌ و فطانت‌‌زدايى‌‌ آن‌‌ اشاره‌‌ كرده، مردم‌‌ را در برابر آن، در يكى‌‌ از دو جايگاه‌‌ مقلدان‌‌ سردرگم‌‌ و مجادلان‌‌ سرمست‌‌ مى‌‌بيند؛ سپس‌‌ به‌‌طور خلاصه‌‌ نظر چهار گروه‌‌ - دو گروه‌‌ از متكلمان‌‌ و دو گروه‌‌ از فيلسوفان‌‌ - را در باب‌‌ حدوث‌‌ جهان‌‌ نقل‌‌ مى‌‌كند و هريك‌‌ را به‌‌ نقد مى‌‌كشد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ بيست‌‌وچهار</ref>.
مؤلف، مقدمه‌‌ را با تسبيح‌‌ خداوند آغاز مى‌‌كند و در ضمن‌‌ آن، با عباراتى‌‌ شيوا و با به‌‌كارگيرى‌‌ صنعت‌‌ ادبى‌‌ «براعت‌‌ استهلال» از حدوث‌‌ و قدم‌‌ و ديگر معانى‌‌ مربوط به‌‌ آنها نام‌‌ مى‌‌برد و پس‌‌ از نثار درود بر پيامبر اسلام(ص) و خاندانش(ع)، به‌‌ بيان‌‌ كلياتى‌‌ درباره‌‌ مسئله‌‌ حدوث‌‌ عالم‌‌ مى‌‌پردازد. وى‌‌ ابتدا با دشوار خواندن‌‌ اين‌‌ مسئله، به‌‌ حيرت‌‌افزايى‌‌ و فطانت‌‌زدايى‌‌ آن‌‌ اشاره‌‌ كرده، مردم‌‌ را در برابر آن، در يكى‌‌ از دو جايگاه‌‌ مقلدان‌‌ سردرگم‌‌ و مجادلان‌‌ سرمست‌‌ مى‌‌بيند؛ سپس‌‌ به‌‌طور خلاصه‌‌ نظر چهار گروه‌‌ - دو گروه‌‌ از متكلمان‌‌ و دو گروه‌‌ از فيلسوفان‌‌ - را در باب‌‌ حدوث‌‌ جهان‌‌ نقل‌‌ مى‌‌كند و هريك‌‌ را به‌‌ نقد مى‌‌كشد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ بيست‌‌وچهار</ref>.


در انتهاى‌‌ مقدمه، ملاصدرا اظهار مى‌‌دارد كه‌‌ چون‌‌ مسئله‌‌ حدوث‌‌ در نظرش‌‌ كاملاً واضح‌‌ و روشن‌‌ است، خود را مجاز نمى‌‌داند كه‌‌ از بيان‌‌ آن‌‌ چشم‌‌ بپوشد و بنابراين، طرح‌‌ اين‌‌ رساله‌‌ را بر پايه‌‌ چند اصل‌‌ عقلانى‌‌ تدارك‌‌ مى‌‌بيند، تا از آن‌‌ اصول، حدوث‌‌ عالم‌‌ را با تصوير جديدش‌‌ استنتاج‌‌ كند و در تأييد ديدگاه‌‌ خويش، بخش‌‌ پايانى‌‌ رساله‌‌ را نيز به‌‌ گفته‌‌هايى‌‌ از فيلسوفان‌‌ نخستين، همراه‌‌ با شرح‌‌ و بسط آنها، اختصاص‌‌ مى‌‌دهد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ بيست‌‌وهشت</ref>.
در انتهاى‌‌ مقدمه، [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]  اظهار مى‌‌دارد كه‌‌ چون‌‌ مسئله‌‌ حدوث‌‌ در نظرش‌‌ كاملاً واضح‌‌ و روشن‌‌ است، خود را مجاز نمى‌‌داند كه‌‌ از بيان‌‌ آن‌‌ چشم‌‌ بپوشد و بنابراين، طرح‌‌ اين‌‌ رساله‌‌ را بر پايه‌‌ چند اصل‌‌ عقلانى‌‌ تدارك‌‌ مى‌‌بيند، تا از آن‌‌ اصول، حدوث‌‌ عالم‌‌ را با تصوير جديدش‌‌ استنتاج‌‌ كند و در تأييد ديدگاه‌‌ خويش، بخش‌‌ پايانى‌‌ رساله‌‌ را نيز به‌‌ گفته‌‌هايى‌‌ از فيلسوفان‌‌ نخستين، همراه‌‌ با شرح‌‌ و بسط آنها، اختصاص‌‌ مى‌‌دهد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ بيست‌‌وهشت</ref>.


در فصل‌‌ اول‌‌ كتاب، ملاصدرا ابتدا به‌‌ شرح‌‌ معناى‌‌ امكان‌‌ ماهوى‌‌ كه‌‌ صفتى‌‌ عدمى‌‌ است‌‌ مى‌‌پردازد و آن‌‌ را به‌‌ دو قسم‌‌ «امكان‌‌ ذاتى» و «امكان‌‌ استعدادى» تقسيم‌‌ مى‌‌كند و سپس‌‌ با بيان‌‌ اينكه‌‌ امكان‌‌ استعدادى‌‌ فقط وصف‌‌ كائنات‌‌ قرار مى‌‌گيرد و مبدعات‌‌ فقط به‌‌ امكان‌‌ ذاتى‌‌ متصف‌‌ مى‌‌شوند، توضيح‌‌ مى‌‌دهد كه‌‌ معناى‌‌ «امكان» در هر دو مورد يكسان‌‌ - يعنى‌‌ همان‌‌ «امكان‌‌ ماهوى» - است‌‌ و تفاوت‌‌ آن‌‌ دو به‌‌ امرى‌‌ خارج‌‌ از معناى‌‌ «امكان» بازمى‌‌گردد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ بيست‌‌ونه</ref>.
در فصل‌‌ اول‌‌ كتاب، [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]  ابتدا به‌‌ شرح‌‌ معناى‌‌ امكان‌‌ ماهوى‌‌ كه‌‌ صفتى‌‌ عدمى‌‌ است‌‌ مى‌‌پردازد و آن‌‌ را به‌‌ دو قسم‌‌ «امكان‌‌ ذاتى» و «امكان‌‌ استعدادى» تقسيم‌‌ مى‌‌كند و سپس‌‌ با بيان‌‌ اينكه‌‌ امكان‌‌ استعدادى‌‌ فقط وصف‌‌ كائنات‌‌ قرار مى‌‌گيرد و مبدعات‌‌ فقط به‌‌ امكان‌‌ ذاتى‌‌ متصف‌‌ مى‌‌شوند، توضيح‌‌ مى‌‌دهد كه‌‌ معناى‌‌ «امكان» در هر دو مورد يكسان‌‌ - يعنى‌‌ همان‌‌ «امكان‌‌ ماهوى» - است‌‌ و تفاوت‌‌ آن‌‌ دو به‌‌ امرى‌‌ خارج‌‌ از معناى‌‌ «امكان» بازمى‌‌گردد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ بيست‌‌ونه</ref>.


در فصل‌‌ دوم، با برشمردن‌‌ معانى‌‌ «قوه» و «فعل»، نكاتى‌‌ روشن‌‌ و اصولى‌‌ را پى‌‌ريزى‌‌ مى‌‌كند تا در موضع‌‌ مناسب‌‌ آنها را به‌‌كار گيرد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ سى‌‌ويك</ref>.
در فصل‌‌ دوم، با برشمردن‌‌ معانى‌‌ «قوه» و «فعل»، نكاتى‌‌ روشن‌‌ و اصولى‌‌ را پى‌‌ريزى‌‌ مى‌‌كند تا در موضع‌‌ مناسب‌‌ آنها را به‌‌كار گيرد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ سى‌‌ويك</ref>.
خط ۷۱: خط ۷۱:
در فصل‌‌ هشتم، صدرا ابتدا به‌‌ شيوه‌‌ فلسفه‌‌ رايج، به‌‌ اثبات‌‌ زمان‌‌ و بيان‌‌ نحوه‌‌ وجود آن‌‌ مى‌‌پردازد و در بين‌‌ آن‌‌ به‌‌مناسبت، نظريات‌‌ خويش‌‌ را ابراز مى‌‌دارد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ چهل‌‌ويك</ref>.
در فصل‌‌ هشتم، صدرا ابتدا به‌‌ شيوه‌‌ فلسفه‌‌ رايج، به‌‌ اثبات‌‌ زمان‌‌ و بيان‌‌ نحوه‌‌ وجود آن‌‌ مى‌‌پردازد و در بين‌‌ آن‌‌ به‌‌مناسبت، نظريات‌‌ خويش‌‌ را ابراز مى‌‌دارد <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ چهل‌‌ويك</ref>.


پس‌‌ از آنكه‌‌ در فصل‌‌ قبل‌‌ دانستيم‌‌ كه‌‌ علّت‌‌ اصلى‌‌ زمان، همانا ذات‌‌ بارى‌‌ تعالى‌‌ است، در فصل‌‌ نهم‌‌ ملاصدرا با تأكيد بر اينكه‌‌ جز بارى‌‌ تعالى، هيچ‌‌ چيز ديگرى‌‌ بر ذات‌‌ زمان‌‌ تقدم‌‌ ندارد، توضيح‌‌ مى‌‌دهد كه‌‌ اين‌‌ تقدم، تقدم‌‌ زمانى‌‌ نيست‌‌ <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ چهل‌‌وسه</ref>.
پس‌‌ از آنكه‌‌ در فصل‌‌ قبل‌‌ دانستيم‌‌ كه‌‌ علّت‌‌ اصلى‌‌ زمان، همانا ذات‌‌ بارى‌‌ تعالى‌‌ است، در فصل‌‌ نهم‌‌ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]  با تأكيد بر اينكه‌‌ جز بارى‌‌ تعالى، هيچ‌‌ چيز ديگرى‌‌ بر ذات‌‌ زمان‌‌ تقدم‌‌ ندارد، توضيح‌‌ مى‌‌دهد كه‌‌ اين‌‌ تقدم، تقدم‌‌ زمانى‌‌ نيست‌‌ <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ چهل‌‌وسه</ref>.


در فصل‌‌ دهم، نتيجه‌‌ و حاصل‌‌ مطالب‌‌ فصل‌‌هاى‌‌ پيشين‌‌ خلاصه‌‌ و بازگو شده‌‌ است‌‌ <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ چهل‌‌وچهار</ref>.
در فصل‌‌ دهم، نتيجه‌‌ و حاصل‌‌ مطالب‌‌ فصل‌‌هاى‌‌ پيشين‌‌ خلاصه‌‌ و بازگو شده‌‌ است‌‌ <ref>ر.ك: همان، صفحه‌‌ چهل‌‌وچهار</ref>.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش