گرابار، آلگ
اولگ گرابار (۱۹۲۹-۲۰۱۱م)، مورخ هنر و باستانشناس فرانسوی-آمریکایی و یکی از برجستهترین و تأثیرگذارترین محققان تاریخ هنر و معماری اسلامی در جهان غرب. او با ارائه رویکردی نظری و پرسشمحور، مطالعه هنر اسلامی را متحول کرد و آثارش مانند «شکلگیری هنر اسلامی» و «میانجیگری زینت» به متونی کلاسیک در این حوزه تبدیل شدهاند.
| اولگ گرابار | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | اولگ گرابار |
| نامهای دیگر | Oleg Grabar |
| نام پدر | آندره گرابار (باستانشناس و بیزانسشناس) |
| ولادت | ۳ نوامبر ۱۹۲۹ میلادی |
| محل تولد | استراسبورگ، فرانسه، فرانسه |
| محل زندگی | ایالات متحده آمریکا (پرینستون) |
| رحلت | ۸ ژانویه ۲۰۱۱ میلادی |
| طول عمر | ۸۱ سال |
| همسر | تِری گرابار |
| فرزندان | نیکولاس، آنه لوئیس |
| پیشه | تاریخدان هنر، باستانشناس، استاد دانشگاه |
| منصب | اولین استاد کرسی آقاخان در هنر و معماری اسلامی دانشگاه هاروارد |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | پروفسور |
| دانشگاه | دانشگاه هاروارد، مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون |
| علایق پژوهشی | هنر و معماری اسلامی، هنر ایرانی، باستانشناسی خاور نزدیک |
| برخی آثار | |
ولادت
اولگ گرابار در ۳ نوامبر سال ۱۹۲۹ میلادی در شهر استراسبورگ فرانسه به دنیا آمد. پدرش، آندره گرابار، مورخ هنر و بیزانسشناس مشهور بود. او در یک خانواده اروپایی فرهیخته با اصالت روسی-آلمانی بزرگ شد (مادربزرگش بارونس الیزابت دو پریتوتیز، هنرمند آلمانی بود). محیط خانوادگی غنی، زمینهساز علاقه او به تاریخ و هنر شد.[۱]
تحصیلات
گرابار تحصیلات دانشگاهی خود را با مطالعه تاریخ دوران باستان، قرون وسطی و تاریخ مدرن در دانشگاه پاریس آغاز کرد. در سال ۱۹۴۸ به ایالات متحده مهاجرت کرد و تحصیلات خود را در دانشگاه هاروارد ادامه داد. او در سال ۱۹۵۰ موفق به اخذ مدرک کارشناسی از هاروارد و نیز مدرک دیگری از دانشگاه پاریس شد. سپس در دانشگاه پرینستون به ادامه تحصیل پرداخت و در سال ۱۹۵۵ دکترای خود را در رشته «ادبیات و تاریخ هنر شرق» از این دانشگاه دریافت کرد. پایاننامه او درباره «تشریفات و هنر در دربار اموی» بود.[۲][۳]
فعالیتها
فعالیت آکادمیک گرابار از سال ۱۹۵۴ با تدریس در دانشگاه میشیگان آغاز شد و تا سال ۱۹۶۹ در آنجا ماند. در سال ۱۹۶۹ به دانشگاه هاروارد پیوست و در سال ۱۹۸۰ به عنوان اولین دارنده «کرسی استادی آقاخان در هنر و معماری اسلامی» منصوب شد. او در سال ۱۹۹۰ از هاروارد بازنشسته شد و سپس به «مدرسه مطالعات تاریخی» در «مؤسسه مطالعات پیشرفته» پرینستون ملحق شد. گرابار نقش مؤثری در نهادینه کردن مطالعات هنر اسلامی داشت؛ از بنیانگذاران و سردبیر نشریه معتبر «مقرنس» (Muqarnas) بود و مدتی سردبیر مجله «آرس اورینتالیس» نیز بود. فعالیتهای میدانی او شامل سرپرستی کاوشهای باستانشناسی در محوطه قصرالحیر شرقی در سوریه و نیز پژوهشهای گسترده روی بناهای شاخصی مانند «گنبد صخره» در اورشلیم بود. وی همچنین مدتی موزهدار بخش هنر خاور نزدیک در «گالری فریر» واشنگتن بود.[۴][۵]
ویژگیهای علمی و آثار
گرابار با تسلط بر مبانی نظری علوم انسانی مانند روانشناسی، جامعهشناسی و زبانشناسی، رویکردی نوین و تفسیری به تاریخ هنر اسلامی ارائه داد. به جای توصیف صرف، همواره پرسشهای بنیادینی درباره ماهیت، شکلگیری و معنا در هنر اسلامی مطرح میکرد. دو کتاب «شکلگیری هنر اسلامی» (۱۹۷۳) و «میانجیگری زینت» (۱۹۹۲) از شاهکارهای فکری او هستند که مباحث جدیدی را در این حوزه گشودند.[۶] او در کتاب اخیر، نقش تزئینات (ارنمنت) را به عنوان «میانجی»ای برای انتقال معنا در هنر اسلامی تحلیل میکند. مجموعه چهارجلدی «ساختار مطالعات هنر اسلامی» (۲۰۰۵-۲۰۰۶) که شامل ۸۳ مقاله منتخب اوست، گنجینهای از اندیشههای وی محسوب میشود. گرابار علاوه بر هنر و معماری دوران شکلگیری اسلام، بر هنر ایرانی به ویژه نقاشیهای دوره مغول (مانند شاهنامه بزرگ مغولی) نیز پژوهشهای عمیقی انجام داد.[۷][۸]
وفات
اولگ گرابار سرانجام در ۸ ژانویه سال ۲۰۱۱ میلادی در سن ۸۱ سالگی در خانه خود در پرینستون نیوجرسی، در اثر نارسایی قلبی درگذشت.[۹][۱۰]
آثار
- شکلگیری هنر اسلامی (۱۹۷۳)
- میانجیگری زینت (۱۹۹۲)
- شهر در صحرا: قصر الحیر شرقی (با همکاری دیگران، ۱۹۷۸)
- گنبد صخره (۲۰۰۶)
- هنر و معماری اسلام ۶۵۰-۱۲۵۰ (با ریچارد اتینگهاوزن و مارلین جنکینز-مدینا، ۲۰۰۱)
- تصاویر حماسی و تاریخ معاصر: تصویرسازیهای شاهنامه بزرگ مغول (با شِیلای بلر، ۱۹۸۰)
- ساختار مطالعات هنر اسلامی (۴ جلد، ۲۰۰۵-۲۰۰۶)
- بیشتر ریزنگارهها: مقدمهای بر نقاشی ایرانی (۲۰۰۱)
- ترجمههای فارسی:**
- شکلگیری هنر اسلامی (ترجمه مهدی گلچین عارفی، ۱۳۹۵)
- مروری بر نگارگری ایرانی (ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، ۱۳۸۴)
- مدخل «هنر اسلامی» در دانشنامه هنر و معماری ایرانی (ترجمه صالح طباطبایی، ۱۳۹۱)[۱۱]
پانويس
- ↑ William Grimes, The New York Times, Jan. 12, 2011
- ↑ William Grimes, The New York Times, Jan. 12, 2011
- ↑ Dictionary of Art Historians, s.v. "Grabar, Oleg."
- ↑ William Grimes, The New York Times, Jan. 12, 2011
- ↑ ر.ک: اولگ گرابار ۱۹۲۹ تا ۲۰۱۱، پایگاه غبار
- ↑ ر.ک: اولگ گرابار ۱۹۲۹ تا ۲۰۱۱، پایگاه غبار
- ↑ William Grimes, The New York Times, Jan. 12, 2011
- ↑ Dictionary of Art Historians, s.v. "Grabar, Oleg."
- ↑ William Grimes, The New York Times, Jan. 12, 2011
- ↑ Dictionary of Art Historians, s.v. "Grabar, Oleg."
- ↑ ر.ک: اولگ گرابار ۱۹۲۹ تا ۲۰۱۱، پایگاه غبار