پرش به محتوا

مسائل الناصريات: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'صاحب رياض' به 'صاحب رياض ')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۱: خط ۴۱:




«الناصريات»، «مسائل الطبريات»، «مسائل الناصريات» <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/20 370 و 371</ref>
'''الناصريات'''، یا '''مسائل الطبريات'''، '''مسائل الناصريات''' <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/20 370 و 371</ref> تألیف [[علم‌الهدی، علی بن الحسین|سيد ابوالقاسم على بن حسين موسوى بغدادى]]، معروف به شريف مرتضى يا علم الهدى (م 436 ق).
 
==مؤلف==
 
 
[[علم‌الهدی، علی بن الحسین|سيد ابوالقاسم على بن حسين موسوى بغدادى]]، معروف به شريف مرتضى يا علم الهدى (م 436 ق).


كتاب مسائل الناصريات همان طور كه از نام آن مشخص است شرح و تصحيح كتاب الفقه الناصريّة تأليف سيد ابومحمد حسن بن على اطروش ديلمى، ملقب به ناصر كبير (م 302 يا 304 ق)، جد مادرى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] «قده» است. <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/15 201، /16 299</ref>
كتاب مسائل الناصريات همان طور كه از نام آن مشخص است شرح و تصحيح كتاب الفقه الناصريّة تأليف سيد ابومحمد حسن بن على اطروش ديلمى، ملقب به ناصر كبير (م 302 يا 304 ق)، جد مادرى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] «قده» است. <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/15 201، /16 299</ref>
خط ۷۴: خط ۶۹:
با توجه به نظريات مختلفى كه در مورد ناصر كبير ذكر شده است نمى‌توان بطور مسلم و يقينى وى را زيدى مذهب دانست زيرا:
با توجه به نظريات مختلفى كه در مورد ناصر كبير ذكر شده است نمى‌توان بطور مسلم و يقينى وى را زيدى مذهب دانست زيرا:


1 - نجاشى وى را دوازده امامى دانسته است.
#نجاشى وى را دوازده امامى دانسته است.
 
#[[شيخ صدوق]] هر وقت از وى نقل روايت مى‌كند، عبارت قدس الله روحه را ذكر مى‌كند. <ref>أعيان الشيعة ج /5 180</ref>
2 - [[شيخ صدوق]] هر وقت از وى نقل روايت مى‌كند، عبارت قدس الله روحه را ذكر مى‌كند. <ref>أعيان الشيعة ج /5 180</ref>
#[[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] پس از نام او عبارت ترضى عنه، ترحم عليه، كرم الله وجهه را ذكر نموده است و در خطبۀ كتاب اين گونه مى‌نويسد: و أنا بتشييد علوم هذا الفاضل البارع كرم الله وجهه أحقّ و أولى لأنّه جدّي من جهة والدي. <ref>خطبۀ كتاب، صفحۀ 62</ref>
 
#:كه عبارت تشييد به معنى تحكيم و تقويت مى‌باشد و اگر ناصر كبير زيدى مذهب بوده است تشييد و تحكيم علوم زيديّه براى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] معنا نداشته است. در جاى ديگر از خطبۀ كتاب اين چنين مى‌نويسد:
3 - [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] پس از نام او عبارت ترضى عنه، ترحم عليه، كرم الله وجهه را ذكر نموده است و در خطبۀ كتاب اين گونه مى‌نويسد: و أنا بتشييد علوم هذا الفاضل البارع كرم الله وجهه أحقّ و أولى لأنّه جدّي من جهة والدي. <ref>خطبۀ كتاب، صفحۀ 62</ref>
#:و أمّا أبو محمد الناصر الكبير و هو الحسن بن علي، ففضله في علمه و زهده و فقهه أظهر من الشمس الباهرة و هو الذي نشر الإسلام في الديلم حتى اهتدوا به بعد الضلالة و عدلوا بدعائه عن الجهالة، و سيرته الجميلة أكثر من أن تحصى، و أظهر من أن تخفى، و من أرادها أخذها من مظانّها. <ref>خطبۀ كتاب، صفحۀ 63</ref>
 
#:اين عبارت كه در آن، انتشار اسلام در ديلم و هدايت مردم به ناصر كبير نسبت داده شده با زيدى مذهب بودن وى ناسازگار است.
كه عبارت تشييد به معنى تحكيم و تقويت مى‌باشد و اگر ناصر كبير زيدى مذهب بوده است تشييد و تحكيم علوم زيديّه براى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] معنا نداشته است. در جاى ديگر از خطبۀ كتاب اين چنين مى‌نويسد:
#مطلبى كه [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|صاحب رياض]]  از [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] از كتاب اثبات وجود امام زمان عجل الله تعالى فرجه نقل مى‌كند كه وى بعضى از فروعات فقهى را كه با مذاهب مختلف هماهنگ بوده ذكر نموده است تا دل‌هاى آنان به هم نزديك شده و مردم متفرق و جدا نشوند و به عنوان نمونه اين مسائل را ذكر مى‌كند جمع بين غسل و مسح پاها در وضو، جمع بين قنوت اماميّه و شافعيّه، توقف و ترديد در حليت متعه و تحريم آن.
 
و أمّا أبو محمد الناصر الكبير و هو الحسن بن علي، ففضله في علمه و زهده و فقهه أظهر من الشمس الباهرة و هو الذي نشر الإسلام في الديلم حتى اهتدوا به بعد الضلالة و عدلوا بدعائه عن الجهالة، و سيرته الجميلة أكثر من أن تحصى، و أظهر من أن تخفى، و من أرادها أخذها من مظانّها. <ref>خطبۀ كتاب، صفحۀ 63</ref>
 
اين عبارت كه در آن، انتشار اسلام در ديلم و هدايت مردم به ناصر كبير نسبت داده شده با زيدى مذهب بودن وى ناسازگار است.
 
4 - مطلبى كه [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|صاحب رياض]]  از [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] از كتاب اثبات وجود امام زمان عجل الله تعالى فرجه نقل مى‌كند كه وى بعضى از فروعات فقهى را كه با مذاهب مختلف هماهنگ بوده ذكر نموده است تا دل‌هاى آنان به هم نزديك شده و مردم متفرق و جدا نشوند و به عنوان نمونه اين مسائل را ذكر مى‌كند جمع بين غسل و مسح پاها در وضو، جمع بين قنوت اماميّه و شافعيّه، توقف و ترديد در حليت متعه و تحريم آن.


ناصر كبير در كتابش المسترشد، اين حديث از حضرت على عليه السلام را نقل نموده كه:
ناصر كبير در كتابش المسترشد، اين حديث از حضرت على عليه السلام را نقل نموده كه:
خط ۱۱۱: خط ۱۰۰:
[[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به سه نسخه اشاره نموده است كه عبارتند از:
[[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به سه نسخه اشاره نموده است كه عبارتند از:


1 - نسخۀ خطى شيخ اكبر، [[کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر|شيخ جعفر كاشف الغطاء]] در نزد نوه‌اش شيخ هادى بن شيخ عباس كه در ضمن جوامع الفقهية چاپ شده و به آن مسائل الطبريات نام نهاده‌اند همچنان كه بصروى در فهرست كتب [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] آن را به اين نام، ناميده است.
#نسخۀ خطى شيخ اكبر، [[کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر|شيخ جعفر كاشف الغطاء]] در نزد نوه‌اش شيخ هادى بن شيخ عباس كه در ضمن جوامع الفقهية چاپ شده و به آن مسائل الطبريات نام نهاده‌اند همچنان كه بصروى در فهرست كتب [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] آن را به اين نام، ناميده است.
 
#نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى كه در سال 1093 نوشته شده است. <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/20 371</ref>
2 - نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى كه در سال 1093 نوشته شده است. <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/20 371</ref>
#نسخه‌اى كه در ضمن جوامع الفقهية چاپ شده است. <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 252</ref>
 
3 - نسخه‌اى كه در ضمن جوامع الفقهية چاپ شده است. <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 252</ref>


==نسخه‌هاى معتبر==
==نسخه‌هاى معتبر==
خط ۱۲۲: خط ۱۰۹:
در چاپ كتاب موجود از 5 نسخه استفاده شده است كه عبارتند از:
در چاپ كتاب موجود از 5 نسخه استفاده شده است كه عبارتند از:


1 - نسخۀ مخزن كتابخانۀ عمومى دانشگاه تهران كه نسخۀ قديمى و صحيحى است كه در سال 574 ق نوشته شده و با رمز (د) مشخص شده است.
#نسخۀ مخزن كتابخانۀ عمومى دانشگاه تهران كه نسخۀ قديمى و صحيحى است كه در سال 574 ق نوشته شده و با رمز (د) مشخص شده است.
 
#نسخۀ مخزن كتابخانۀ عمومى مدرسۀ عالى شهيد مطهرى در تهران با شمارۀ 2533 كه نسخۀ قديمى و تصحيح شده‌اى است كه در سال 1248 ق نوشته شده و با رمز (ط) مشخص شده است.
2 - نسخۀ مخزن كتابخانۀ عمومى مدرسۀ عالى شهيد مطهرى در تهران با شمارۀ 2533 كه نسخۀ قديمى و تصحيح شده‌اى است كه در سال 1248 ق نوشته شده و با رمز (ط) مشخص شده است.
#نسخۀ مخزن كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى در قم با شمارۀ 4346 و به خط سيد تقى بن محمدرضا موسوى كه در سال 1236 ق نوشته شده و با رمز (ن) مشخص شده است.
 
#نسخۀ مخزن كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى كه در قرن 12 نوشته شده و با رمز (م) مشخص شده است.
3 - نسخۀ مخزن كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى در قم با شمارۀ 4346 و به خط سيد تقى بن محمدرضا موسوى كه در سال 1236 ق نوشته شده و با رمز (ن) مشخص شده است.
#نسخه‌اى كه در چاپ سنگى در ضمن كتاب جوامع الفقهية چاپ شده و به خط محمدرضا بن عبدالله خوانسارى در سال 1276 ق است و با رمز (ج) مشخص شده است.
 
4 - نسخۀ مخزن كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى كه در قرن 12 نوشته شده و با رمز (م) مشخص شده است.
 
5 - نسخه‌اى كه در چاپ سنگى در ضمن كتاب جوامع الفقهية چاپ شده و به خط محمدرضا بن عبدالله خوانسارى در سال 1276 ق است و با رمز (ج) مشخص شده است.


==مطالب==
==مطالب==
خط ۱۵۸: خط ۱۴۱:
ب - از ديگر ويژگى‌هاى كتاب طرح مسائل فقهى به صورت استدلالى است. اگر چه در اين كتاب نيز نظير الانتصار، اجماعات يكى از دلايل اصلى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] در اثبات نظريات فقهاى اماميه مى‌باشد اما بر خلاف الانتصار صرفا به استدلال‌هاى مختصر و اشاره‌گونۀ اصولى نپرداخته است بلكه بصورت مفصل از علم اصول فقه در اين كتاب استفاده شده است كه بعضى از آنان عبارتند از:
ب - از ديگر ويژگى‌هاى كتاب طرح مسائل فقهى به صورت استدلالى است. اگر چه در اين كتاب نيز نظير الانتصار، اجماعات يكى از دلايل اصلى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] در اثبات نظريات فقهاى اماميه مى‌باشد اما بر خلاف الانتصار صرفا به استدلال‌هاى مختصر و اشاره‌گونۀ اصولى نپرداخته است بلكه بصورت مفصل از علم اصول فقه در اين كتاب استفاده شده است كه بعضى از آنان عبارتند از:


1 - استعمال لفظ در اكثر از معنى و وجود مشترك لفظى: و لفظه (إلى) قد تستعمل في الغاية و تستعمل أيضا بمعنى مع و كلا الأمرين حقيقة. <ref>صفحۀ 117</ref>
#استعمال لفظ در اكثر از معنى و وجود مشترك لفظى: و لفظه (إلى) قد تستعمل في الغاية و تستعمل أيضا بمعنى مع و كلا الأمرين حقيقة. <ref>صفحۀ 117</ref>
 
#استصحاب: و كل هذه الأخبار توجب اطّراح الشك و البناء على اليقين. <ref>صفحۀ 139</ref>
2 - استصحاب: و كل هذه الأخبار توجب اطّراح الشك و البناء على اليقين. <ref>صفحۀ 139</ref>
#عام و خاص: و لفظ النساء عام في الحوامل و غير الحوامل، ظاهر هذه الآية يقتضي عموم الأمر الذي هو الوجوب لكل الأحوال. <ref>ص 170 و 217</ref>
 
#استفاده از حقيقت لغوى و شرعى و عرفى: و قد علمنا أن الخف لا يسمى رجلا في لغة و لا شرع و لا عرف. <ref>ص 130، 304</ref>
3 - عام و خاص: و لفظ النساء عام في الحوامل و غير الحوامل، ظاهر هذه الآية يقتضي عموم الأمر الذي هو الوجوب لكل الأحوال. <ref>ص 170 و 217</ref>
#عدم التفصيل در مسألۀ ازالۀ نجاسات با آب مطلق: فأمر بتطهير الثوب و لم يفصل بين الماء و غيره. <ref>ص 105</ref>
 
#مفهوم حصر: در رابطۀ با مفهوم حصر نسبت به لفظ (إنّما) <ref>ص 110</ref>
4 - استفاده از حقيقت لغوى و شرعى و عرفى: و قد علمنا أن الخف لا يسمى رجلا في لغة و لا شرع و لا عرف. <ref>ص 130، 304</ref>
#استناد به كلام اهل لغت: و لا خلاف بين أهل اللغة في أن اسم الإهاب يتناول الجلد في سائر حالاته. <ref>ص 102 و 103</ref>
 
#استناد به ظاهر آيات قرآن كريم: و ظاهر هذا الكلام يقتضي أن السفر و المرض يجب معها القضاء. <ref>ص 256</ref>
5 - عدم التفصيل در مسألۀ ازالۀ نجاسات با آب مطلق: فأمر بتطهير الثوب و لم يفصل بين الماء و غيره. <ref>ص 105</ref>
#استناد به خبر واحد در صورتى كه نص باشد: و هذا نص صريح في موضع الخلاف. <ref>ص 165</ref>
 
#بحث اجزاء و اجتماع امر و نهى و اين كه نهى آيا اقتضاء فساد دارد و حتى در اين مسأله مؤلف به نظر اصوليين ديگر مى‌پردازد و مى‌نويسد: و ذكر بعض محصّلي من تكلم في أصول الفقه. <ref>ص 81، 207</ref>
6 - مفهوم حصر: در رابطۀ با مفهوم حصر نسبت به لفظ (إنّما) <ref>ص 110</ref>
#دلالت امر بر وجوب و فور: و قد دللنا على هذه الجملة في مواضع من كلامنا في أصول الفقه و بيّنا أن الصحابة و التابعين،... يحملون أوامر الشرع في الأحكام الشرعيّة من كتاب و سنّة على الوجوب و الفور. <ref>صفحات 306، 108</ref>
 
7 - استناد به كلام اهل لغت: و لا خلاف بين أهل اللغة في أن اسم الإهاب يتناول الجلد في سائر حالاته. <ref>ص 102 و 103</ref>
 
8 - استناد به ظاهر آيات قرآن كريم: و ظاهر هذا الكلام يقتضي أن السفر و المرض يجب معها القضاء. <ref>ص 256</ref>
 
9 - استناد به خبر واحد در صورتى كه نص باشد: و هذا نص صريح في موضع الخلاف. <ref>ص 165</ref>
 
10 - بحث اجزاء و اجتماع امر و نهى و اين كه نهى آيا اقتضاء فساد دارد و حتى در اين مسأله مؤلف به نظر اصوليين ديگر مى‌پردازد و مى‌نويسد: و ذكر بعض محصّلي من تكلم في أصول الفقه. <ref>ص 81، 207</ref>
 
11 - دلالت امر بر وجوب و فور: و قد دللنا على هذه الجملة في مواضع من كلامنا في أصول الفقه و بيّنا أن الصحابة و التابعين،... يحملون أوامر الشرع في الأحكام الشرعيّة من كتاب و سنّة على الوجوب و الفور. <ref>صفحات 306، 108</ref>


ج - از ديگر خصوصيات كتاب، اختصار و دورى از تطويل و زياده گويى است كه در خطبۀ كتاب نيز به آن اشاره دارد:
ج - از ديگر خصوصيات كتاب، اختصار و دورى از تطويل و زياده گويى است كه در خطبۀ كتاب نيز به آن اشاره دارد:
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش