خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب

خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب

نام کتاب	خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب
نام های دیگر کتاب	الوافیه فی شرح الکافیه. برگزیده. شرح الکافیه فی النحو. شرح
پدیدآورندگان	طریفی، محمد نبیل (مقدمه نویس و مصحح) بغدادی، عبدالقادر بن عمر (نويسنده) یعقوب، امیل (اشراف)
زبان	عربی
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ک‎‏20242‎‏
موضوع	ابن حاجب، عثمان بن عمر، ۵۷۰ - ۶4۶ق. الکافیه فی النحو - نقد و تفسیر رضی الدین استرآبادی، محمد بن حسن، - ۶۸۶ق. الوافیه فی شرح الکافیه - نقد و تفسیر زبان عربی - شواهد شعری زبان عربی - نحو
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1418 هـ.ق یا 1998 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10162AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«خزانة الادب و لب لباب لسان العرب»، كتابى است به زبان عربى كه در باره علوم عربى و ادبيات عرب نگاشته شده است.

تأليف اين كتاب، از 1073 آغاز و تا 1079ق، به طول انجاميده است و مهم‌ترين اثر ادبى عبدالقادر بغدادى است.

ساختار

كتاب، داراى سيزده جلد و مشتمل بر مقدمه‌اى مفصل به قلم محقق، دكتر محمد نبيل طريفى، مقدمه‌اى به قلم مؤلف و بخش‌هاى مختلف است كه به موضوعات نحوى اختصاص يافته است.

گزارش محتوا

اين كتاب كه خود، در واقع، شرحى بر شواهد شرح محمد بن حسن رضى استرآبادى بر«الكافية» ابن حاجب است، شرحى است مبسوط بر مسائل نحوى كه در آن به همه آراء و نظريات مختلف پرداخته شده است، اما مؤلف، همچون ابن حاجب، بيشتر، گردآورنده و مفسر آراء است تا صاحب نظريه‌اى خاص؛ با اين‌همه، وى در جاى جاى كتاب، از خود استقلال رأى نشان مى‌دهد و در بحث از مسائل نحوى، نظريات خود را نيز در پيش مى‌نهد يا از ديدگاهى خاص دفاع مى‌كند.

كتاب، از لحاظ استشهاد به آيات قرآن و احاديث نبوى و اشعار عرب، بسيار غنى است و به‌خصوص اشعارى كه در اين كتاب مورد استشهاد قرار گرفته و شمار آنها نزديك به هزار بيت است، دست‌مايه عبدالقادر بغدادى در تأليف كتاب بزرگ«خزانة الادب» شده است كه خود در واقع شرح گسترده‌اى است بر شواهد شعرى استرآبادى.

پاره‌اى از عبارات«نهج البلاغة» نيز در شرح استرآبادى مورد استشهاد قرار گرفته است.

عبد القادر، شواهد شرح استرآبادى را با شماره آورده است و فارغ از متن، به تحليل صرفى و نحوى شواهد پرداخته و اقوال نحوى راجع به آن را بيان كرده است. وى، پس از طرح مسائل فرعى ابيات، به منبع‌شناسى اشعار و گويندگان آنها اشاره مى‌كند و شرح حال بسيارى از نويسندگان و شاعران را به دست مى‌دهد. عبدالقادر، هم‌چنين نظر لغويان را در باره شواهد، مورد مطالعه قرار مى‌دهد و با ذكر ابيات ديگر قصيده‌ها، راجع به آنها - اعم از اشعار دوره جاهلى و دوره اسلامى - بحث مى‌كند. بنا بر اين، ديگر نمى‌توان اين كتاب را تنها به‌عنوان شرح شواهد دانست، زيرا روايات بى‌شمار در زمينه اخبار و اشعار عرب جاهلى و اسلامى، از«خزانة الادب»، دايرة المعارفى ادبى ساخته است كه ديگر هيچ اديبى از آن نمى‌تواند بى‌نياز باشد. مؤلف، در مقدمه كتاب، برنامه و نيز منابع كار خود را به تفصيل معرفى كرده است.

وضعيت كتاب

اين اثر، در 4 جزء، نخست در بولاق و سپس در قاهره، در سال 1935م، با شرح و تحقيق عبدالسلام محمد هارون منتشر شد.

نسخه حاضر در برنامه، در 12 جلد، با پاورقى‌هاى محقق، زير نظر دكتر اميل بديع يعقوب منتشر شده و در انتهاى هر جلد، فهرست تراجم و نيز فهرست مطالب مندرج در آن جلد آمده است.

جلد دوازدهم اين مجموعه، مشتمل بر يادداشتى به قلم دكتر محمد فلفل در باره روش بغدادى در شرح شواهد نحوى مى‌باشد و در ادامه اين جلد و نيز جلد سيزدهم فهرست‌هاى ذيل آمده است:

1. فهرست آيات قرآنى؛

2. فهرست احاديث و آثار و اخبار؛

3. فهرست ضرب المثل‌ها؛

4. فهرست قافيه‌ها؛

5. فهرست رجزها؛

6. فهرست اعلام؛

7. فهرست شهرها و جاى‌ها؛

8. فهرست بلاغت و نقد؛

9. فهرست عروض و قافيه؛

10. فهرست ايام العرب؛

11. فهرست منابع و مآخذ؛

12. فهرست مطالب كتاب.

منابع

1. شمس، مريم، دايرة المعارف بزرگ اسلامى، ج 12، ص 368 - 369؛

2. ارزنده، مهران، همان، ج 8، ص 180؛

3. مقدمه محقق؛

4. يادداشت دكتر محمد فلفل.

پیوندها

مطالعه کتاب خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور