دائرةالمعارف الحسینیة؛ دیوان القرن الثالث
دیوان القرن الثالث کتابی است از مجموعه «دائرةالمعارف الحسينية»، تألیف محمدصادق محمد کرباسی (متولد 1366ق، در کربلا) فقیه، مفسر و مورخ معاصر عراقی مقیم لندن. این کتاب مجموعهای از اشعار عربی سروده شده در قرن سوم هجری است که به امام حسین(ع) اختصاص دارد. این اثر بهعنوان یک سند تاریخی و ادبی، عشق و ارادت به اهلبیت(ع) را در دورهای سرکوبگرانه به تصویر میکشد.
| دائرة المعارف الحسینیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کرباسی، محمدصادق (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | دیوان القرن الثالث الهجری 30 |
| ناشر | المرکز الحسيني للدراسات |
| مکان نشر | انگلیس - لندن |
| سال نشر | 1416ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ش.7 /ک4د2 ۴۱/۷۵ BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار کتاب
اشعار مذکور در کتاب، بر اساس قافیه اشعار تنظیم شده است که از قافیه الف مقصوره شروع شده و شامل بخشهایی چون قافیه باء مضمومه، باء مکسوره، تاء مکسوره و غیره است و در کنار آن مقدمه ناشر، پیشگفتار و بخشهای پایانی را در بر میگیرد.
گزارش محتوا
مقدمه الناشر (مقدمه ناشر): این بخش به تشریح پروژه بلندپروازانه «دائرة المعارف الحسینیه» میپردازد که اثری نزدیک به 500 جلد خواهد شد و به گردآوری تمامی ابعاد و دانشهای مرتبط با امام حسین(ع) اختصاص دارد[۱].
تمهید (پیشگفتار): این پیشگفتار جامع به بررسی زمینههای تاریخی قیام حسینی و تأثیر ماندگار آن در طول قرون، با تأکید ویژه بر ویژگیهای منحصربهفرد قرن سوم هجری قمری، میپردازد. در این بخش، تحول در نگرشها نسبت به اهلبیت(ع) در این دوره مورد بحث قرار میگیرد و به تلاشهای سازمانیافته خلفای عباسی برای سرکوب پیروان اهلبیت(ع) و حتی تخریب مزار امام حسین(ع) اشاره میشود[۲].
متن کتاب (دیوان): این بخش شامل مجموعهای از اشعار عربی قرن سوم هجری قمری است که بهصورت منظم بر اساس قافیه (حرف پایانی بیت) طبقهبندی شدهاند. هر بخش با عنوان قافیه آغاز میشود، مانند «قافیه الألف المقصورة»، «قافیه الباء المضمومة»، «قافیه الباء المکسورة» و به همین ترتیب تا «قافیه الیاء المکسورة». در هر بخش قافیهای، اشعار جداگانه با عنوانی که موضوع آنها را نشان میدهد، ارائه شدهاند، مانند «الحسنان»[۳]، «تزلزلت الدنیا»[۴]، «مقابر الکرب»[۵]، «سلم علی قبر الحسین»[۶] و «إذا ذکرت حسینا»[۷].
هر شعر با پاورقیهای مفصلی همراه است که اطلاعاتی درباره شاعر، منابع ابیات و توضیحات لغوی کلمات و عبارات دشوار را فراهم میآورد. این پاورقیها درک خواننده از متن و بستر آن را غنیتر میکنند[۸]. محتوای اصلی اشعار حول فاجعه کربلا، فضایل اهلبیت(ع) و رنجهای پیروانشان است.
الخاتمه (نتیجهگیری): بخش نتیجهگیری بر اهمیت اشعار قرن سوم هجری قمری بهعنوان بازتابی از شرایط آن دوره، بهویژه سرکوب شدید اهلبیت(ع) و حامیانشان، تأکید میکند. این بخش بیان میکند که چگونه این اشعار بهعنوان گواه تاریخی مهمی از عشق و وفاداری بیدریغ مردم به امام حسین(ع)، باوجود تلاشها برای محو یاد و زیارت مزار ایشان، عمل میکنند. نتیجهگیری بر این نکته تأکید دارد که این جلد به آشکارشدن ماهیت واقعی آن دوره تاریخی و میراث ماندگار اهلبیت(ع) کمک میکند. همچنین تعهد مداوم پروژه برای انتشار دیوانهای مشابه از قرون دیگر را بهمنظور تکمیل «دائرة المعارف الحسینیه» ابراز میدارد[۹]،
استدراک علی دیوان القرن الثانی (الحاقات و تصحیحات بر دیوان قرن دوم): این بخش، ضمیمهای بر کتاب است و تصحیحات یا اشعار اضافی را ارائه میدهد که یا از قلم افتادهاند یا نیاز به توضیح بیشتر برای «دیوان قرن دوم» منتشر شده قبلی دارند. این بخش به ابیات خاص و تفاسیر یا منابع آنها میپردازد و نشاندهنده دقت علمی مستمر و تعهد پروژه جامع دائرة المعارف به صحت و دقت است[۱۰]،
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.