أخلاقيات الإمام علي أمير‌المؤمنين(ع)

أخلاقيات الإمام علي أمير المؤمنين علیه السلام

نام کتاب	أخلاقيات الإمام علي أمير المؤمنين علیه السلام
نام های دیگر کتاب	قراءة في تعاملات الإمام من موقع المؤمن الصادق و المعارض المخلص، و الحاکم العادل
پدیدآورندگان	مدرسی، هادی (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏37‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏الف‎‏3
موضوع	اخلاق اسلامی علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اخلاق علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‎ها
ناشر	دار العلوم
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1431 هـ.ق یا 2010 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE15596AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

اخلاقيات الامام على اميرالمؤمنين(ع)، اثر هادى مدرسى، به زبان عربى و در موضوع اخلاق اميرالمؤمنين(ع) است.

ساختار

كتاب، در سه جلد تنظيم شده و مشتمل بر يك مقدمه از مؤلف و متن است. مطالب متن، در سه بخش بيان شده است.

مؤلف، در بيان و شرح مطالب و مباحث، از آيات قرآنى و اشعار و قصايد عربى استفاده نموده است. آيات را به‌صورت كامل ذكر كرده و براى برخى از آيات، تفسير كوتاهى بيان نموده است.

گزارش محتوا

كتاب، مشتمل بر شرح و توضيح جنبه‌هاى اخلاقى در زندگى فردى، اجتماعى و سياسى اميرالمؤمنين(ع) و بيان تعاملات و برخوردهاى مختلف آن حضرت به‌عنوان الگويى شايسته براى عبدمؤمن، حاكم عادل و معارض حكيم است.

مطالب كتاب، در سه محور اساسى بيان شده است:

1. اخلاقيات مؤمن؛

2. اخلاقيات معارض؛

3. اخلاقيات حاكم.

در جلد اول، مؤلف، صفاتى را كه يك فرد مؤمن بايد داشته باشد، بيان نموده و كلمات و جملات على(ع) را پيرامون اين صفات ذكر كرده و شرح داده است.

اولين موردى كه وى بيان نموده «تقوا و اخلاص» است و در آغاز آن چنين نوشته است:

«حيات و زندگى مردم، بر گرد سه محور مى‌گردد: اول، محور ايمان به خدا و آنچه به آن مربوط است، از قبيل قضيه عبادت، اخلاق و التزام به احكام؛ دوم، محور قضيه‌اى معين كه به ارزشى از ارزش‌ها يا مصلحتى از مصالح عمومى مربوط است؛ سوم، محور ذات و آنچه مربوط به آن است، از قبيل شهوات، لذت‌ها و مصالح.

حيات بيشتر مردم، در اطراف محور سوم مى‌چرخد... و گروه اندكى، قضيه‌اى معين مثل آزاد كردن سرزمين‌هايشان يا محقق نمودن عدالت در آنها يا... را برمى‌تابند و به خاطر آن مى‌جنگند و گروه اندك‌ترى، مؤمنان هستند كه حياتشان بر محور ايمان به خدا مى‌گردد...».

برخى از صفات و اخلاقياتى كه مؤلف در اين قسمت ذكر مى‌كند و در مورد آنها جملات حضرت على(ع) را شاهد مى‌آورد، عبارت است از: يقين، زهد، تواضع، مبادره، وفا، تضحيه (خود را آماده جانبازى كردن)، عطاء، شجاعت، برآوردن نيازهاى مردم، ايثار، حلم، كار با زور بازوى خويش، توازن بين دنيا و آخرت و دعابه (شوخى و مزاح كردن)

مؤلف، در قسمت دوم، پيرامون اخلاقيات معارض سخن مى‌گويد و در آغاز چنين مى‌نويسد:

«گاهى معارضه، با حكم باطلى است كه هيچ حقى با آن نياميخته و گاهى با حقى است كه باطل با آن درآميخته است. اولى، مانند اينكه بيگانه، جايى را اشغال كند و با زور بر مردم حاكم گردد... در اين صورت مى‌بايست معارضه، فراگير و بى‌حد و مرز باشد، مگر حد و مرزهايى كه به ارزش‌هاى انسانى مربوط مى‌شود. دومى، مانند اينكه مردم، خود، حكومتى را انتخاب كنند، ولى آن حكومت از ستم عارى نباشد و حق را به شكل كامل اجرا نكند... در اين صورت بايد معارضه، محدود به حدود اخلاقى و موازين شرعى ويژه خود باشد».

در ادامه، مؤلف، اين مطلب را با توجه به زندگى اجتماعى و سياسى و فردى اميرالمؤمنين و جايگاه وى، شرح و توضيح مى‌دهد و در اين زمينه، قضاياى مختلفى را كه در زمان آن حضرت رخ داده و نحوه برخورد او را با مشكلات داخلى و خارجى بيان مى‌كند.

جلد دوم كتاب، مشتمل است بر قسمت سوم؛ يعنى اخلاقيات حاكم كه بخش اصلى و مفصل كتاب است و مؤلف در ابتداى آن مى‌نويسد: «جامعه بشرى به‌طور عام، داراى دو گروه است: حاكمان و محكومان... و ارتباط ممكن بين اينها از سه حال خارج نيست: استبدادى، هرج و مرجى و شورايى...».

وى در ادامه، با استناد به آيات و روايات، حكومت شورايى را تنها حكومت حق و غير آن را باطل مى‌داند و از حقوق متقابلى كه حاكم و محكوم يا امام و امت بر يكديگر دارند، سخن مى‌گويد و مقولاتى مانند تأمين آزادى‌هاى گوناگون (همچون آزادى اظهار نظر، آزادى تشكيل اجتماعات و احزاب و آزادى معارضه و مخالفت) حاكميت مردم، قداست قانون، احترام به حقوق انسانى، اعتراف به حق معارضه، التزام به عدالت در ابعاد مختلف، سخت‌گيرى به خود و به خويشان و به مسئولين و... را مورد بررسى قرار داده و در اين باره، از كلمات و سيره اميرالمؤمنين(ع) استفاده نموده است.

مؤلف، در جلد سوم، به ذكر كلمات و جملاتى كه در باره حضرت على(ع) گفته شده، پرداخته است و در اين مورد به آيه ولايت، سخنانان پيامبر اسلام(ص)، سخن خود حضرت امير(ع)، سخنان معاصرين با آن حضرت، سخنان علماء و متفكرين و متأخرين متمسك شده است، سپس نامه امام به مالك اشتر را تحت عنوان «دستور الامام(ع)لحكام العدل»، در صد و ده بند بيان كرده و در ادامه، دعا و مناجات حضرت، وصاياى حضرت رسول(ص) به آن حضرت و آخرين وصيت حضرت را ذكر نموده است.

وضعيت كتاب

در ابتداى هر جلد، سوره حمد و در پايان هركدام، فهرست مطالب و موضوعات آن ذكر شده است و در پايان جلد سوم، علاوه بر آن، فهرست آيات قرآنى و فهارس كتاب اخلاقيات اميرالمؤمنين شامل انبياء و رسل، كتب و مصاحف، اعلام، نساء، قبائل و اقوام و احزاب، القاب، مدن و بقاع و اماكن، معاهدات و اتفاقيات، معارك و حروب، اسماء آلت و مصادر و مراجع نيز درج گرديده است.

برخى از توضيحات و منابع در پاورقى‌ها بيان شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب أخلاقيات الإمام علي أمير المؤمنين علیه السلام در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور