۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - '،ب' به '، ب'
جز (جایگزینی متن - '،ا' به '، ا') |
جز (جایگزینی متن - '،ب' به '، ب') |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
ابو عمرو در نيمۀ شوال 444 در گذشت و بنا به وصيت خود او، ابومحمد عبدالله بن خميس انصارى بر او نماز گزارد و در مقبرۀ باب انداره به خاك سپرده شد([[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]،همانجا؛ياقوت،127/12- 128؛ابن ابار،801/2). | ابو عمرو در نيمۀ شوال 444 در گذشت و بنا به وصيت خود او، ابومحمد عبدالله بن خميس انصارى بر او نماز گزارد و در مقبرۀ باب انداره به خاك سپرده شد([[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]،همانجا؛ياقوت،127/12- 128؛ابن ابار،801/2). | ||
دقت در ضبط،توانمندى حافظه و هوش سرشار را از ويژگيهاى ابوعمرو دانى برشمرده‌اند([[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]،406/2؛قفطى،341/2- 342؛ذهبى، سير،80/18).قطعاتى كه از ارجوزۀ اعتقادى وى در دست است، از تعصب شديد مذهبى و عرق دينى او حكايت دارد(نك: همان،81/18-83).زهد و پارسايى او را مى‌توان تا حدودى تحت تأثير ويژگيهاى روحانى و سجاياى اخلاقى | دقت در ضبط،توانمندى حافظه و هوش سرشار را از ويژگيهاى ابوعمرو دانى برشمرده‌اند([[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]،406/2؛قفطى،341/2- 342؛ذهبى، سير،80/18).قطعاتى كه از ارجوزۀ اعتقادى وى در دست است، از تعصب شديد مذهبى و عرق دينى او حكايت دارد(نك: همان،81/18-83).زهد و پارسايى او را مى‌توان تا حدودى تحت تأثير ويژگيهاى روحانى و سجاياى اخلاقى استادانش، به ويژه ابن ابى زمنين(ه م)دانست(نك:مرعشلى،28). | ||
==مشايخ و استادان== | ==مشايخ و استادان== | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
زيرا ابوعمرو بيش از مجموع احاديثى كه از ديگران نقل كرده، احاديث او را در آثار خود آورده است. | زيرا ابوعمرو بيش از مجموع احاديثى كه از ديگران نقل كرده، احاديث او را در آثار خود آورده است. | ||
ابن ابى زمنين،محدث بزرگ اندلس نيز در شمار مشايخ حديث وى بوده است(نك:حميدى،100/1).همچنين ابوالعباس احمد بن | ابن ابى زمنين،محدث بزرگ اندلس نيز در شمار مشايخ حديث وى بوده است(نك:حميدى،100/1).همچنين ابوالعباس احمد بن محمد، بدر قاضى(ابو عمرو، السنن، برگ 180 ب)، ابو محمد عبدالرحمن بن عمر بن محمد معدل(همان، برگ 4 ب)، عبد الوهاب بن احمد بن حسن بن منير خشّاب(همان، برگ 183 الف)، احمد بن ابراهيم بن فراس معدل مكى(همان، برگ 173 ب)و ابوالحسن على بن محمد قابسى(همان، برگ 169 ب)از ديگر مشايخ او در حديثند. | ||
از استادان وى در قرائت،نامدارتر از همه،طاهر بن عبدالمنعم ابن غلبون(د 399 ق)بود كه ابوعمرو قرآن را به چند روايت از روايات مشهور قراء سبع همچون حفص از عاصم نزد او ختم كرده بود(همو، | از استادان وى در قرائت،نامدارتر از همه،طاهر بن عبدالمنعم ابن غلبون(د 399 ق)بود كه ابوعمرو قرآن را به چند روايت از روايات مشهور قراء سبع همچون حفص از عاصم نزد او ختم كرده بود(همو، | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
جمع كثيرى از مقريان،محدثان،فقيهان و اديبان | جمع كثيرى از مقريان،محدثان،فقيهان و اديبان اندلس، به ويژه اهل دانيه، از ابوعمرو بهرۀ علمى گرفته‌اند.وى پس از بازگشت از سفر مشرق در ميورقه(نك:مرعشلى،30)، المريه (نك:ضبى،412)و ديگر شهرهاى اندلس، به خصوص دانيه، بر مسند افادت تكيه زد و شاگردان بسيارى را در علم قرائات و ديگر زمينه‌ها | ||
پرورش داد(براى فهرست اسامى آنان،نك:ذهبى،معرفة،327/1، تذكرة،1120/3؛[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همان،504/1). | پرورش داد(براى فهرست اسامى آنان،نك:ذهبى،معرفة،327/1، تذكرة،1120/3؛[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همان،504/1). | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
رونق فراوان حوزه‌هاى تدريس قرائت در مشرق اسلامى، ابو عمرو دانى را كه در طلب دانش به شرق آمده بود، سخت شيفته گردانيد و او را بر آن داشت تا قرائت را رشتۀ تخصصى خود قرار دهد.وى در كتاب [[غاية النهاية في طبقات القراء|طبقات القراء]]،زندگى نامه و شيوخ و تلاميذ و فهرست آثار همۀ قاريان و مقريان را از صحابه و تابعين گرفته،تا عصر خود به ترتيب الفبايى گرد آورد(نك:ابن خير،72؛[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همان، 505/1)و همين تتبع و پى جويى سير تاريخى و تحول علم قرائات كه ابوعمرو در تأليف اين كتاب رنج آن را بر خود هموار ساخت،آنچنان دانش و | رونق فراوان حوزه‌هاى تدريس قرائت در مشرق اسلامى، ابو عمرو دانى را كه در طلب دانش به شرق آمده بود، سخت شيفته گردانيد و او را بر آن داشت تا قرائت را رشتۀ تخصصى خود قرار دهد.وى در كتاب [[غاية النهاية في طبقات القراء|طبقات القراء]]،زندگى نامه و شيوخ و تلاميذ و فهرست آثار همۀ قاريان و مقريان را از صحابه و تابعين گرفته،تا عصر خود به ترتيب الفبايى گرد آورد(نك:ابن خير،72؛[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همان، 505/1)و همين تتبع و پى جويى سير تاريخى و تحول علم قرائات كه ابوعمرو در تأليف اين كتاب رنج آن را بر خود هموار ساخت،آنچنان دانش و بينشى، براى وى فراهم آورد كه توانست پس از ابن مجاهد (ه م)جايگاهى بلند در علم قرائات به خويش اختصاص دهد(نك: قسطلانى،109/1-114)؛چنانكه يك سده بعد، ابن خير اشبيلى از | ||
بين 76 فقره كتابهاى درسى قرائات كه نزد استادان و مشايخ خود خوانده،16 مورد از تأليفات ابوعمرو دانى را در فهرسۀ خود آورده است(ص 28-29،40-41،72-74).نيز بنا به گزارش ذهبى (تذكرة،1121/3،تاريخ،386/11)در طى قرنها،قاريان و مقريان همه بر نوشته‌هاى ابوعمرو اعتماد مى‌كرده و به تبحر وى در علوم قرآنى اذعان داشته‌اند(نيز نك:ابن خلدون،347/1؛مقرى،341/2). | بين 76 فقره كتابهاى درسى قرائات كه نزد استادان و مشايخ خود خوانده،16 مورد از تأليفات ابوعمرو دانى را در فهرسۀ خود آورده است(ص 28-29،40-41،72-74).نيز بنا به گزارش ذهبى (تذكرة،1121/3،تاريخ،386/11)در طى قرنها،قاريان و مقريان همه بر نوشته‌هاى ابوعمرو اعتماد مى‌كرده و به تبحر وى در علوم قرآنى اذعان داشته‌اند(نيز نك:ابن خلدون،347/1؛مقرى،341/2). | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
و نيز قرائت ابوجعفر يزيد بن قعقاع را با همۀ قدمتى كه داشت(نك: ذهبى،معرفة،58/1-62)در زمرۀ قرائات شاذ جاى داد. | و نيز قرائت ابوجعفر يزيد بن قعقاع را با همۀ قدمتى كه داشت(نك: ذهبى،معرفة،58/1-62)در زمرۀ قرائات شاذ جاى داد. | ||
ابو عمرو خود نيز اختياراتى در قرائت داشت كه در برخى مواضع التيسير(ص 21،22،جم)گاه با ذكر ادلۀ گزينش | ابو عمرو خود نيز اختياراتى در قرائت داشت كه در برخى مواضع التيسير(ص 21،22،جم)گاه با ذكر ادلۀ گزينش خود، بدانها اشاره كرده است.ويژگيها و مزيتهاى التيسير، از قبيل جامع بودن، روان بودن | ||
متن، سهولت حفظ و يادگيرى و كارآمد بودن آن براى مبتديان و آموختگان از يك سو و راويانى كه مستقيما اين كتاب را از مؤلف آن روايت مى‌كردند از سوى ديگر،موجب شهرت اين كتاب گرديد.در حالى كه كتاب التذكرة فى القراءات الثمان، اثر ابن غلبون كه از جهت طرح و تبويب الگوى كار ابوعمرو در التيسير بوده، از محدودۀ مصر فراتر نرفته(نك:ه د،همانجا)و كتاب العنوان تأليف مقرى معاصر وى | متن، سهولت حفظ و يادگيرى و كارآمد بودن آن براى مبتديان و آموختگان از يك سو و راويانى كه مستقيما اين كتاب را از مؤلف آن روايت مى‌كردند از سوى ديگر،موجب شهرت اين كتاب گرديد.در حالى كه كتاب التذكرة فى القراءات الثمان، اثر ابن غلبون كه از جهت طرح و تبويب الگوى كار ابوعمرو در التيسير بوده، از محدودۀ مصر فراتر نرفته(نك:ه د،همانجا)و كتاب العنوان تأليف مقرى معاصر وى | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
كتاب التيسير بارها توسط علماى علم قرائت شرح شده(براى شروح آن،نك:مرعشلى،39)و 2 سده پس از ابوعمرو،شاطبى(د 590 ق)التيسير را در قصيدۀ مشهورش حرز الامانى و وجه التهانى (معروف به شاطبيه)به نظم آورد و شهرت التيسير را دو چندان گردانيد.شهرت التيسير و شكل منظوم آن شاطبيه، رفته رفته به جايى رسيد كه در اواخر سدۀ 8 و اوايل سدۀ 9 ق ديگر اين تصور در حوزه‌هاى علميه و محافل قرائات به وجود آمده بود كه قرائت معتبر و متواترى در غير اين 2 كتاب وجود ندارد(نك:[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،تحبير،7). | كتاب التيسير بارها توسط علماى علم قرائت شرح شده(براى شروح آن،نك:مرعشلى،39)و 2 سده پس از ابوعمرو،شاطبى(د 590 ق)التيسير را در قصيدۀ مشهورش حرز الامانى و وجه التهانى (معروف به شاطبيه)به نظم آورد و شهرت التيسير را دو چندان گردانيد.شهرت التيسير و شكل منظوم آن شاطبيه، رفته رفته به جايى رسيد كه در اواخر سدۀ 8 و اوايل سدۀ 9 ق ديگر اين تصور در حوزه‌هاى علميه و محافل قرائات به وجود آمده بود كه قرائت معتبر و متواترى در غير اين 2 كتاب وجود ندارد(نك:[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،تحبير،7). | ||
امروزه وجود صدها نسخۀ دست نوشته از كتاب التيسير در كتابخانه‌هاى جهان كه در سده‌هاى مختلف استنساخ شده‌اند(مثلا 248 نسخه در الفهرس الشامل، القراءات،33/1-73)،خود بهترين گواه بر رواج پيوستۀ اين كتاب از زمان مؤلف تاكنون مى‌باشد،چنانكه در دوران معاصر،زمانى كه خاور شناسان در صدد چاپ و نشر برخى منابع علم قرائات برآمدند،كتاب التيسير را به جهت اعتبار و شهرت بى‌نظير و فراوانى نسخه‌هاى خطى | امروزه وجود صدها نسخۀ دست نوشته از كتاب التيسير در كتابخانه‌هاى جهان كه در سده‌هاى مختلف استنساخ شده‌اند(مثلا 248 نسخه در الفهرس الشامل، القراءات،33/1-73)،خود بهترين گواه بر رواج پيوستۀ اين كتاب از زمان مؤلف تاكنون مى‌باشد،چنانكه در دوران معاصر،زمانى كه خاور شناسان در صدد چاپ و نشر برخى منابع علم قرائات برآمدند،كتاب التيسير را به جهت اعتبار و شهرت بى‌نظير و فراوانى نسخه‌هاى خطى آن، براى اين منظور انتخاب كردند(نك: پرتسل،«د،ط»). | ||
نقش ابوعمرو در تجديد و احياى علوم قرآنى در آغاز سدۀ 5 ق منحصر به علم قرائات نبود.وى علم رسم المصحف را نيز كه در ارتباط تنگاتنگ با علم قرائات است،وجهۀ همت خويش قرار داد.در زمان او كاتبان مصاحف و ديگر دست اندركاران علوم قرآنى از علم رسم المصحف روى گردان شده و به ثبت و ضبط اسناد و روايات مربوط به آن نمى‌پرداختند و در نگارش نسخه‌هاى قرآن به درايت خود بسنده مى‌كردند(نك:ابو عمرو دانى، المقنع،2).ابو عمرو در اين زمينه كتاب المقنع فى رسم مصاحف الامصار را تأليف كرد كه مانند التيسير از ساختار تعليمى برخوردار بود و همان ويژگيهاى التيسير را داشت. اين كتاب را نيز شاطبى در قصيدۀ رائيۀ معروفش عقيلة اتراب القصائد فى اسنى المقاصد به نظم كشيد و شهرت گسترده‌اى نصيب آن گردانيد، | نقش ابوعمرو در تجديد و احياى علوم قرآنى در آغاز سدۀ 5 ق منحصر به علم قرائات نبود.وى علم رسم المصحف را نيز كه در ارتباط تنگاتنگ با علم قرائات است،وجهۀ همت خويش قرار داد.در زمان او كاتبان مصاحف و ديگر دست اندركاران علوم قرآنى از علم رسم المصحف روى گردان شده و به ثبت و ضبط اسناد و روايات مربوط به آن نمى‌پرداختند و در نگارش نسخه‌هاى قرآن به درايت خود بسنده مى‌كردند(نك:ابو عمرو دانى، المقنع،2).ابو عمرو در اين زمينه كتاب المقنع فى رسم مصاحف الامصار را تأليف كرد كه مانند التيسير از ساختار تعليمى برخوردار بود و همان ويژگيهاى التيسير را داشت. اين كتاب را نيز شاطبى در قصيدۀ رائيۀ معروفش عقيلة اتراب القصائد فى اسنى المقاصد به نظم كشيد و شهرت گسترده‌اى نصيب آن گردانيد، | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۰: | ||
الف-چاپى: | الف-چاپى: | ||
1.التيسير فى القراءات | 1.التيسير فى القراءات السبع، به كوشش پرتسل، استانبول،1349 ق1930/ م؛2.الفرق بين الضاد و الظاء فى كتاب الله، به كوشش محسن جمال الدين، بغداد،1390 ق؛3.المحكم فى نقط المصاحف، به كوشش عزت حسن،دمشق،1960 م؛4.المقنع فى معرفة مرسوم مصاحف اهل الامصار، به كوشش محمد احمد دهمان،دمشق،1358 ق؛5.المكتفى فى الوقف و الابتداء، به كوشش يوسف عبدالرحمن مرعشلى، بيروت،1407 ق؛6.النقط،مختصرى است در باب نقط(اعراب گذارى)و شكل(زير و زبر گذارى)قرآن مجيد كه ابوعمرو دانى آن را ذيل كتاب المقنع قرار داده است.اين كتاب به ضميمۀ المقنع به چاپ رسيده است. | ||
ب-خطى: | ب-خطى: | ||