الرسالة الشرفية في النسب التأليفية: تفاوت میان نسخهها
(صفحهای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> پرونده:NUR24452J1.jpg|بندانگشتی|الرسالة الشرفية في النسب التاليفية...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
</div> | </div> | ||
== معرفی اجمالی == | |||
'''الرسالة الشرفیة فی النسب التألیفیة'''، تألیف صفی الدین عبدالمؤمن بن ابوالمفاخر ارموی بغدادی (متوفی 693ق)، با تحقیق و شرح غطاس عبدالملک خشبه، کتابی است پیرامون موسیقی. | |||
ارموی این کتاب را در عهد مغول برای شاگردش «شرف الدین هارون جوینی» و به زبان عربی به رشته تحریر درآورده است<ref>ر.ک: صالح المهدی، ا.د، 1383، ص42</ref>. | |||
نویسنده خود در بیان علت تألیف این اثر چنین مینویسد: «این رساله مشتمل بر نسبتهای تألیفی است به طریقی که دانشمندان قدیم یونان استنباط نمودهاند؛ به علاوه چیزهایی که در نوشتههای ایشان و کتابهای گوناگون تازه یافت نمی شود بر آن افزوده ام و اکنون آن را تقدیم کتابخانه هارون پسر شمس الدین محمد جوینی میکنم. این کار به دستور و فرمان خود او انجام گرفته است»<ref>ر.ک: خورابه، کاوه، 1383، ص51</ref>. | |||
== ساختار == | |||
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب دربردارنده مجموعا پنج مقاله میباشد. | |||
== گزارش محتوا == | |||
در مقدمه، علاوه بر اشاره به موضوع کتاب و مقالات آن، به توضیح نسخ خطی آن، پرداخته شده است<ref>مقدمه، ص9-14</ref>. | |||
این رساله مشتمل بر پنج مقاله است که هر مقاله نیز دربردارنده فصول متعددی است که عبارتاند از: | |||
#صوت و لواحق آن و شکهای وارد به آن؛ | |||
#حصر نسبت اعداد؛ | |||
#اختلاف ابعاد؛ | |||
#ترتیب اجناس از طبقات ابعاد؛ | |||
#ایقاع و نسبت ادوار و کیفیت استخراج الحان. | |||
اندیشورانی چون علامه قطب الدین شیرازی و عبدالقادر مراغی از این کتاب بیش از دیگران بهره جستهاند؛ چنان که عبدالقادر مراغی در «مقاصد الحان» کتاب گران سنگ «درة التاج» قطب الدین را شرحی بر شرفیه میداند<ref>ر.ک: خورابه، کاوه، 1383، ص51</ref>. | |||
ارموی را مؤسس مکتب منتظمیه میدانند. کسی که در اثر حاضر و نیز کتاب «ادوار»، به شکلی سیستماتیک و نظام مند به تشریح گام بالقوه و گامهای بالفعل زمان خود میپردازد. او بنا بر اصل دو پرده ای بعد ذی الأربع (فیثاغورث) و همچنین بر اساس روش فارابی، پیشنهاد تقسیم فاصله هنگام (اکتاو) به هفده فاصله را میدهد<ref>ر.ک: همان، ص51-52</ref>. | |||
گام پیشنهادی او متشکل از دو دانگ پیوسته و یک پرده بزرگ در انتها میباشد. هر پرده بزرگ (طنینی) خود قابل تقسیم به دو نیم پرده کوچک (بقیه) و یک فضل میباشد که بر این اساس، تقسیم دوره کامل صفی الدین شامل هفده فاصله و هجده درجه میگردد. پذیرش دستان پیشنهادی صفی الدین از جانب اکثریت نوازندگان و موسیقی دانان هم عصر او حکایت از همراهی دو عامل نظر و عمل نزد صفی الدین ارموی دارد<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>. | |||
نویسنده برای نخستین بار به نغمه نگاری نغمات آهنگ یا تصنیف پرداخته است؛ چنان که در ابتدا دور ایقاعی و نام مقام ذکر و سپس نغمات با حروف ابجد و زمان هر نغمه به وسیله اعداد زیر همان نغمه نگاشته میشود<ref>ر.ک: همان</ref>. | |||
== وضعیت کتاب == | |||
از دو رساله «ادوار» و «شرفیه» نسخ خطی متعددی در کتابخانههای مختلف جهان موجود است<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>. | |||
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. | |||
در پاورقیها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ<ref>ر.ک: پاورقی، ص116</ref>، به توضیح و تشریح مطالب متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص124</ref>. | |||
==پانویس == | |||
<references /> | |||
== منابع مقاله == | |||
#مقدمه و متن کتاب. | |||
#[[:noormags:538762|صالح المهدی، ا.د، «صفی الدین عبدالمؤمن الأرموی، ابداع و ابتکار»، ترجمه سجاد خطابی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه هنر، شماره 77 و 78، بهمن و اسفند 1383 (5 صفحه، از 40 تا 44)]]. | |||
#[[:noormags:938762|خورابه، کاوه، «صفی الدین ارموی،اندیشور و موسیقی دان قرن هفتم هجری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه هنر، شماره 77 و 78، بهمن و اسفند 1383 (5 صفحه، از 50 تا 54)]]. | |||
== وابستهها == | == وابستهها == | ||
نسخهٔ ۱۸ فوریهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۲:۱۴
| نام کتاب | الرسالة الشرفية في النسب التاليفية |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | صفيالدين ارموي، عبد المومن بن يوسف (نويسنده)
خشبه، عطاس عبد الملک (محقق) فتحالله، ايزيس (مراجعه) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | دار الکتب و الوثائق القومية، الإدارة المرکزية للمراکز العلمية، مرکز تحقيق التراث |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1429ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE24452AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
الرسالة الشرفیة فی النسب التألیفیة، تألیف صفی الدین عبدالمؤمن بن ابوالمفاخر ارموی بغدادی (متوفی 693ق)، با تحقیق و شرح غطاس عبدالملک خشبه، کتابی است پیرامون موسیقی.
ارموی این کتاب را در عهد مغول برای شاگردش «شرف الدین هارون جوینی» و به زبان عربی به رشته تحریر درآورده است[۱].
نویسنده خود در بیان علت تألیف این اثر چنین مینویسد: «این رساله مشتمل بر نسبتهای تألیفی است به طریقی که دانشمندان قدیم یونان استنباط نمودهاند؛ به علاوه چیزهایی که در نوشتههای ایشان و کتابهای گوناگون تازه یافت نمی شود بر آن افزوده ام و اکنون آن را تقدیم کتابخانه هارون پسر شمس الدین محمد جوینی میکنم. این کار به دستور و فرمان خود او انجام گرفته است»[۲].
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب دربردارنده مجموعا پنج مقاله میباشد.
گزارش محتوا
در مقدمه، علاوه بر اشاره به موضوع کتاب و مقالات آن، به توضیح نسخ خطی آن، پرداخته شده است[۳].
این رساله مشتمل بر پنج مقاله است که هر مقاله نیز دربردارنده فصول متعددی است که عبارتاند از:
- صوت و لواحق آن و شکهای وارد به آن؛
- حصر نسبت اعداد؛
- اختلاف ابعاد؛
- ترتیب اجناس از طبقات ابعاد؛
- ایقاع و نسبت ادوار و کیفیت استخراج الحان.
اندیشورانی چون علامه قطب الدین شیرازی و عبدالقادر مراغی از این کتاب بیش از دیگران بهره جستهاند؛ چنان که عبدالقادر مراغی در «مقاصد الحان» کتاب گران سنگ «درة التاج» قطب الدین را شرحی بر شرفیه میداند[۴].
ارموی را مؤسس مکتب منتظمیه میدانند. کسی که در اثر حاضر و نیز کتاب «ادوار»، به شکلی سیستماتیک و نظام مند به تشریح گام بالقوه و گامهای بالفعل زمان خود میپردازد. او بنا بر اصل دو پرده ای بعد ذی الأربع (فیثاغورث) و همچنین بر اساس روش فارابی، پیشنهاد تقسیم فاصله هنگام (اکتاو) به هفده فاصله را میدهد[۵].
گام پیشنهادی او متشکل از دو دانگ پیوسته و یک پرده بزرگ در انتها میباشد. هر پرده بزرگ (طنینی) خود قابل تقسیم به دو نیم پرده کوچک (بقیه) و یک فضل میباشد که بر این اساس، تقسیم دوره کامل صفی الدین شامل هفده فاصله و هجده درجه میگردد. پذیرش دستان پیشنهادی صفی الدین از جانب اکثریت نوازندگان و موسیقی دانان هم عصر او حکایت از همراهی دو عامل نظر و عمل نزد صفی الدین ارموی دارد[۶].
نویسنده برای نخستین بار به نغمه نگاری نغمات آهنگ یا تصنیف پرداخته است؛ چنان که در ابتدا دور ایقاعی و نام مقام ذکر و سپس نغمات با حروف ابجد و زمان هر نغمه به وسیله اعداد زیر همان نغمه نگاشته میشود[۷].
وضعیت کتاب
از دو رساله «ادوار» و «شرفیه» نسخ خطی متعددی در کتابخانههای مختلف جهان موجود است[۸].
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. در پاورقیها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ[۹]، به توضیح و تشریح مطالب متن پرداخته شده است[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- صالح المهدی، ا.د، «صفی الدین عبدالمؤمن الأرموی، ابداع و ابتکار»، ترجمه سجاد خطابی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه هنر، شماره 77 و 78، بهمن و اسفند 1383 (5 صفحه، از 40 تا 44).
- خورابه، کاوه، «صفی الدین ارموی،اندیشور و موسیقی دان قرن هفتم هجری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه هنر، شماره 77 و 78، بهمن و اسفند 1383 (5 صفحه، از 50 تا 54).