الامام علي علیه‌السلام من المهد إلی اللحد

الامام علی(ع) من المهد الی اللحد، تألیف سید محمدکاظم قزوینی (1307-1373ش) به بررسی زندگی، فضائل و جایگاه امام علی بن ابی‌طالب(ع) می‌پردازد و حوادث زندگی آن حضرت را از دوران کودکی تا شهادت، با تمرکز بر نقش ایشان در تثبیت اسلام و ویژگی‌های اخلاقی بی‌نظیرشان شرح می‌دهد.

الامام علي علیه السلام من المهد إلی اللحد
پدیدآوران	قزوینی، محمدکاظم (نويسنده)
ناشر	مؤسسة الأعلمي للمطبوعات
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1428ق
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - سرگذشت نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏الف‎‏8‎‏ ‎‏1386 37 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

این کتاب در قالب عناوین متعدد تنظیم شده است که هر کدام به بررسی بعدی خاص از زندگی و فضائل امام علی(ع) می‌پردازد. این مباحث در قالب سخنرانی در 21 شب ماه رمضان ارائه شده است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه اشاره می‌کند که مدت‌ها بنا داشته کتابی مشتمل بر اشارات به بعضی مواهب امام علی(ع) - که مقتدای قافله‌های انسانی در طول قرن‌ها و همه دوران بوده- بنویسد، اما تفکر به اهمیت این موضوع خطیر و ضعف بیان و گستردگی بحث مانع می‌شده، تا اینکه در ضمن سلسله مباحثی در ماه رمضان شخصیت امام علی بن ابی‌طالب(ع) را محور بحث قرار می‌دهد. او سخن از امیرالمؤمنین(ع) را سخن از اسلام صحیح در همه عرصه‌هایش به‌ویژه در تکوین و تأسیس اسلام و نیز میزان تأثیر تربیت اسلامی در نفوس و تبلور آن دانسته که همه به برکت تعالیم و قدرت نفسانی قوی متکی به مبدأ اعلای پیامبر(ص) بوده است در حقیقت احاطه به جمیع ویژگی‌ها و مزایای این امام خارج از تفکر و قدرت بیان بشری است؛ چراکه آنحضرت مانند دریایی است که دو کرانه‌اش درک نمی‌شود و به جوانبش نمی‌توان دست یافت و امکان غواصی به عمق آن وجود ندارد

اولین مبحث کتاب با عنوان ولادت در کعبه بر معجزه تولد امام علی(ع) در خانه کعبه تمرکز دارد. بر اساس روایات، فاطمه بنت اسد (س) به هنگام درد زایمان به سوی کعبه رفت، دیوار کعبه شکافته شد و او وارد شد تا علی(ع) را به دنیا آورد. نویسنده ضمن ذکر این واقعه، آن را با معجزات انبیا همچون نجات ابراهیم(ع) از آتش و عصای موسی(ع)، مقایسه می‌کند تا بر امکان وقوع امور خارق‌العاده به اذن و اراده خداوند تأکید کند. در ادامه، نحوه استقبال ابوطالب و پیامبر اکرم (ص) از نوزاد، و بشارت پیامبر(ص) در مورد اینکه این مولود بهترین وزیر و یار و یاور او خواهد بود، بیان شده است

نویسنده در بحث دوم به تربیت اسلامی امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) می‌پردازد که از کودکی تا سی و سه‌سالگی ادامه داشته است. علی(ع) تحت‌نظر پیامبر(ص) رشد کرد و از همان کودکی، جز راست نگفت و هیچ لغزشی نداشت. نویسنده مستنداتی ارائه می‌دهد که علی(ع) اولین فرد ذکور بود که اسلام آورد و هفت سال قبل از هر کس دیگری در کنار پیامبر(ص) نماز می‌خواند در ادامه به نقش‌محوری ابوطالب، پدر علی(ع)، در حمایت و دفاع از رسول خدا(ص) و رسالت او اشاره دارد

در سخنرانی شب سوم به ماجرای فداکاری بی‌نظیر علی(ع) در شب هجرت (لیلة المبیت) می‌پردازد. هنگامی که پیامبر قصد هجرت داشت، علی(ع) برای حفظ جان ایشان در بستر خوابید. این اقدام نماد اوج ایثار است. در همین راستا، آیه 207 سوره بقره «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ» ترجمه: «و از مردم كسى است كه جانش را براى خشنودى خدا مى‌فروشد [مانند اميرالمؤمنين علیه‌السلام] و خدا به بندگان مهربان است» در شأن او نازل شد. در این شب، جبرئیل و میکائیل بر بالین علی(ع) آمدند و این عمل عظیم او در تاریخ اسلام و بلکه در تاریخ انبیا بی‌نظیر است

در سخنرانی شب چهارم حوادث پس از لیلة المبیت را بازگو می‌شود، پیامبر(ص) به علی(ع) دستور داد تا امانات مردم مکه را به آنها تحویل داده و پس از آن هجرت کند. این عمل نشانگر اعتماد کامل پیامبر(ص) به علی(ع) در شرایط حساس بود. علی(ع) پس از رساندن امانات، به همراه فواطم (شامل فاطمه زهرا(س)) راه مدینه را در پیش گرفت؛ او آن‌قدر پیاده رفت که پاهایش ورم کرد

در شب پنجم با عنوان «اقتران النورین» (پیوند دو نور) که عنوان زیبایی است؛ نویسنده به ازدواج مبارک امام علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) می‌پردازد. بسیاری از بزرگان قریش از حضرت زهرا (س) خواستگاری کردند، اما خداوند به دلیل برتری و شرافت علی(ع)، او را برای این پیوند انتخاب کرد. پس از آن شیوه خواستگاری فاطمه(ع) از پیامبر(ص) و موافقت و رضایت ایشان و باقی شرایط ازدواج شرح شده است. از جابر نقل شده که علی(ع) فاطمه(ع) را بر شترش سوار کرد و سلمان فارسی زمامش را به دست گرفت و حمزه و عقیل و جعفر و اهل‌بیت درحالی‌که شمشیرهایشان را کشیده بودند به دنبال آن حرکت کردند و زنان پیامبر(ص) پیشاپیش رجز می‌خواندند

جهاد بخش اعظمی از زندگانی امام علی(ع) را به خود اختصاص داده است و لذا نویسنده در شب ششم به شجاعت و نقش تعیین‌کننده علی(ع) در نبردهای اسلامی می‌پردازد.

در جنگ بدر، علی(ع) نقش محوری داشت و بیش از نصف مشرکان کشته‌شده در آن روز به دست ایشان از پای درآمدند. در جنگ احد، او پس از فرار دیگران پایداری کرد و شمشیر او (ذوالفقار) دلیل برتری او بود، تا جایی که ندای آسمانی «لا سيف إلا ذوالفقار و لا فتى إلا علي» بر زبان رانده شد. مبارزه با عمرو بن عبدود در خندق که افضل از عبادت ثقلین شمرده شد، نقطه اوج این فصل است. در خیبر، پس از ناکامی دیگران، پرچم به دست علی سپرده شد و او با کندن درب قلعه، پیروزی را رقم زد

در شب هفتم به جایگاه علی(ع) در کنار قرآن، بر اساس حدیث ثقلین، می‌پردازد. آیات متعددی که در شأن علی(ع) نازل شده‌اند، شامل آیه تطهیر که عصمت او را اثبات می‌کند و آیه مباهله که او را نفس پیامبر(ص) معرفی می‌کند. همچنین، به آیه ولایت که پس از صدقه دادن انگشتر در رکوع نازل شد و آیات سوره «هل أتی» که در شأن انفاق اهل‌بیت(ع) به یتیم و مسکین و اسیر نازل شد، اشاره شده است

شب هشتم در ارتباط با علم و خطبه‌های امام علی(ع) بحث را ادامه می‌دهد

شب نهم درباه فضائل نفسانی حضرت مالبی را در یقین، قوه حافظه، تعطف، حق، غنی، عفو، حکمت، زهد، عفت، تواضع، حلم، مواساه و رسیدگی به دیگران، کرم، عدل، عبادت و خوش‌رویی همراه با صلابت با استناد به منابع روایی مطرح شده است. در رابطه با یقین مستند به جلد نهم «بحارالانوار» علامه مجلسی نقل شده است که امام علی(ع) غلامی به نام قنبر داشت که آنحضرت را بسیار دوست می‌داشت و هرگاه امام بیرون می‌رفت به جهت محافظ به دنبال ایشان با شمشیر می‌رفت. شبی امام او را دید و از او سبب این کار را پرسید. قنبر گفت بر جان شما بیمناکم لذا در پی شما راه می‌افتم. امام او را نهیب زد که از اهل آسمان مرا محافظت می‌کنی یا اهل زمین، گفت از اهل زمین، فرمود: اهل زمین نمی‌توانند به من آسیبی برسانند مگر آنکه خداوند از آسمان اذن بدهد پس برگرد.

در شب دهم از خصائص و فضائل حضرت امیر(ع) مانند رد الشمس، طیر مشوی، پیمان برادری با پیامبر(ص) و... به همراه منابع و مصادر روایات آنها، بحث شده است

در شب یازدهم، واقعه غدیر خم مطرح می‌شود این رویداد از مباحث مهم اسلامی است که شیوه برخورد مذاهب اسلامی با آن مختلف است. کتب و نوشته‌هایی که به طور خاص به آن و یا به طور عام به مسئله امامت و خلافت پرداخته‌اند و آن را اثبات یا رد کرده و مورد مناقشه قرار داده‌اند قابل شمارش نیست.

نویسنده در شب‌های دوازدهم به وفات پیامبر(ص) و وصیت ایشان به حضرت علی(ع)، مصیبت حضرت زهرا(س)، ازدواج حضرت بعد از ایشان، فرزندان حضرت، شب سیزدهم به خانه‌نشینی علی(ع)، می‌پردازد. قزوینی در شب چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم به اختصار به برخی از جنگ‌های امام چون جنگ جمل، صفین و نهروان نیز پرداخته است. در جنگ صفین سپاه علوی به فتح نزدیک شد و معاویه به خطر افتاد و تنها راه برون‌رفت را خدعه و مکر دید و در شب به اصحابش فرمان داد که قرآن‌ها را سرنیزه کنند. صبح که شد اهل عراق پانصد قرآن را بر سر نیزه دیدند که شامیان بوسیله آن ترک جنگ را طلب می‌کردند. اصحاب علی(ع) با این حربه دچار اختلاف شدند. امام فرمود که این کلمه حقی است که از آن باطل اراده شده است. کار به جایی رسید که امام فرمود: من دیروز امیرالمؤمنین بود و امروز مأمورم و دیروز نهی می‌کردم و امروز نهی می‌شوم. و در نهایت خدعه معاویه و عمروعاص کارگر افتاد. در شب هفدهم به شبیخون‌های سه‌گانه معاویه اشاره دارد. شب هجدهم، شخصیت علی(ع) از زبان خود حضرت در برخی خطبه و نامه‌های ایشان، مطرح می‌شود.

شب نوزدهم، بیستم و بیست و یکم درباره بیان پیامبر(ص) و پیام‌های حضرت علی(ع) درباره شهادت خود، ضربت خوردن، در بستر خوابیدن و مصیبت شهادت ایشان است که با ذکر اشعاری از صعصعة بن صوحان در رثای امیرالمؤمنین علی(ع) به نقل از ابن ابی‌الحدید و انتشار خبر شهادت امیرالمؤمنین(ع) در بین مردم توسط ابن عباس به نقل از ناسخ‌التواریخ به آخر می‌آید.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.