سیمای صابران در قرآن

سیمای صابران در قرآن

نام کتاب	سیمای صابران در قرآن
نام های دیگر کتاب	الـصبر فی القرآن
پدیدآورندگان	لسانی فشارکی، محمد علی (مترجم و محقق) قرضاوی، یوسف (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏104‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏2‎‏ ‎‏ق‎‏46‎‏041
موضوع	صبر (قرآن)
ناشر	دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، مرکز انتشارات
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1378 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE18062AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى:

«سيماى صابران در قرآن»، اثر محمد على لسانى فشاركى، ترجمه و تحقيق كتاب «الصبر فى القرآن»، تاليف دكتر يوسف القرضاوى است كه به تحقيق موضوعى پيرامون مفاهيم آيات قرآنى در رابطه با صبر و صابران پرداخته است. (مقدمه مترجم)

ساختار:

كتاب با دو مقدمه از مترجم و مؤلف آغاز گرديده و مطالب كه از اسلوب بسيار زيبا و اتقان و ابداع برخوردار مى‌باشد، در شش فصل و سه پيوست تنظيم شده است. (نگاهى به كتاب‌هاى تازه، ص79)

مؤلف در اين كتاب، كه در نوع خود كم‌نظير است، با استفاده از آيات قرآنى در مقوله «صبر»، به تشريح و تفسير آن از ديدگاه اسلام پرداخته است. (همان، ص79)در انتهاى كتاب، سه پيوست از مترجم آمده است: در پيوست اول، مترجم روش استنباطى خود را از تفسير الميزان علامه طباطبايى(ره) به زبان ساده، مشتمل بر دوازده راه كار، آورده است.

در پيوست دوم نيز ليست كامل و مرتب شده آيات مربوط به تحقيق موضوعى «صبر» آمده است تا راه بر علاقه‌مندان به تحقيق موضوعى در قرآن، هموارتر گردد.

مترجم در حين تهيه آخرين دست‌نويس كتاب، دو تغيير را در متن و به تبع آن در ترجمه انجام داده است: يكى اينكه گاهى مؤلف تحت تأثير بيانات عرفا قرار گرفته و يك مطلب را با دو يا سه وضع و تعبير از اشخاص مختلف نقل كرده است. مترجم بعضى از اين بيانات را ضمن رعايت انسجام مطالب كتاب، حذف كرده و چندين برابر آن‌ها در پاورقى‌ها، به تحقيق‌هاى قرآن پرداخته است. ديگر اين‌كه مؤلف نشانى آيات قرآنى را طبق معمول و مطابق روش تحقيق در پانويس‌ها آورده است. ولى مترجم براى دست‌رسى آسان‌تر، نشانى آيات قرآنى را مگر در يكى دو مورد، به متن انتقال داده است. علاوه بر اين، هرجا در متن عربى كتاب، به اشعار عربى استشهاد شده، مترجم كوشيده است نيم بيت يا تك بيتى از ادبيات فارسى را جايگزين اشعار عربى كند.

درباره صبر ايوب(ع) نيز، از آنجا كه داستان اين پيامبر داراى ابعاد وسيعى است و در صورت بدآموزى‌هايى كه فعلاً در رابطه با اين داستان وجود دارد و قرن‌ها نيز وجود داشته است، مترجم به يك تحقيق قرآنى پيرامون داستان ايوب(ع) پرداخته است كه فشرده آن به صورت پيوست سوم، در آخر كتاب آمده است.

گزارش محتوا:

در مقدمه مترجم، پيرامون ترجمه و پيوست‌هايى كه توسط مترجم در انتهاى كتاب آمده، توضيحاتى ذكر شده است.

در مقدمه مؤلف، تفسير موضوعى و برخى از آثارى كه به اين روش نوشته شده، مورد مطالعه قرار گرفته است. به نظر نويسنده، مطالعات موضوعى در قرآن بسيار سودمند است و پاسخگوى نيازهايى است كه دوره‌هاى كامل تفسير ترتيبى قرآن نمى‌توانند از عهده آن‌ها برآيند. وى در پايان، اهميت و ويژگى‌هاى روش تفسيرى مورد بحث را طرح و شرح كرده است. (معرفى آثار: معرفى كتاب‌هاى فارسى، ص14)

نويسنده در فصل اول، «ماهيت و ضرورت صبر» را از ديدگاه قرآن و ضرورت‌ها، انواع و احكام تشريعى و انگيزه صبر را مورد بحث قرار داده است.

وى معتقد است كه صبر، درخشنده‌ترين خلق و خوى قرآنى است كه در همه سوره‌هاى مكى و مدنى قرآن به نوعى مورد توجه و عنايت خداوند قرار گرفته است. (كتاب، ص21)

به اعتقاد وى، با توجه به معناى دقيق صبر در قرآن، امور ناخوشايند براى انسان گوناگون و رنگارنگ است، بنابراين، قلمرو صبر، ميدان‌هاى بسيارى را دربرمى‌گيرد و دايره صبر بسيار بيش از آنچه مردم تصور مى‌كنند گسترش دارد. (كتاب، ص23)

به باور وى، توجه فراوان قرآن به صبر، به خاطر ارزش دينى و اخلاقى آن است. صبر، يك فضيلت اخلاقى درجه دوم يا تكميلى نيست، بلكه يك ضرورت است و ترقى، تعالى و تكامل انسان، چه از جهت مادى و چه از جهت معنوى، جز در سايه آن، امكان‌پذير نيست. (كتاب، ص30)

البته وى توجه به اين نكته را نيز ضرورى دانسته است كه يكى از مهم‌ترين معيارهايى كه در شناسايى صبر پسنديده بايد لحاظ شود، به‌جا و به‌موقع بودن آن است؛ به عنوان مثال، نمونه صبر بى‌ارزش، صبرى است كه دوزخيان پس از آنكه مى‌بينند تا ابد بايد در آتش بمانند، به فكر آن مى‌افتند. اين صبر ديگر هيچ فايده‌اى ندارد. (كتاب، ص70)

در فصل دوم كتاب، به زمينه‌هاى صبر در زندگى روزمره هر انسان و نتايج و كاركردهاى اين پديده پرداخته شده است.

در بيان قرآنى، صبر بر حسب زمينه‌ها و موارد گوناگون، شش قسم عمده دارد كه عبارتند از:

1- صبر بر بلاهاى دنيا؛ 2- صبر در برابر خواهش‌هاى نفس؛ 3- صبر در مقام فرمانبرداى خداوند؛ 4- صبر در راه تبليغ دين كه قرآن نمونه‌هاى گوناگونى از اين نوع صبر را در داستان‌هاى پيامبران(ع) آورده و ابعاد مختلف و دقيق اين نوع صبر را نشان داده است؛ 5- صبر در ميدان جنگ؛ 6- صبر در مقام معاشرت با مردم.

در فصل سوم كتاب، جايگاه صبر و صابران در قرآن بيان شده است. نويسنده معتقد است با بررسى مواردى كه در قرآن سخن از صبر به ميان آمده است، به وضوح آشكار مى‌شود كه از ديدگاه قرآن، صبر والاترين و بالاترين درجه دين‌دارى است و بزرگ‌ترين امتياز اهل ايمان به حساب مى‌آيد و بندگان شايسته خداوند به هر مقامى كه رسيده‌اند، در پرتو آن بوده است. (كتاب، ص107)

وى بر اين باور است كه قرآن، همه خيرات دنيا و آخرت را دستاورد صبر و هر موفقيتى را در دنيا و آخرت، وابسته به صبر و رسيدن به بهشت و رهايى از دوزخ و هر سعادت و تكاملى را كه فرد و جامعه انسانى در انديشه آن باشد را وامدار صبر دانسته است. (كتاب، ص121)

در فصل چهارم اسوه‌هاى تاريخى صبر تحت عنوان «قهرمانان صبر» معرفى شده است. اين بخش شامل معرفى پيامبرانى چون ايوب(ع)، يعقوب(ع)، يوسف(ع)، اسماعيل(ع) و پيامبران اولوالعزم(ع) مى‌باشد.

در فصل پنجم، پشتوانه صبر تحت عناوين شناخت طبيعت زندگى، خودشناسى، باورداشتن پاداش خداوندى، اميد قطعى به گشايش، به جبران محروميت‌ها، زنده نگهداشتن ياد قهرمان صبر، و ايمان به قضا و قدر بررسى شده است.

يكى ديگر از جلوه‌هاى توجه خاص و عنايت ويژه قرآن نسبت به صبر، اين است كه در كنار توصيه‌هاى فراوان به پيامبر(ص) و مسلمانان در رابطه با صبر، بيان ضرورت آن، مزاياى صابران در دنيا و آخرت، معرفى صابران نمونه و تجليل بى‌نظير از آنان، راه‌هاى دست‌يابى به فضيلت صبر را نيز به تفصيل بيان داشته است. به اعتقاد نويسنده، راز اين همه توضيح، تفصيل و تأكيد، اين است كه خداوند خود مى‌داند كه انسان طبيعتاً شتابزده و عجول است و اين خود انسان است كه بايد امتياز صبر را كسب كرده و درجات صابران را به خود اختصاص دهد. (كتاب، ص155)

نويسنده در آخرين فصل كتاب، آفات صبر از قبيل شتابزدگى، خشم، دلتنگى، افسردگى و نااميدى را تشريح شده است. (نگاهى به كتاب‌هاى تازه، ص79)

وضعيت كتاب:

فهرست مطالب در ابتدا و كتابنامه، در انتهاى كتاب آمده است.پاورقى‌ها از آن مترجم بوده و به تحقيقات قرآنى وى پيرامون مطالب عنوان شده در متن، اختصاص يافته است.

منابع مقاله:

1- مقدمه و متن كتاب.

2- معرفى آثار: معرفى كتاب‌هاى فارسى، مجله گلستان، ارديبهشت 1381، شماره 115، صفحه 8 تا 32.

3- نگاهى به كتاب‌هاى تازه، مجله كيهان فرهنگى، ارديبهشت 1379، شماره 163، صفحه 78 تا 81.

نويسنده مقاله:

عباس مكرمى

پیوندها

مطالعه کتاب سیمای صابران در قرآن در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور