من مؤلفات ابن سينا الطبية

من مؤلفات ابن سینا الطبیة

نام کتاب	من مؤلفات ابن سینا الطبیة
نام های دیگر کتاب	الاجوزه فی الطب کتاب الادویه القلبیه کتاب دفع المضار الکلیه عن الابدان الانسانیه
پدیدآورندگان	ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏د‎‏7
موضوع	پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 شعر شعر عربی - قرن 5ق. کلیه‏ها - بیماری‏ها - متون قدیمی تا قرن 14
ناشر	معهد التراث العلمي العربي، منشورات جامعة حلب
مکان نشر	دمشق - سوریه
سال نشر	1404 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE14620AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«من مؤلفات ابن سينا الطبية»، مجموعه‌اى از آثار پزشكى ابن سيناست كه آن را محمد زهير البابا تحقيق كرده و مقدمه‌اى بر آن افزوده است.

در كتاب حاضر، مباحث متعددى در طبّ عمومى و خصوص دارو و درمان بيمارى قلبى ذكر شده است. نام كامل اين اثر عبارت است از: «من مؤلفات ابن سينا الطبية؛ كتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية الأرجوزة في الطبّ - كتاب الأدوية القلبية».

دانستنى است كه در ارجوزه يا منظومه طبى ابن سينا تمامى مباحث كتاب قانون به‌صورت خلاصه در قالب نظم بيان شده است.

ساختار

اين كتاب از مقدمه نويسنده و متن اصلى (شامل سه بخش) تشكيل شده است.

روش نويسنده در اين اثر، توصيفى - تجربى است.

محقق در مقدمه‌اش كه مكان و تاريخ نگارش آن را مشخص نكرده، تأكيد كرده است: ابن سينا يكى از مشاهير پزشكى و فلسفه در تاريخ علم است و... البته ابن سينا افزون بر قانون، مجموعه‌اى از آثار طبى مهم دارد كه بيشترش چاپ نشده و يا به‌صورت روشمند تحقيق نشده است. به همين جهت فرصت مشاركت بين «معهد التراث العلمي العربي» در حلب، و «معهد المخطوطات العربية التابع للمنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم» را - كه بر چاپ و نشر كتاب‌هاى ميراث علمى عربى، البته بعد از تصحيح و تحقيق آن تأكيد مى‌كرد - غنيمت شمردم و به اداره «معهد التراث» درخواستم را تقديم كردم تا مرا در نشر برخى از تأليفات طبى ابن سينا كه تحقيق و تصحيحش كرده بودم، يارى كنند. اداره آن معهد و مديرش استاد دكتر «خالد ماغوط» مرا بسيار تشويق كردند كه از آنان متشكرم و همچنين ممنونم از استاد دكتر «محمدعلى حوريه»، رئيس دانشگاه حلب كه موافقتش را براى چاپ اين كتاب اعلام كرد و... (ر.ك: مقدمه كتاب، ص2-3).

گزارش محتوا

براى آشنايى با روش و محتواى اين اثر، توجه به برخى از مطالب جالب آن كافى است:

1. ضررهاى زياده‌روى در خوردن غذا و پُرشدن شكم: غذا خوردن زيادى سبب اين مى‌شود كه غذاى زائد در جوهر بدن، كمتر مورد استفاده قرار گيرد و خامّ (گوشت گنديده) در آن زياد شود و گرفتگى منافذ (سلول‌هاى) بدن و تباهى قواى طبيعى و عفونت و تب‌هاى مختلط و مركب و ربو (تنگى نفس يا آسم) و عرق النسا (سياتيك) و نقرس و دردهاى مفاصل پديد مى‌آيد (ر.ك: متن كتاب، ص40).

2. مصحح درباره «أرجوزة ابن سينا في الطب» تأكيد كرده است كه به ابن سينا چند ارجوزه پزشكى نسبت داده مى‌شود كه مشهورترينش منظومه يا الفيه كه البته عدد ابياتش بين 1326 تا 1334 بيت در نوسان است.

و بعد از آن از نظر شهرت، ارجوزه‌اى است كه در آن از تدبير سلامتى در فصول چهارگانه صحبت مى‌كند و عدد بيت‌هايش بين 118 تا 146 بيت متغير است. ارجوزه اولى، مختصر كتاب قانون شمرده مى‌شود كه ابن سينا تأليف كرد و آن را مرجع براى پزشكان قرار داد و قصدش از نوشتن ارجوزه، اختصار قانون بود و آن را در دسترس دانشجويان پزشكى قرار داد تا به‌راحتى حفظ شود. ابن سينا الفيه‌اش را همانند كتاب قانون به دو قسمت تقسيم كرده است: علمى و عملى... دانشجويان پزشكى از اين ارجوزه در طول قرون وسطى استفاده كردند و طبيب اندلسى عبدالملك بن زهر آن را مدح كرده و گفته: اين منظومه، شامل مهم‌ترين قواعد طب است و جايگزين بسيارى از كتاب‌ها در اين صناعت مى‌شود. همان گونه كه اين اثر، فيلسوف دانا ابن رشد را به شگفتى آورد و به شرح آن در كنار شرح كليات قانون اقدام كرد... (ر.ك: همان، ص77).

3. مصحح درباره رساله «الأدوية القلبية» چنين نوشته است: كتاب داروهاى قلبى، از آثارى شمرده مى‌شود كه مورخان همگى مى‌گويند كه از آثار ابن سيناست. ابوعبيد جوزجانى، شاگرد ابن سينا، اسامى شمار بزرگى از تأليفات استادش را آورده كه در كتاب «عيون الأنباء» نوشته ابن ابى‌اصيبعه آمده و از جمله آن آثار، كتاب «الأدوية القلبية» است كه در آغاز ورودش به شهر همدان نوشته است... (همان، ص214).

وضعيت كتاب

براى اين كتاب، متأسفانه فهارس فنى، فهرست منابع و حتى فهرست اجمالى يا تفصيلى مطالب فراهم نشده است. گفتنى است كه رساله «دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية» را مترجمى ناشناس از عربى به زبان فارسى به نام «دور ساختن هرگونه زيان از تن آدميان» ترجمه كرده است.

مصحح، تصاويرى از صفحات اول و آخر نسخه‌هاى خطى رساله‌هاى موجود در اين اثر را آورده است (ر.ك: همان، ص295). وى در پايان كتاب، معجمى الفبايى آورده و در آن اصطلاحات مذكور در متن را همراه با معادل لاتين (انگليسى و...) ذكر كرده است (همان، ص297-344).

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

وابسته‌ها

شرح ابن رشد لأرجوزة ابن سینا في الطب